Hãy cho biết đâu là nguyên tắc phương pháp luận trong nghiên cứu môn học tư tưởng HCM

Trả lời:

- Các nguyên tắc có tính chất phương pháp luận

Nghiên cứu, giảng dạy, học tập bộ môn Tư tưởng Hồ Chí Minh phải trên cơ sở thế giới quan, phương pháp luận khoa học chủ nghĩa Mác - Lênin và bản thân các quan điểm có giá trị phương pháp luận của Hồ Chí Minh. Trong đó, các nguyên lý triết học Mác - Lênin với tư cách là phương pháp luận chung của các ngành khoa học cần phải được quán triệt thật sự, thấu đáo trong nghiên cứu bộ môn này. Dưới đây là một số nguyên tắc phương pháp luận trong nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh.

+ Bảo đảm sự thống nhất nguyên tắc tính Đảng và tính khoa học

Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh phải đứng trên lập trường, quan điểm, phương pháp luận chủ nghĩa Mác - Lênin và quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam; bảo đảm tính khách quan khi phân tích, lý giải và đánh giá tư tưởng Hồ Chí Minh, tránh việc áp đặt, cường điệu hóa hoặc hiện đại hóa tư tưởng của Người. Tính đảng và tính khoa học thống nhất VỚI nhau trong sự phản ánh trung thực, khách quan tư tưởng Hồ Chí Minh trên cơ sở lập trường, phương pháp luận và định hướng chính trị nghiên cứu đúng đắn.

+ Quan điểm thực tiễn và nguyên tắc lý luận gắn liền với thực tiễn

Trong cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Hồ Chí Minh đều bám sát thực tiễn cách mạng dân tộc và thế giới, coi trọng tổng kết thực tiễn, coi đây là biện pháp không chỉ nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn, mà còn là điều kiện để nâng cao trình độ lý luận. Đồng thời, Người cũng đặc biệt coi trọng việc kết hợp lý luận với thực tiễn, lời nói đi đôi với việc làm. Hồ Chí Minh là người luôn xuất phát từ thực tiễn Việt Nam, vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn đất nước, để ra được đường lối cách mạng đúng đắn, lãnh đạo nhân dân ta vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, giành được những thắng lợi vẻ vang.

+ Quan điểm lịch sử cụ thể

Cùng với chủ nghĩa duy vật biện chứng, chúng ta cần vận dụng chủ nghĩa duy vật lịch sử vào việc nghiên cứu, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh. Trong nghiên cứu khoa học, theo V.I. Lênin, không được quên mối liên hệ lịch sử căn bản, nghĩa là phải xem xét, một hiện tượng nhất định đã xuất hiện trong lịch sử như thế nào, hiện tượng đó đã trải qua những giai đoạn phát triển chủ yếu nào và đứng trên quan điểm của sự phát triển đó để xem xét hiện nay nó đã trở thành như thế nào? Nắm vững quan điểm này giúp chúng ta hiểu được tư tưởng Hồ Chí Minh mang đậm dấu ấn của quá trình phát triến lịch sử, quá trình phát triển sáng tạo, đổi mới.

+ Quan điểm toàn diện và hệ thống Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về cách mạng Việt Nam, có quan hệ thống nhất biện chứng nội tại của nó. Một yêu cầu về lý luận khi nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh trên bình diện tổng thể hay từng bộ phận là phải luôn luôn quán triệt mối liên hệ qua lại của các yếu tố, các bộ phận khác nhau trong sự gắn kết tất yếu của hệ thống tư tưởng đó quanh hạt nhân cốt lõi là tư tưởng độc lập, tự do, dân chủ và chủ nghĩa xã hội. Trong nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh, cần nắm vững và đầy đủ hệ thống các quan điểm của Người trên tất cả các lĩnh vực. Nếu tách rời một yếu tố nào đó khỏi hệ thống sẽ hiểu sai tư tưởng Hồ Chí Minh. Chẳng hạn, tách rời độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội là xa rời tư tưởng Hồ Chí Minh.

