Phân tích sử thi Đăm Săn
Ngữ văn lớp 10: Phân tích sử thi Đăm Săn
VnDoc.com mời bạn đọc tham khảo tài liệu: Phân tích sử thi Đăm Săn, với những bài văn mẫu hay mà VnDoc đã sưu tầm và đăng tải để phục vụ các bạn học sinh học tốt Ngữ văn lớp 10 một cách đơn giản hơn. Mời thầy cô cùng các bạn học sinh tham khảo.
Học tốt Ngữ văn lớp 10: Phân tích sử thi Đăm Săn
Dàn ý Phân tích sử thi Đăm Săn
I. Giới thiệu chung
• Có 2 loại sử thi: sử thi thần thoại và sử thi anh hùng.
• Đăm Săn là sử thi anh hùng của dân tộc Ê-đê.
II. Tìm hiểu đoạn trích:
1) Đoạn trích nằm ở phần thứ hai của tác phẩm.
Tựa đề do người soạn sách đặt.
2) Miêu tả cuộc chiến đấu của Đăm Săn và kẻ thù Mtao Mxây, cuối cùng Đăm Săn thắng. Đồng thời thể hiện niềm tự hào của buôn làng về người anh hùng của mình.
3) Cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây:
a) Nguyên nhân: Cướp vợ và cứu vợ là nguyên nhân trực tiếp xảy ra hai cuộc chiến tranh bộ tộc được nói đến trong sử thi Đăm Săn. Những cuộc chiến tranh giữa các thị tộc, bộ tộc trong xã hội chiếm hữu nô lệ xa xưa, thực chất là những cuộc chiến để bảo vệ lãnh thổ, bắt tù binh, chiếm của cải, khẳng định uy thế và sự lớn mạnh, hùng cường của thủ lĩnh, vị tù trưởng của bộ tộc.
b) Nhân vật Mtao Mxây: là một trong những tù trưởng giàu mạnh, cho nên y mới dám cướp vợ của Đăm Săn, y thất bại vì không đủ mạnh và thông minh bằng Đăm Săn, y cũng không được ông trời ủng hộ. (Theo quan niệm của người Ê-đê, người anh hùng luôn được trời ủng hộ).
c) Đăm Săn: là nhân vật trung tâm, là người anh hùng của dân tộc Ê-đê.
• Khi biết Mtao Mxây thừa lúc chàng vắng nhà đến cướp Hơ Nhị, Đăm Săn đã dẫn cả bộ tộc đến tận nhà Mtao Mxây thách thức. Mặc dù Mtao MXây chiến đấu quyết liệt và cũng tỏ ra là một đối thủ mạnh nhưng Đăm Săn nhờ có tài trí hơn người và được ông trời giúp đỡ nên đã chiến thắng Mtao Mxây. Chiến thắng này đã làm nổi bật tầm vóc của người anh hùng Đăm Săn.
• Đăm Săn là người biết đoàn kết hai bộ tộc, không phải chiến đấu vì sự thù hằn hay vì mục đích cá nhân đơn thuần. Sau chiến thắng, chàng đã thuyế phục được tôi tớ của Mtao Mxây theo chàng “… Hỡi anh em trong nhà, hỡi bà con trong làng, xin mời tất cả đến với ta”. Đăm Săn mở tiệc linh đình để cúng tế thần linh và thết đãi mọi người.
→ Trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc – đó là những tình cảm cao cả nhất thôi thúc Đăm Săn chiến đấu và chiến thắng kẻ thù.
4) * Đăm Săn tổ chức lễ mừng chiến thắng vô cùng rầm rộ, trong thế: tiếng trống, tiếng chiêng, tiếng còng hlong âm vang; bảy trâu to, bảy lợn thiến, bảy ché rượu để cúng thần, để cáo tổ tiên; thịt trâu, thịt bò treo đầy nhà; khách khứa tôi tớ chật ních cả nhà. . .
*Đăm Săn được miêu tả tuyệt đẹp “ uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán”… “Cả miền Ê-đê Ê-ga ca ngợi Đăm Săn là một dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước”……Những hình ảnh so sánh phóng đại thật oai phong lẫm liệt với bao ngưỡng mộ, tự hào.
