Giáo án Tiếng Việt 5 tuần 8: Luyện từ và câu - Luyện tập về từ nghiều nghĩa

Hoạt động dạy

Hoạt động học

A. Kiểm tra bài cũ

- GV gọi HS lên kiểm tra Bài tập 3 (hoặc Bài tập 4) của tiết Luyện từ và câu trước mà các em đã hoàn thiện ở nhà.

- Hai HS lên bảng thực hiện theo yêu cầu của GV.

- GV nhận xét, cho điểm việc làm bài và học bài của HS.

- HS lắng nghe.

B. Bài mới

1. Giới thiệu bài

- Giờ học hôm nay chúng ta tiếp tục tìm hiểu từ nhiều nghĩa, cụ thể là: Phân biệt từ nhiều nghĩa với từ đồng âm; giải thích nghĩa của một số từ nhiều nghĩa; đặt câu với từ nhiều nghĩa là tính từ.

- HS lắng nghe.

- GV ghi tên bài lên bảng.

- HS nhắc lại tên đầu bài và ghi vào vở.

2. Hướng dẫn HS luyện tập

Bài tập 1

- Gọi HS đọc Bài tập 1.

- Một HS đọc bài. Cả lớp theo dõi đọc thầm trong SGK.

- Yêu cầu HS tự làm bài và trao đổi với bạn bên cạnh về kết quả bài làm của mình.

- HS lên bảng làm bài vào giấy nháp. Làm xong, trao đổi với bạn kết quả bài làm của mình.

- Gọi HS trình bày kết quả.

- HS lần lượt trình bày kết quả.

- Yêu cầu HS nhận xét, bổ sung, dựa vào nghĩa của các từ để phân tích, chốt lại lời giải đúng.

- HS nhận xét, chốt lại lời giải đúng.

Lời giải:

a) Chín

- Từ chín (hoa, quả, hạt phát triển đến mức thu hoạch được) trong câu 1 với từ chín (suy nghĩ kĩ càng) ở câu 3 là hai cách dùng của một từ nhiều nghĩa. Chúng đồng âm với từ chín (là số 9) ở câu 2.

b) Đường

- Từ đường trong câu 2 (đường dây liên lạc, lối đi của các tín hiệu thông tin) với từ đường trong câu 3 (con đường, lối đi lại của con người) là hai cách dùng của một từ nhiều nghĩa. Chúng đồng âm với từ đường trong câu 1 (là thức ăn có vị ngọt).

c) Vạt

- Từ vạt trong câu 1 (có nghĩa là mảnh, ở đây là những mảnh đất trồng trọt trải dài trên đồi núi) với từ vạt ở câu 3 (có nghĩa là mảnh, ở đây là mảnh áo) là hai cách dùng của từ nhiều nghĩa. Chúng đồng âm với từ vạt trong câu 2 (có nghĩa là phạt đi, cắt đứt đi).

- Qua bài tập trên chúng ta rút ra được điều gì?

- Nghĩa của các từ đồng âm khác hẳn nhau còn nghĩa của từ nhiều nghĩa bao giờ cũng có mối quan hệ với nhau.

Bài tập 2

- Yêu cầu một HS đọc toàn bài.

- Một HS đọc toàn bài, cả lớp theo dõi đọc thầm.

- Yêu cầu HS trao đổi, thảo luận theo nhóm đôi để làm bài.

- HS làm bài theo nhóm đôi, trao đổi thảo luận với nhau, làm bài ra giấy nháp.

- GV gọi HS trình bày, hướng dẫn HS nhận xét, phân tích, kết luận lời giải đúng.

- Đại diện một số nhóm trình bày kết quả bài làm của nhóm mình. Cả lớp theo dõi, nhận xét.

Đáp án:

a) Mùa xuân là tết trồng cây

Làm cho đất nước càng ngày càng xuân

- Từ xuân trong dòng thơ 1 mang nghĩa gốc, chỉ một mùa của năm: mùa xuân.

- Từ xuân trong dòng thơ 2 mang nghĩa chuyển, chỉ sự tươi đẹp.

b) .....khi người ta đã 70 xuân.... từ xuân ở đây được dùng với nghĩa chuyển, xuân có nghĩa là tuổi tác.

Bài tập 3

- Yêu cầu một HS đọc toàn bài.

- Một HS đọc toàn bài, cả lớp theo dõi đọc thầm.

- Yêu cầu HS tự làm bài. Mỗi HS đặt ít nhất hai câu với một từ thể hiện được sự khác biệt về nghĩa của nó.

GV lưu ý HS đặt câu theo đúng nét nghĩa phổ biến đã nêu trong sách.

- HS làm việc cá nhân làm bài vào vở.

- Gọi HS dưới lớp nối tiếp đọc câu văn của mình. GV chú ý sửa lỗi ngữ pháp hoặc cách dùng từ cho từng HS (nếu có)

- Nhiều HS đọc bài làm của mình.

- Gọi HS nhận xét lựa chọn ra bạn viết câu văn hay, tuyên dương trước lớp.

- HS nhận xét và tuyên dương những bạn có những câu văn hay.

3. Củng cố, dặn dò

- GV nhận xét giờ học.

- HS lắng nghe.

- Dặn HS về nhà làm lại Bài tập 3 vào vở.

- HS lắng nghe và về nhà thực hiện theo yêu cầu của GV.