+ Quan điểm kế thừa và phát triển Hồ Chí Minh là một mẫu mực về sự vận dụng và phát triển sáng tạo lý luận Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của Việt Nam. Người đã bổ sung, phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin trên nhiều lĩnh vực quan trọng và hình thành nên một hệ thống các quan điểm lý luận mới hết sức sáng tạo. Nghiên cứu. học tập tư tưởng Hồ Chí Minh đòi hỏi không chỉ biết kế thừa, vận dụng mà còn phải biết phát triển sáng tạo tư tưởng của Người trong điểu kiện lịch sử mới, trong bối cảnh cụ thể của đất nước và quốc tế.

+ Kết hợp nghiên cứu các tác phẩm với thực tiễn chỉ đạo cách mạng của Hồ Chi Minh

Hồ Chí Minh là một nhà lý luận - thực tiễn. Người xây dựng lý luận, vạch cương lĩnh, đường lối, chủ trương cách mạng và trực tiếp tổ chức, lãnh đạo thực hiện. Từ thực tiễn, Người tổng kết, bổ sung để hoàn chỉnh và phát triển lý luận, cho nên tư tưởng Hồ Chí Minh mang tính cách mạng, luôn luôn sáng tạo, không lạc hậu, giáo điều. Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh không chỉ căn cứ vào các tác phẩm mà cần coi trọng hoạt động thực tiễn của Người, thực tiễn cách mạng dưới sự tổ chức và lãnh đạo của Đảng do người đứng đầu. Hành động thực tiễn, chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong chiến đấu và xây dựng của nhân dân Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh cũng chính là lời giải thích rõ ràng giá trị khoa học của tư tưởng Hồ Chí Minh.

- Các phương pháp cụ thể

+ Giữa phương pháp nghiên cứu và nội dung nghiên cứu có mối liên hệ biện chứng và chi phối lẫn nhau; phương pháp phải trên cơ sở vận động của bản thân nội dung; nội dung nào phương pháp đấy. Vì vậy, ngoài các nguyên tắc phương pháp luận chung, với một nội dung cụ thể cần phải vận dụng một phương pháp nghiên cứu cụ thể phù hợp. Trong đó, việc vận dụng phương pháp lịch sử và phương pháp lôgích là hết sức cần thiết trong nghiên cứu, giảng dạy, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh.

+ Vận dụng phương pháp liên ngành trong nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh. Trên bình diện nhà tư tưởng, Hồ Chí Minh đã thể hiện tư tưởng của mình như một hệ thống, bao quát nhiều lĩnh vực: Tư tưởng triết học. tư tưởng kinh tế, tư tưởng chính trị, tư tưởng quân sự, tư tưởng văn hóa - đạo đức... trong mỗi lĩnh vực lại có thể tìm thấy những hệ thống nhỏ. Vì thế, cần thiết phải áp dụng các phương pháp liên ngành khoa học xã hội - nhân văn, lý luận chính trị để nghiên cứu toàn bộ hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh cũng như mỗi tác phẩm lý luận riêng biệt của Người.

+ Để việc nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh đạt được trình độ khoa học ngày một cao hơn, cần phải đổi mổi và hiện đại hóa các phương pháp nghiên cứu cụ thể trên cơ sở không ngừng phát triển và hoàn thiện về lý luận và phương pháp luận khoa học nói chung. Trong nghiên cứu hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh hiện nay, các phương pháp cụ thể thường được áp dụng có hiệu quả là: phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu, thống kê trắc lượng, văn bản học, điều tra điền dã. phỏng vấn nhân chứng lịch sử, V.V.. Mỗi phương pháp này khi vận dụng vào nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh có những đặc điểm và đặt ra các yêu cầu khác nhau. Việc vận dụng các phương pháp và kết hợp các phương pháp cụ thể phải căn cứ vào nội dung nghiên cứu.

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

1. Thế giới quan, phương pháp luận Mác - Lênin là nền tảng tư tưởng chỉ đạo quá trình nghiên cứu, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh.

Thế giới quan, phương pháp luận Mác - Lênin là tinh hoa trí tuệ của loài người, là thế giới quan, phương pháp luận khoa học. Tất cả các môn khoa học, trước hết là các khoa học xã hội muốn trở thành môn khoa học thật sự thì phải luôn đứng vững trên nền tảng tư tưởng khoa học của mình, đó là thế giới quan và phương pháp luận Mác - Lênin. Môn Tư tưởng Hồ Chí Minh cũng không nằm ngoài cái chung đó.