→ Cách tả buổi lễ ăn mừng chiến thắng tưng bừng thể hiện khát vọng hướng về cuộc sống thịnh vượng, no đủ, giàu có, sự đoàn kết thống nhất và lớn mạnh của cộng đồng người. Người anh hùng sử thi trở thành trung tâm miêu tả của bức tranh hoành tráng về lễ mừng chiến thắng
5) Nghệ thuật của đoạn trích:
- Các tình tiết được sắp xếp theo trình tự hợp lí, thuyết phục.
- Hệ thống nhân vật phù hợp với từng vai trò, tham gia vào quá trình diễn biến của các sự kiện.
- Ngôn ngữ trong đoạn trích giàu hình ảnh nhịp điệu.
- Biện pháp nghệ thuật chủ yếu là so sánh (so sánh tương đồng, so sánh tăng cấp so sánh tương phản..) và cách nói phóng đại, tạo ấn tượng cho người nghe.
Văn mẫu lớp 10: Phân tích sử thi Đăm Săn
Bài làm 1
Sử thi Đăm Săn là một trong những tác phẩm tiêu biểu của nền văn học dân gian Việt Nam. Là thể loại văn học được sáng tạo từ trí tưởng tượng phong phú bay bổng, lãng mạn của đồng bào Ê- đê Tây Nguyên thời cổ đại. Sử thi Đăm Săn bông hoa rừng đẹp nhất, hào hùng nhất của thể loại sử thi anh hùng được lưu truyền đến ngày nay. Bước vào khám phá thế giới nghệ thuật của tác phẩm, người đọc sẽ được quay trở về với quá khứ hào hùng trong những buổi đầu của thời kì liên minh bộ tộc, được gặp gỡ những tù trưởng anh hùng, cùng họ và bộ tộc của mình đấu tranh chống lại kẻ thù, chinh phục thiên nhiên vì sự ổn định và phát triển phồn vinh của bộ tộc. Trong cuộc hành trình trở về với quá khứ đó, có lẽ người để lại ấn tượng sâu sắc nhất trong lòng người đọc chính là Đăm Săn, một tù trưởng anh hùng, người chính binh dũng cảm. Là nhân vật trung tâm của tác phẩm, Đăm Săn được khắc hoạ với tất cả những gì là đẹp nhất của cả cộng đồng. Vẻ đẹp đó của chàng được các tác giả dân gian miêu tả trong toàn bộ tác phẩm nhưng rõ nét nhất là trong đoạn trích: "Chiến thắng Mtao Mxây". Nằm ở giữa tác phẩm, kể về cuộc chiến đấu của Đăm Săn đánh Mtao Mxây cứu vợ trở về, bằng những biện pháp nghệ thuật đặc sắc thường thấy trong sử thi, đoạn trích đã dựng lên một bức chân dung khá trọn vẹn về người anh hùng sử thi Đăm Săn với sức mạnh, tài năng và vẻ đẹp phi thường dũng sĩ tiêu biểu chi tinh thần, ý chí của cả cộng đồng.
Cuộc chiến tranh xảy ra là do Mtao Mxây đã cướp Hơ Nhị vợ của Đăm Săn. Với người Ê đê theo chế độ mẫu hệ thì việc bị kẻ thù cướp mất vợ là một nỗi sỉ nhục vô cùng lớn của cả cộng đồng. Chàng phải đối mặt với kẻ thù hung hãm và có sức mạnh phi thường. Hàng loạt những hình ảnh so sánh trong đoạn trích cho thấy sự tương phản giữa Đăm Săn và kẻ thù, làm nổi bật lên sự hào hùng của chàng và sự thảm họa của mtao mxay. Đó chính là nét đặc sắc trong nghệ thuật của đoạn trích này, nó tôn vinh được vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn. Vẻ đẹp Đăm Săn hiện rõ ngay từ khi chàng bước vào lãnh địa của Mtao Mxây. Tù trưởng Sát hung bạo, kiêu căng ngạo mạn nhưng cũng e dè trước sự xuất hiện của Đăm Săn. Hình ảnh Đăm Săn cùng những người bạn đồng minh của mình hiện lên dưới mắt kẻ thù thật dũng mãnh, khí thế hừng hực. Thân mình ở trần như quả dưa, ở thế chờ sẵn như con sóc. Mắt sáng gấp đôi ba lần mắt thường. Hình ảnh so sánh thật đặc trưng đã làm đậm nét phi thường ấy của người anh hùng. Đăm Săn không một chút nao núng mà còn rất khôn ngoan khi dùng những lời nói khích để chiêu dụ kẻ thù ra đánh với mình, tỏ ra khinh thường khi mtao mxay do dự không dám xuống. Hành động không đánh lén cùng với những lời lẽ khôn ngoan, đăm săm càng chứng tỏ mình là người anh hùng thực sự. Khi giáp chiến với mtao mxay, Đăm săn vẫn rất dũng mãnh không hề lộ ra sự khiếp sợ. Cuộc đối đầu của Đăm săn với Mtao Mxay là cuộc đối đầu giữa hai tù trưởng dũng mãnh. Phẩm chất anh hùng theo cách nhìn sử thi là ở sự chiến thắng bằng sức mạnh và sự cam đảm. Cuộc đối đầu sinh tử ấy không có chỗ dung thân cho kẻ nào hèn nhát.
