Viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá tác phẩm truyện

VnDoc.com xin gửi tới các bạn bài viết Viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá tác phẩm truyện (Chủ đề và nhân vật trong tác phẩm truyện), bao gồm dàn ý chung hướng dẫn cách làm, bài văn mẫu tham khảo. Mời các bạn cùng tham khảo.

Bản quyền tài liệu thuộc về VnDoc, nghiêm cấm hành vi sao chép với mục đích thương mại.

I. Dàn ý chung viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá tác phẩm truyện

A. Mở bài

- Giới thiệu khái quát tác giả, tác phẩm.

B. Thân bài

- Khái quát chủ đề của truyện

- Phân tích từng nhân vật tiêu biểu và mối quan hệ giữa các nhân vật.

- Phân tích vai trò của nhân vật trong việc thể hiện chủ đề, rút ra ý nghĩa đối với cuộc sống.

(Lưu ý: Việc khái quát chủ đề và phân tích nhân vật có thể thay đổi trật tự, tuy nhiên cần đảm bảo tính chặt chẽ, hợp lí trong lập luận và bố cục bài viết).

C. Kết bài

- Khẳng định ý nghĩa của vấn đề nghị luận.

II. Bài văn mẫu nghị luận phân tích, đánh giá tác phẩm truyện

1. Nghị luận phân tích, đánh giá tác phẩm truyện mẫu 1

Đề bài: Phân tích, đánh giá tác phẩm truyện trong tập “Vang bóng một thời” - Nguyễn Tuân. (Báo oán - Khoa thi cuối cùng)

Trong nền văn học Việt Nam hiện đại, nhà văn Nguyễn Tuân là một trong những cây bút xuất sắc, có phong cách độc đáo đã tự vươn lên để khẳng định vị trí của mình trên văn đàn. Sau hơn 60 năm cống hiến cho hoạt động nghệ thuật Nguyễn Tuân đã say sưa đi và viết không hề biết mệt mỏi, ông để lại một gia tài đồ sộ với nhiều tác phẩm và nhiều thể loại phong phú, trong đó phải kể đến các tác phẩm truyện ngắn mà nổi bật là tập truyện sáng tác trước Cách mạng tháng Tám “Vang bóng một thời”. Một “ngọn gió lạ” xuất hiện trong tập truyện ngợi ca cái đẹp cổ truyền của người Việt đó là “Báo oán” - câu chuyện mang tính chất kì ảo, gợi nhiều suy ngẫm trong lòng người đọc.

Truyện “Báo oán” (Khoa thi cuối cùng) kể về cuộc báo thù của một oan hồn, khiến ông Đầu Xứ Anh bị hỏng thi ở khóa trước. Nguyên do là lúc trước, ông cụ thân sinh đã để một nàng hầu tự ải khi cô có thai sáu, bẩy tháng. Oan hồn báo cho ông biết rằng cái ân oán sẽ còn theo mãi nếu Đầu Xứ Anh còn dự thi.

Trong truyện “Báo oán”, nhà văn đã xây dựng một không gian hiện vừa thực vừa kỳ ảo, ma quái xen lẫn. Đó là một không gian hiện thực trong khoa cử, không gian của trường thi với khung cảnh trời mưa, sân trường lầy lội. Xen lẫn vào đó là không gian kỳ ảo, ma quái của oan hồn hiện về báo oán làm hai anh em Đầu Xứ hỏng thi: “Một thứ gió u hiển thổi thốc mãi vào bãi trường, nghe lào xào như có tiếng người chen chúc và chạy vào choán chỗ. Những cây nến cháy vạt ngọn bỗng tắt phụt hết. Không gì xa vắng bằng cái động đậy trong đìu hiu của muôn loài… Tiếng loa đồng xoáy sâu vào màn mưa lạnh...”. Ở đây, những từ ngữ như: u hiển, thốc, tắt phụt hết, đìu hiu cho người đọc cảm giác ghê rợn. Khung cảnh trường thi được Nguyễn Tuân đã miêu tả thật kỳ dị, linh thiêng.

Trong truyện “Báo oán” nhà văn còn đề cập đến tệ nạn nơi trường thi, phòng thi, sự đồi bại của xã hội cũ. Nguyễn Tuân lấy câu chuyện từ quá khứ để minh chứng cho điều đó: “Ở cuốn lịch niên hiệu Duy Tân thập niên, bìa vàng nhòe nét son dấu kim ấn tòa Khâm Thiên Giám, thấy tiết thu phân và ngày lập thu đã qua lâu rồi”. Vẫn là trở về với quá khứ nhưng ở đây nhà văn sử dụng những yếu tố thời gian tâm tưởng, sử dụng những yếu tố huyền ảo để nói về hiện tại, lên án xã hội đương thời: “Lúc sinh thời, cụ Huấn đẻ ra ông đã phạm vào một việc thất đức [...] cụ đã mang lấy trách nhiệm tinh thần về cái chết của một nàng hầu tài hoa nổi tiếng một thời”. Vì thế mà ân oán ấy vẫn theo đuổi hai anh em ông Đầu Xứ nếu họ tiếp tục đi thi. Nhà văn đã kể lại một câu chuyện từ mấy chục năm trước và mượn chuyện oan hồn để nói về xã hội phong kiến mục ruỗng, một chốn quan trường lũng đoạn, tệ nạn mua quan bán tước, không biết trọng dụng nhân tài.

Bằng sức tưởng tượng phong phú và ngòi bút tài hoa, Nguyễn Tuân đã khiến người đọc như nhìn thấy linh hồn của người phụ nữ trở về đòi món nợ tiền kiếp: “Một người đàn bà trẻ, xõa tóc, ẵm con, hiện ngay dưới lều, ngay chỗ đầu chõng, kêu gào giữ dịt lấy tay không cho viết. Gào khóc chán người đàn bà ấy lấy mớ tóc xoã quất vào mặt ông cứ bỏng rát lên và cười sằng sặc, lấy nghiên mực đổ vào quyển ông”. Khóa thi cuối cùng, người anh động viên Đầu Xứ Em đi thi với mộng ước công danh bảng vàng. Cũng như anh, người em đi thi lại gặp phải sự việc tương tự: Đầu Xứ Em tự nhiên nghe tiếng cười lanh lảnh, rồi lại mớ tóc xoã, người đàn bà cất tiếng the thé, ông đau bụng dữ dội rồi gục xuống, phải bỏ dở bài thi. Hai anh em ông Đầu Xứ nổi tiếng hay chữ nhất vùng Sơn Nam hạ, đành ngậm ngùi ca thán “thi không ăn ớt thế mà cay” khi nàng hầu của cha họ thề báo oán.

Qua nhân vật ma nữ kỳ ảo trong truyện, nhà văn muốn phản ánh đầy đủ về hiện thực khoa thi Mậu Ngọ, từ cảnh sĩ tử mang lều chõng ra đi, đến cảnh sĩ tử bì bõm tại trường thi, lễ cúng tam sinh... Nguyễn Tuân đã đưa ra thực trạng không thể hiểu nổi của xã hội không tạo điều kiện cho những con người thông minh, tài hoa được phát triển khả năng cá nhân. Đó là chốn quan trường đầy tệ nạn, một xã hội không trọng dụng nhân tài. Con người chỉ biết cam chịu chấp nhận định mệnh đó như một tất yếu, không thể vùng vẫy hay làm khác được. Đó là sự bế tắc trong tư tưởng – “một nguồn sống bồng bột tắc lối thoát”. Có thể nói, đây là một áng văn chương hay, một tài liệu giá trị về trường thi Nho học lúc suy tàn.

2. Nghị luận phân tích, đánh giá tác phẩm truyện mẫu 2

Phân tích Nữ thần lúa

Thần thoại Việt Nam là một thể loại cũng mang phong cách huyền huyễn tương tự truyền thuyết, tuy nhiên nó lý giải những điều bình thường và thực tế hơn. Cũng chính vì vậy, những truyện này gần gũi đối với người dân lao động. Hình ảnh cây lúa nước trong những truyện thần thoại Việt Nam rất đa dạng, được sáng tạo nên từ nhiều bàn tay nghệ nhân xây dựng. Đặc biệt, truyện nữ thần Lúa là một truyện thần thoại vô gần gũi với những dân tộc ít người tại Việt Nam.

