Giáo án Tiếng Việt 5 tuần 7: Kể chuyện - Cây cỏ nước Nam

Hoạt động dạy

Hoạt động học

1. Giới thiệu bài

- Cây cỏ xung quanh chúng ta thật hữu ích. Từ cây cỏ, người ta có thể tìm thấy hàng trăm vị thuốc, tổng hợp được hàng nghìn phương thuốc dân gian trị bệnh cho người. Danh y Tuệ Tĩnh là người có công làm cho nhiều người hiểu được điều này. Hôm nay chúng ta học tiết kể chuyện Cây cỏ nước Nam để hiểu rõ giá trị của những gì mà thiên nhiên đã cho ta.

- HS lắng nghe.

- GV ghi tên bài lên bảng.

- HS nhắc lại tên đầu bài và ghi vào vở.

2. Giáo viên kể chuyện

- GV kể lần 1: Giọng kể chậm rãi, từ tốn thể hiện lời của Danh y Tuệ Tĩnh tha thiết, giúp HS hiểu những từ ngữ khó được chú giải cuối truyện (trưởng tràng, dược sơn) và giới thiệu sơ qua (tên, công dụng) một số cây thuốc nam trong tranh ảnh hoặc vật thật đã mang đến lớp.

- GV kể lần 2: Vừa kể vừa chỉ vào từng tranh minh họa phóng to trên bảng.

Nếu thấy HS lớp mình chưa nắm được nội dung câu chuyện, GV có thể kể lần 3 hoặc đặt câu hỏi giúp HS nhớ lại nội dung truyện để kể tiếp.

Nội dung truyện như sau:

Cây cỏ nước Nam

Nguyễn Bá Tĩnh, tức Tuệ Tĩnh, là một danh y đời Trần. Một hôm, ông dẫn các học trò đi ngược vùng Phả Lại để lên núi Nam Tào, Bắc Đẩu, hai ngọn núi cao uy nghi, sừng sững đối mặt với một vùng sông nước hiểm trở. Dọc hai bên đường lên núi là những bụi sâm nam lá xòe như những bàn tay, những bụi cây đinh lăng lá xanh mướt, những bụi cam thảo nam leo vướng vít cả mặt đường.

Dừng chân bên sườn núi, ông trầm ngâm nói với học trò:

- Ta đưa các con đến đây để nói cho các con biết rõ điều mà ta suy nghĩ nung nấu từ mấy chục năm nay.

Vài học trò xì xào:

- Chắc hẳn là điều gì cao siêu lắm nên thầy mới phải nung nấu lâu đến thế.

Nguyễn Bá Tĩnh lắc đầu:

- Điều ta sắp nói với các con không cao như núi Thái Sơn, cũng chẳng xa như biển Bắc Hải mà ở gần trong tầm tay, ở ngay dưới chân các con đó.

Tất cả học trò đều im lặng, duy có người trưởng tràng kính cẩn hỏi:

- Thưa thầy, điều thầy định nói với chúng con có phải là cây cỏ ở dưới chân...

- Phải, ta muốn nói về ngọn cây và sợi cỏ mà hằng ngày các con vẫn giẫm lên...Chúng chính là một đội quân hùng mạnh góp vào với các đạo hùng binh của các bậc thánh nhân như Hưng Đạo Vương đánh tan giặc Nguyên xâm lược.

Rồi ông từ tốn kể:

- Ngày ấy, giặc Nguyên nhòm ngó nước ta. Vua quan nhà Trần lo việc phòng giữ bờ cõi rất cẩn trọng. Bên cạnh việc luyện tập dân binh, triều đình còn cắt của người đôn đốc rèn vũ khí, chuẩn bị voi ngựa , lương thực, thuốc men....Song, từ lâu nhà Nguyên đã cấm chở thuốc men, vật dụng xuống bán cho người Nam. Khi giáp trận tất có người bị thương và đau ốm, biết lấy gì cứu chữa? Không chậm trễ, các thái y đã tỏa đi khắp mọi miền quê học cách chữa bệnh của dân gian bằng cây cỏ bình thường. Từ đó, vườn thuốc được lập ở khắp nơi. Núi Nam Tào và Bắc Đẩu chính là hai ngọn dược sơn của các vua Trần xưa. Cây cỏ ngước Nam đã góp phần làm cho những đạo binh thêm hùng hậu, bền bỉ, khỏe mạnh, can trường trong cuộc chiến đấu chống kẻ thù mạnh hơn mình hàng chục lần, đông hơn mình hàng trăm lần...

Kể đến đây, Nguyễn Bá Tĩnh chậm rãi nói thêm:

- Ta càng nghĩ càng thêm quý từng ngọn cây, từng sợi cỏ của non sông gấm vóc tổ tiên để lại. Ta định nối gót người xưa để từ nay về sau dân ta có thể dùng thuốc Nam chữa cho người Nam. Ta nói để các con biết ý nguyện của ta.

