Giáo án Tiếng Việt 5 tuần 7: Luyện từ và câu - Từ nhiều nghĩa

Giáo án Luyện từ và câu lớp 5

Giáo án Tiếng việt lớp 5

Giáo án Tiếng Việt lớp 5 tuần 7: Luyện từ và câu - Từ nhiều nghĩa được biên soạn chi tiết, kỹ lưỡng giúp các em học sinh phân biệt được nghĩa gốc, nghĩa chuyển của từ nhiều nghĩa trong một số câu văn. Tìm được ví dụ về sự chuyển nghĩa của một số danh từ chỉ bộ phận cơ thể người và động vật. Mời các thầy cô tham khảo giảng dạy.

Giáo án Tiếng Việt 5 tuần 7: Chính tả - Nghe, viết: Dòng kinh quê hương

Luyện từ và câu

Từ nhiều nghĩa

I. Mục tiêu

1. Hiểu thế nào là từ nhiều nghĩa; nghĩa gốc, nghĩa chuyển trong từ nhiều nghĩa.

2. Phân biệt được nghĩa gốc, nghĩa chuyển của từ nhiều nghĩa trong một số câu văn. Tìm được ví dụ về sự chuyển nghĩa của một số danh từ chỉ bộ phận cơ thể người và động vật.

II. Đồ dùng dạy - học

- Tranh ảnh về các sự vật, hiện tượng, hoạt động... có thể minh họa cho các nghĩa của từ nhiều nghĩa.

- Bút dạ và giấy khổ to đủ cho hai đến ba HS làm bài tập.