Trong truyện, nữ thần Lúa được xây dựng là con gái của Ngọc Hoàng, người đứng đầu tam giới. Sau khi con người sinh sôi nảy nở dưới mặt đất, nữ thần Lúa là người ban phép cho nhân gian, tạo ra hạt nảy mầm, kết bông mẩy hạt nuôi sống loài người. Tuy nhiên, do con người thiếu hiểu biết và không tôn trọng thần, người bắt con người phải lao động để kiếm được hạt cơm.

Trong đoạn đầu, nữ thần Lúa được thần tượng hóa, trở thành một vị thần có đầy sức mạnh. Người cũng vô cùng yêu thương con người, tạo ra miếng cơm và còn để cho “lúa chín tự về nhà mà không cần gặt và không phải phơi phóng gì cả”. Cuộc sống ấy chính là cuộc sống mà con người hiện nay mơ ước, không cần đối phó thiên tai mà vẫn có được những hạt lúa mẩy. Và “Cần ăn, cứ ngắt bông vào nồi là lúa sẽ thành cơm.”

Tuy nhiên, cuộc sống như vậy không kéo dài được lâu. Và thứ hủy hoại đi sự tốt đẹp này lại là do con người. Người phụ nữ trong truyện làm trái với tục lệ, không dọn dẹp và còn tỏ ra cáu giận với những bông lúa đang về nhà. Điều đó làm vị thần tức giận, “nhất định không cho lúa bò về nữa.” Từ đây, con người phải đi cắt lúa, phơi phóng rồi xay giã mới có thể tạo ra được hạt gạo để thổi cơm.

Hình ảnh người phụ nữ ẩn dụ ở đây ám chỉ phái nữ mà người thời đó quan niệm, những người dễ cáu giận và hay tính toán chi li, dễ làm hỏng việc. Tuy rằng nghĩa này khiến rất nhiều người tỏ ra bất bình, nhưng đây cũng là một trí tưởng tượng của người xưa trong việc bông lúa không tự về nữa.

Sau câu chuyện, ta còn thấy chi tiết “Trời sai một thiên thần đưa xuống hạ giới một số hạt giống lúa và một số hạt giống cỏ vãi ra khắp mặt đất để nuôi người và vật.” Đó chính là cỏ. Tuy nó cũng có một phần giúp ích cho cuộc sống của người và vật, nhưng cũng giải thích được việc khi có cỏ thì lúa chậm phát triển. “Do đó mà ở trên mặt đất cỏ mọc nhiều mà lại rất khoẻ còn lúa thì ít lại mọc rất khó khăn, nếu không chăm bón, làm cỏ thì bị cỏ át mất.”

Cũng như hiện thực, trong quá trình vun vén, con người hiện nay phải chăm bón và bỏ ra rất nhiều công sức. Sau đó, quá trình để “đưa” hạt lúa về cũng không hề dễ dàng nữa. Quá trình cắt lúa, phơi lúa, xay xát đều mất nhiều thời gian và sức người. Cũng do lỗi lầm trong quá khứ đó, cuộc sống cần nhiều sức lao động hơn.

Tuy nhiên, nếu để ý bạn sẽ thấy ngữ điệu kể chuyện không có sự khó chịu hay tức giận. Họ chấp nhận việc này và cũng chấp nhận phải lao động. Thần thoại Nữ thần Lúa sử dụng nhiều hình ảnh gợi hình, những chi tiết huyền ảo vô cùng hấp dẫn. Nhân vật trong truyện khi xây dựng đều có sự thần thánh hóa, trở thành những vị thần có sức mạnh đúng theo mô típ trong truyện thần thoại.

Nữ thần Lúa là một câu chuyện thần thoại vô cùng đặc sắc với nhiều giá trị nghệ thuật. Câu chuyện giải thích về quá trình thu về hạt lúa - hạt ngọc của trời. Qua đây, ta cũng có thể thấy được những người nông dân ngày xưa, tuy quanh năm “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” nhưng trí tưởng tượng của họ lại vô cùng phong phú.

----------------------------------------------

Trên đây là bài viết Viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá tác phẩm truyện (Chủ đề và nhân vật trong tác phẩm truyện). Hi vọng qua bài viết này bạn đọc có thêm nhiều tài liệu để học tập tốt hơn môn Ngữ văn 10 KNTT tập 2. Bạn đọc có thể tham khảo thêm các bài văn mẫu trong chuyên mục Văn mẫu lớp 10 KNTT.