Theo con đường của danh y Tuệ Tĩnh, cho đến bây giờ, hàng trăm vị thuốc đã được lấy từ cây cỏ nước Nam, hàng nghìn phương thuốc đã được tổng hợp từ phương thuốc dân gian để trị bệnh cứu người.

Theo Tạ Phong Châu - Nguyễn Quang Vinh - Nghiêm Văn Đa

Trưởng tràng: người đứng đầu nhóm học trò cùng học một thầy xưa.

Dược sơn: núi thuốc.

3. Hướng dẫn HS kể chuyện, trao đổi về ý nghĩa câu chuyện.

Bài tập 1

- Gọi HS đọc to nội dung bài tập 1.

- Một HS đọc to, cả lớp theo dõi đọc thầm trong SGK.

- Yêu cầu HS dựa lời kể của GV, quan sát tranh kể lại nội dung của từng đoạn câu chuyện.

- HS lần lượt kể từng đoạn câu chuyện theo từng tranh. Nội dung của mỗi bức tranh có một đến hai HS kể lại. Cả lớp theo dõi nhận xét.

- GV cùng cả lớp theo dõi nhận xét, bổ sung và kể mẫu cho HS nếu các em chưa nắm được nội dung từng đoạn chuyện.

+ Tranh 1: Danh y tuệ Tĩnh dẫn học trò lên núi Nam Tào, Bắc Đẩu để nói điều ông nung nấu mấy chục năm qua. ông muốn nói về giá trị to lớn của lá cây, ngọn cỏ nước Nam.

+ Tranh 2: Tuệ Tĩnh kể lại câu chuyện ngày xưa, khi giặc Nguyên xâm lược nước ta, vua quan nhà Trần lo luyện tập võ nghệ, chuẩn bị kháng chiến.

+ Tranh 3: Có một điều làm cho vua quan nhà Trần lo lắng: Từ lâu nhà Nguyên đã cấm chở thuốc men, vật dụng xuống bán cho người Nam. Khi giáp trận tất có người bị thương và đau ốm, biết lấy gì cứu chữa?

+ Tranh 4: Quân dân nhà Trần chuẩn bị thuốc men cho cuộc chiến dấu: Các thái y tỏa đi mọi miền quê học cách chữa bệnh trong dân gian. Các vườn thuốc mọc lên khắp nơi. Người thồ cây cỏ, người bào chế thuốc.

+ Tranh 5: Cây cỏ nước Nam đã giúp chữa bệnh cho thương binh, góp phần làm cho những đạo binh thêm hùng hậu, bền bỉ, khỏe mạnh, can trường trong cuộc chiến đấu chống kẻ thù mạnh hơn mình hàng chục lần.

+ Tranh 6: Tuệ Tĩnh nói với học trò ý nguyện của ông: nối gót người xưa, dùng thuốc Nam chữa bệnh cho người Nam.

Bài tập 2,3

- Yêu cầu HS dựa vào tranh vẽ, kể lại câu chuyện theo nhóm đôi và trao đổi với nhau về nội dung, ý nghĩa câu chuyện.

- HS làm việc theo nhóm đôi. Các em tập kể toàn chuyện và tự đặt các câu hỏi để hỏi nhau về nội dung và ý nghĩa câu chuyện.

- Yêu cầu HS kể toàn bộ câu chuyện trước lớp.

- Các nhóm cử đại diện thi kể toàn bộ câu chuyện trước lớp.

- GV hỏi: Câu chuyện Cây cỏ nước Nam giúp em hiểu điều gì?

- HS trả lời:

+ Câu chuyện ca ngợi lương y Tuệ Tĩnh đã biết yêu quý và hiểu rõ giá trị của những cây cỏ trên đất nước, biết dùng chúng để làm thuốc chữa bệnh.

+ Những cây cỏ bình thường dưới chân chúng ta có khi là những vị thuốc có giá trị.

+ Cây cỏ trong thiên nhiên xung quanh chúng ta có biết bao điều giá trị nếu chúng ta biết sử dụng chúng.

- GV chốt lại: Câu chuyện khuyên chúng ta hãy yêu quý thiên nhiên, trân trọng từng ngọn cỏ, lá cây trên đất nước. Chúng thật đáng quý, hữu ích nếu chúng ta biết nhìn ra giá trị của chúng.

- HS lắng nghe.

- GV và cả lớp nhận xét các bạn kể, sau đó bình chọn bạn kể chuyện hay, hấp dẫn nhất.

- HS thực hiện theo hướng dẫn của GV.

4. Củng cố, dặn dò

- GV nhận xét tiết học, biểu dương những HS học tốt.

- Dặn HS về nhà kể lại chuyện cho nhiều người cùng nghe và chuẩn bị một câu chuyện theo yêu cầu của tiết kể chuyện tuần 8.

- HS lắng nghe về nhà thực hiện theo yêu cầu của GV.