Giáo án Sinh học lớp 11 bài 16: Hô hấp ở động vật

Hoạt động của thầy - trò

Nội dung kiến thức

* Hoạt động 1: Hô hấp là gì?

TT1: GV yêu cầu HS nghiên cứu SGK, trả lời câu hỏi:

- Đánh dấu x vào ô trống cho câu trả lời đúng về hô hấp ở động vật.

TT2: HS nghiên cứu SGK → trả lời câu hỏi.

TT3: GV nhận xét, bổ sung → kết luận.

* Hoạt động 2: Bề mặt trao đổi khí.

TT1: GV yêu cầu HS nghiên cứu SGK, trả lời câu hỏi:

- Bề mặt trao đổi khí có tầm quan trọng ntn?

- Đặc điểm và nguyên tắc trao đổi khí qua bề mặt hô hấp?

TT2: HS nghiên cứu SGK → trả lời câu hỏi.

TT3: GV nhận xét, bổ sung → kết luận.

* Hoạt động 3: Các hình thức hô hấp.

TT1: GV yêu cầu HS nghiên cứu SGK mục III, quan sát hình 17.1, 17.2, 17.3, 17.4, 17.5 hoàn thành phiếu học tập:

- PHT

- Quan sát hình 17.1, 17.2 hãy mô tả quá trình trao đổi khí ở giun đất và côn trùng.

- Đối chiếu với 4 đặc điểm đảm bảo hiệu quả trao đổi khí, hãy lí giải tại sao trao đổi khí ở các xương đạt hiệu quả cao và phổi là cơ quan trao đổi khí hiệu quả của động vật trên cạn?

TT2: HS nghiên cứu SGK → hoàn thành phiếu học tập, trả lời câu hỏi.

TT3: GV nhận xét, bổ sung → kết luận.

I. Hô hấp là gì?

- HH là tập hợp những quá trình, trong đó cơ thể lấy O₂ từ bên ngoài vào đẻ oxi hóa các chất trong tế bào và giải phóng năng lượng cho các hoạt động sống, đồng thời thải CO₂ ra ngoài.

- Động vật ở nước HH bằng mang, động vật trên cạn HH bằng phổi.

II. Bề mặt trao đổi khí:

- Bề mặt trao đổi khí quyết định hiệu quả trao đổi khí.

- Đặc điểm bề mặt trao đổi khí:

+ Diện tích bề mặt lớn.

+ Mỏng và luôn ẩm ướt.

+ Có rất nhiều mao mạch.

+ Có sắc tố hô hấp.

+ Có sự lưu thông khí.

- Nguyên tắc trao đổi khí: khuếch tán.

III. Các hình thức hô hấp:

1. Hô hấp qua bề mặt cơ thể:

- Động vật đơn bào hoặc đa bào bậc thấp có hình thức hô hấp qua bề mặt cơ thể.

2. Hô hấp bằng hệ thống ống khí:

- Hệ thống ống khí được cấu tạo từ những ống dẫn chứa không khí. Các ống dẫn phân nhánh nhỏ dần phân bố đến tận các tế bào của cơ thể.

3. Hô hấp bằng mang:

- Cấu tạo:

+ Gồm cung mang và các phiến mang.

+ Có mạng lưới mao mạch phân bố dày đặc.

- Ngoài 4 đặc điểm của bề mặt trao đổi khí, cá xương còn có thêm 2 đặc điểm làm tăng hiệu quả trao đổi khí là:

+ Miệng và diềm nắp mang phối hợp nhịp nhàng giữa để tạo dòng nước lưu thông từ miệng qua mang.

+ Cách sắp xếp của mao mạch trong mang giúp cho dòng máu chảy trong mao mạch song song và ngược chiều với dòng nước chảy bên ngoài mao mạch của mang.

4. Hô hấp bằng phổi:

- Động vật sống trên cạn thuộc lớp Bò sát, Chim, Thú có cơ quan trao đổi khí là phổi. không khí đi vào và đi ra khỏi phổi qua đường dẫn khí.

- Sự thông khí ở phổi của bò sát, chim và thú chủ yếu nhờ các cơ hô hấp co dãn làm thay đổi thể tích của khoang bụng hoặc lồng ngực. Sự thông khí ở phổi của lưỡng cư nhờ sự nâng lên và hạ xuống của thềm miệng.