Trong tình cảm tôn vinh người anh hùng buôn làng, mọi cử chỉ, ngôn ngữ, hành động của Đăm Săn đều nổi bật, vượt trội hơn cả kẻ thù. Đăm Săn còn tỏ ra rất khôn ngoan khi nhường Mtao Mxây ra múa trước để thấy được tài nghệ của hắn và tìm cách đối phó. Là một tướng trăm trận, quen đi xéo nát đất đai thiên hạ nhưng đứng trước Đăm Săn, Mtao Mxây không là gì cả "xiên hắn kêu lạch xạch như quả mướp khô" nhưng vẫn ngạo mạn cho mình hơn người. Trái lại, Đăm Săn thì càng múa càng khỏe, càng đẹp "một lần xốc tới vượt một đồi tranh..". Lần múa thứ hai của chàng còn dũng mãnh hơn bởi nó dồn chứa sức mạnh trừng phạt Mtao Mxây. Sức mạnh đó còn nhờ vào sự trợ giúp của Hơ Nhị vì khi Đăm Săn đớp được miếng trầu của vợ thì sức mạnh càng tăng gấp đôi. Miếng trầu chính là biểu hiện cho sức mạnh của tình nghĩa vợ chồng. Trong cuộc chiến này Đăm săn không hề đơn độc. Bởi chính nghĩa thuộc về chàng khi các tù trưởng bạn hùng mạnh giúp chàng giành lại được người vợ của mình, và chàng còn luôn có được cả sự giúp đỡ của ông trời. Người anh hùng sử thi luôn có mỗi quan hệ với những sức mạnh siêu nhiên. Ông trời đã giúp chàng đánh rơi áo giáp của Mtao Mxay làm cho hắn trở nên thảm hại và hèn nhát. Sự giúp sức ấy còn thể hiện được sự gần gũi giữa con người và thần linh, thần linh đóng vai trò cố vấn, gợi ý, còn người anh hùng lại quyết định đến kết quả của cuộc chiến. Chiến thắng đó thật xứng đáng với những chiến công của Đăm Săn và mọi người. Sức mạnh đoàn kết, đồng lòng như một của cả bộ tộc đã đem lại chiến thắng, vinh quang cho chàng và sự bình yên cho buôn làng. Đăm Săn không những là một người có sức mạnh và tài giỏi, chàng còn là một người có tài thu phục và chính tài năng ấy trong con người chàng mà nô lệ của Mtao Mxay đã đi theo chàng.
Với cách xây dựng hình tượng đẹp đẽ, dũng mãnh của người anh hùng trong không khí đông vui, hồ hởi và sự lớn mạnh của cả cộng đồng là điểm nổi bật của sử thi Tây Nguyên. Người anh hùng sử thi được cả cộng đồng tôn sùng tuyệt đối. Cũng chính vì vậy mà ta thấy được sự phát triển, đồng lòng và ý chí thống nhất của cộng đồng người ê đê. Đoạn trích đã đem lại cho ta những cách nhìn độc đáo về người anh hùng Đăm Săn trong chiến công bảo vệ buôn làng, đem lại bình yên cho bộ tộc. Lời kể chuyện hấp dẫn cùng ngôn ngữ miêu tả khoa trương tạo được dấu ấn đặc sắc, chứa đựng những giá trị nhân văn đặc trưng của sử thi. Sử thi anh hùng Đăm Săn quả thật đã hình thành ý thức và tình cảm cộng đồng vững bền của dân tộc Ê-Đê, thành di sản quí báu của Tây Nguyên và dân tộc Việt Nam, đánh dấu thời đại sử thi rực rỡ với vẻ đẹp "một đi không trở lại".
Bài làm 2
Sử thi dân gian là những sáng tác tự sự có quy mô tương đối lớn, bằng văn vần hoặc kết hợp vãn xuôi với văn vần, có nội dung kể lại những sự kiện lớn có tầm quan trọng đối với toàn thể cộng động. Sử thi gồm hai loại chính:
Sử thi thần thoại hình thành trẽn cơ sở hộ thống hoá các thần thoại rời rạc. Do đố nội dung loại sử thi này thường mang chủ đề cua thần thoại: Đẻ đất đẻ nước.
Sử thi anh hùng mô tả sự nghiệp, chiến công của người anh hùng có ảnh hưởng đến toàn thể cộng động: Đăm Săn. Sử thi Đăm Săn là một sử thi anh hùng của người Ê-đê - Tây Nguyên. Tác phẩm không chỉ nối tiếng ở trong nước mà còn cả trên phạm vi thế giới. Nội dung chính của thiên sử thi là miêu tả những chiên công oanh liệt và những khát vọng tự do của Đăm Săn - người tù trưởng trẻ tuổi, tài nâng lỗi lạc. Tác phẩm gồm 8 chương, chia làm bốn phần:
Theo tục "nối dây", Đăm Săn cưới hai chị em Hơ Nhị, Hơ Bhị rồi trở thành một tù trưởng giàu có, hùng mạnh (Chương 1, 2).
Đăm Săn bảo vệ gia đình và bộ tộc, đánh bại các tù trưởng độc ác: Tù trưởng Kên Kên (Mtao Grư), tù trưởng Sắt (Mtao Mxây), giành lại vợ, đem lại sự giàu có và uy danh cho mình và cộng đổng (Chương 3, 4, 5).
Đăm Săn phản kháng thần quyền, vượt qua mọi trở ngại của tập tục xã hội, chặt cáy thần và "đi bắt Nữ thần Mặt Trời" nhưng thất bại. (Chương 6, 7).
Đăm Săn ngã xuống nửa chừng trên con đường thực hiện khát vọng bắt nữ thần Mặt Trời về làm vợ, cháu Đăm Săn ra đời sẽ tiếp tục sứ mệnh còn bỏ dở của Đăm Săn. (Chương 8).
Nhân vật trung tâm trong sử thi Đăm Săn là người anh hùng Đăm Săn được kêt tinh bởi nhừng yếu tố thần kì. Những chiến công và hành động của Đăm Săn xoay quanh hai vấn đề lớn:
Đấu tranh để thoát khỏi những ràng buộc của tập tục hôn nhân theo chế độ mậu quyền.
Đấu tranh chống lại những tù trưởng thù địch để bảo vệ cộng đồng.
Nghệ thuật: Ngôn ngừ trang trọng, giàu hình ảnh, giàu nhịp điệu; sử dụng nghệ thuật so sánh bổ sung, nghệ thuật so sánh tương phản, miêu tả phóng đại. Giọng điệu sôi nổi, hào hứng, lôi cuốn người đọc.
Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây là chi tiết thứ 5 trong 13 chi tiết kể về cuộc chiến đấu của Đăm Săn giành lại Hơ Nhị từ tay tù trưởng Mxây. Đây là đoạn trích tiêu biểu khắc họa rõ đề tài, chủ đề tác phẩm, khẳng định sức mạnh của người anh hùng Đăm Săn - một người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình, có trách nhiệm với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc. Nếu như trong tranh tượng thánh, diện mạo con người biến dạng thành những bộ mặt thánh thì trong sử thi, con người biến dạng thành những nhân vật trác việt, lập được nhiều chiến công vĩ đại mà con người bình thường không thể lập được. Vi vậy không thể thuật được mà chỉ có thể ca hát về những chiến công đó". (V.I-a-prốp).
-------------------------------------
Trên đây VnDoc.com đã giới thiệu tới bạn đọc tài liệu: Phân tích sử thi Đăm Săn. Để học tốt môn Ngữ văn lớp 10. Cùng chủ đề này, VnDoc.com mời bạn đọc tham khảo bài văn mẫu Cảm nhận về nhân vật Đăm Săn và bài văn mẫu lớp 10: Phân tích nhân vật người anh hùng Đăm Săn trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây mà VnDoc.com đã sưu tầm, tổng hợp.