III. Các hoạt động dạy - học

Hoạt động dạy			Hoạt động học
A. Kiểm tra bài cũ
- GV gọi HS nêu lại phần Ghi nhớ về Dùng từ đồng âm để chơi chữ (trong tiết học trước) và lấy ví dụ phân tích minh họa.			- Hai HS lên bảng thực hiện theo yêu cầu của GV.
- GV nhận xét, cho điểm việc làm bài và học bài của HS.			- HS lắng nghe.
B. Bài mới
*1. Giới thiệu bài*
- GV chỉ vào tranh (nếu không có thể cho HS gọi tên các sự vật có ngay trong lớp học). VD: đây là chân bàn, đây là chân ghế, đây là chân người, đây là chân tường,... - GV nói với HS: chân của bàn khác với chân của ghế, khác với chân của người, khác với chân của tường, càng khác xa so với chân núi, chân trời nhưng đều được gọi là chân. Vì sao vậy? Tiết học hôm nay sẽ giúp các em hiểu một hiện tượng thú vị khác trong tiếng Việt. Đó là từ nhiều nghĩa.			- HS lắng nghe.
- GV ghi tên bài lên bảng.			- HS nhắc lại tên đầu bài và ghi vào vở.
*2. Phần Nhận xét*
Bài tập 1
- Yêu cầu một HS đọc to Bài tập 1 trong phần Nhận xét.			- Một HS đọc to bài. Cả lớp theo dõi đọc thầm trong SGK.
- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân.			- HS đọc SGK, suy nghĩ làm bài.
- Yêu cầu HS trình bày kết quả.			- HS lần lượt trình bày kết quả, cả lớp theo dõi nhận xét.
- GV kết luận: Các nghĩa mà các em vừa xác định cho các từ răng, mũi, tai chính là nghĩa gốc (nghĩa ban đầu) của mỗi từ đó.			- HS lắng nghe.
Bài tập 2,3
- Gọi một HS đọc toàn Bài tập 2, 3.			- Một HS đọc bài, cả lớp theo dõi đọc thầm.
- Yêu cầu HS tự làm bài. Sau khi HS làm bài xong các em trao đổi với bạn bên cạnh về kết quả bài làm của mình.			- HS làm việc cá nhân. Sau khi làm xong HS trao đổi theo nhóm đôi kết quả bài làm của mình.
- Gọi HS trình bày kết quả bài làm của mình.			- Năm đến bảy HS lần lượt trình bày kết quả bài làm của mình.
- Gọi HS nhận xét chữa bài, chốt lại lời giải đúng.			- Nhận xét bài làm của bạn và chữa lại kết quả vào bài làm của mình (nếu sai).
Đáp án: - Răng cào: Nghĩa của từ răng trong trường hợp này khác với nghĩa từ răng ở Bài tập 1 là dùng để cào chứ không dùng để cắn. Nghĩa của từ răng ở bài tập 2 và nghĩa của từ răng ở Bài tập 1 là giống nhau cùng đều chỉ vật nhọn, sắc, sắp đều nhau thành hàng. - Mũi thuyền: Nghĩa của từ mũi ở đây khác với nghĩa của từ mũi ở Bài tập 1 là mũi thuyền nhọn để rẽ nước chứ không dùng để thở và ngửi. Nhưng chúng giống nhau là đều chỉ bộ phận có đầu nhọn nhô ra phía trước. - Tai ấm: Nghĩa của từ tai ở đây khác với nghĩa của từ tai ở Bài tập 1: tai ấm giúp người ta cầm được ấm dễ dàng để rót nước, không dùng để nghe. Nhưng hai từ này đều giống nhau là cùng chỉ bộ phận ở bên chìa ra (hình giống cái tai).
- GV kết luận: nghĩa của các từ tai, mũi, ấm ở Bài tập 1 được gọi là nghĩa gốc. Nghĩa của những từ đó ở Bài tập 2 gọi là nghĩa chuyển. Các nét nghĩa của từ tai, mũi, ấm ở Bài tập 2 và Bài tập 1 đều có liên quan với nhau.		- HS lắng nghe.
- Vậy em hiểu thế nào là từ nhiều nghĩa?		- Từ nhiều nghĩa là từ có nghĩa gốc và nghĩa chuyển. Nghĩa gốc và nghĩa chuyển của từ đó bao giờ cũng có mối liên hệ với nhau.
*3. Phần Ghi nhớ*
- Yêu cầu HS đọc ghi nhớ trong SGK.		- Hai đến ba HS đọc phần Ghi nhớ.
- Gọi HS nhắc lại nội dung Ghi nhớ và lấy ví dụ minh họa.		- Một đến hai HS nhắc lại phần Ghi nhớ và lấy ví dụ minh họa.
*4. Phần Luyện tập*
Bài tập 1
- Yêu cầu một HS đọc toàn bài.		- Một HS đọc toàn bài, cả lớp theo dõi đọc thầm.
- Yêu cầu HS làm việc theo cá nhân, sau khi làm bài xong trao đổi kết quả với bạn bên cạnh.		- HS làm bài vào giấy nháp, sau khi làm bài xong trao đổi bài với bạn.
- Gọi HS trình bày, GV theo dõi gọi HS nhận xét và cùng chốt lại ý kiến đúng.		- HS lần lượt trình bày kết quả. Cả lớp theo dõi nhận xét, cùng GV chốt lại lời giải đúng.
Đáp án: a)Từ mắt trong câu "Đôi mắt của bé mở to" mang nghĩa gốc. Còn từ mắt trong câu "Quả na mở mắt" mang nghĩa chuyển. b)Từ chân trong câu "Bé đau chân" mang nghĩa gốc. Còn từ chân trong câu "Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân" mang nghĩa chuyển. c)Từ đầu trong câu "Khi viết, em đừng ngoẹo đầu" mang nghĩa gốc. Còn từ đầu trong câu "Nước suối đầu nguồn rất trong" mang nghĩa chuyển.
Bài tập 2
- Yêu cầu một HS đọc toàn bài.	- Một HS đọc toàn bài, cả lớp theo dõi đọc thầm.
- Yêu cầu HS làm bài theo nhóm. GV phát giấy khổ to và bút dạ cho các nhóm làm bài.	- HS trao đổi, thảo luận theo nhóm để làm bài.
- Gọi HS trình bày kết quả.	- Đại diện HS các nhóm dán bài lên bảng và đọc kết quả bài làm của nhóm mình.
- GV và cả lớp nhận xét bài làm của từng nhóm, đếm xem nhóm nào tìm được đúng và nhiều từ để tính điểm thi đua, tuyên dương nhóm thắng cuộc.	- HS nhận xét bài làm của từng nhóm theo yêu cầu của GV.
Lời giải: - Lưỡi: lưỡi dao, trăng lưỡi liềm, lưỡi gươm, lưỡi búa, lưỡi lửa, lưỡi hái,... - Miệng: miệng bát, miệng túi, miệng bình, miệng hố, miệng núi lửa,... - Cổ: cổ chai, cổ lọ, cổ bình, cổ áo, cổ tay, ... - Tay: tay áo, đòn tay, tay quay, tay ấy (người ấy), ... - Lưng: lưng đồi, lưng núi, lưng ghế, lưng đê, lưng trời,...
*3. Củng cố, dặn dò*
- Gọi HS nhắc lại nội dung Ghi nhớ.	- Hai đến ba HS nhắc lại.
- GV nhận xét giờ học.	- HS lắng nghe.
- Dặn HS về nhà học nội dung Ghi nhớ và làm lại Bài tập 2 vào vở.	- HS lắng nghe và về nhà thực hiện theo yêu cầu của GV.