Quá trình nghiên cứu, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh cần vận dụng tổng hợp phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Điều đó đặt ra trong quá trình nghiên cứu, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh phải quán triệt sâu sắc và đảm bảo đầy đủ tính khách quan, toàn diện, lịch sử, cụ thể và phát triển. Nghiên cứu, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh cần đảm bảo tính chân thật, đúng như nó vốn có, không thêm, không bớt; nghiên cứu toàn diện hệ thống các quan điểm về kinh tế, chính trị, văn hoá, đạo đức, quân sự... trong điều kiện lịch sử cụ thể đã nảy sinh những tư tưởng đó. Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh cần gắn liền với thân thế và sự nghiệp của Người. Tư tưởng Hồ Chí Minh không phải là những tín điều chết cứng bất động, mà nó luôn đổi mới, bổ sung, điều chỉnh cho phù hợp với sự vận động, biến đổi của lịch sử, của thực tiễn cách mạng.Vì thế, cần nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh trong một quá trình sinh thành, phát triển ngày càng hoàn thiện, gắn liền với những dự báo khoa học thiên tài của Hồ Chí Minh.

2. Tuân thủ nguyên tắc thống nhất tính đảng với tính khoa học.

Môn tư tưởng Hồ Chí Minh cũng như tất cả các môn khoa học xã hội khác, đều cần quán triệt sâu sắc nguyên tắc thống nhất tính Đảng Cộng sản với tính khoa học. Quán triệt nguyên tắc này, đòi hỏi người nghiên cứu, học tập phải đứng vững trên lập trường giai cấp công nhân, đảm bảo tính chân thực trong việc nghiên cứu, truyền thụ và học tập, gắn liền với việc phê phán những khuynh hướng tư tưởng thần thánh hoá hoặc hạ thấp vai trò của tư tưởng Hồ Chí Minh. Đồng thời, góp phần phê phán các quan điểm tư tưởng sai trái, phản động khác của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch, củng cố niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

3. Kết hợp chặt chẽ phương pháp lô gích với phương pháp lịch sử.

Trong nghiên cứu, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh, cần kết hợp chặt chẽ phương pháp lô gích với phương pháp lịch sử. Kết hợp chặt chẽ phương pháp lô gích với phương pháp lịch sử có vai trò đặc biệt quan trọng trong nghiên cứu, học tập tư tưởng của Người. Phương pháp lịch sử giúp chúng ta nhận thức về mặt lịch sử quá trình tư duy của Hồ Chí Minh; thấy rõ hoàn cảnh lịch sử cụ thể đã hình thành, phát triển những quan điểm tư tưởng của Người, gắn liền với các quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam ở các thời kỳ, giai đoạn lịch sử khác nhau trong tiến trình của cách mạng Việt Nam. Phương pháp lô gích giúp chúng ta tìm ra những nội dung, những mối liên hệ cơ bản, cốt lõi trong tư tưởng Hồ Chí Minh.

Trong quá trình nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh, phương pháp lịch sử và phương pháp lô gích, tuy là hai phương pháp khác nhau, nhưng luôn gắn bó chặt chẽ với nhau. Muốn hiểu biết bản chất, quy luật trong tư tưởng Hồ Chí Minh, thì phải hiểu lịch sử phát sinh, phát triển của tư tưởng đó; ngược lại có nắm được bản chất, quy luật trong tư tưởng Hồ Chí Minh, thì mới nhận thức được lịch sử của tư tưởng đó một cách đúng đắn và sâu sắc. Phương pháp lô gích phải dựa trên các tài liệu lịch sử để khái quát và chứng minh bản chất, quy luật của sự vật hiện tượng; còn phương pháp lịch sử muốn đạt kết quả đúng đắn, sâu sắc thì cần phải nắm vững cái lô gích của sự vật. Vì vậy quá trình nghiên cứu, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh phải kết hợp chặt chẽ cả hai phương pháp đó.

4. Sử dụng các phương pháp liên ngành khác.

Bên cạnh việc tuân thủ các phương pháp mang tính chuyên ngành nói trên, thì việc vận dụng các phương pháp liên ngành khác như: phân tích tổng hợp, thống kê, so sánh, điều tra xã hội học, tiếp xúc với các nhân chứng lịch sử... cũng là những phương pháp cần thiết trong nghiên cứu, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh.