Cảm nhận về hình tượng Lor-ca
VnDoc mời các bạn học sinh và thầy cô tham khảo tài liệu Cảm nhận về hình tượng Lor-ca, với nội dung tài liệu được cập nhật chi tiết sẽ giúp các bạn học tốt hơn môn Ngữ văn 12.
Ngữ văn 12: Cảm nhận về hình tượng Lor-ca
Học tốt Ngữ văn lớp 12: Cảm nhận về hình tượng Lor-ca
1. Dàn ý Cảm nhận về hình tượng Lor-ca
1. Mở bài
- Thanh Thảo là một trong những nhà thơ nổi tiếng nhất của thế hệ thơ trẻ những năm chống Mĩ cứu nước. Đóng góp riêng đầy ý nghĩa của Thanh Thảo cho nền thơ ca hiện đại Việt Nam là những trang thơ thể hiện mạch suy cảm trữ tình hướng tới những vẻ đẹp tinh thần của con người; lòng nhân ái, bao dung, sự can đảm, trung thực và khát vọng tự do. Thơ ông giàu nhạc tính, hàm súc, đa nghĩa. Đàn ghi ta của Lorca là một trong những bài thơ đã kết tinh được tài năng và tình cảm nhân đạo cao cả của Thanh Thảo.
- Hình tượng Lorca được đánh giá là một trong những nhà thơ lớn nhất thế giới trong thế kỉ XX. Ông cũng là người nghệ sĩ tài hoa mang trong mình khát vọng cách tân nền nghệ thuật Tây Ban Nha - một nền nghệ thuật đã trở nên già cỗi; một nghệ sĩ hiện đại yêu thích nhạc dân gian. Nhưng ông cũng là người có số phận đầy bất hạnh bởi không làm cách mạng, chỉ là một nghệ sĩ thuần túy, chỉ vì có tài mà bị sát hại tàn nhẫn.
- Bài thơ là tiếng lòng vừa xót thương vừa cảm phục của tác giả dành cho người nghệ sĩ tài hoa nhưng bất hạnh ấy.
2. Thân bài
a) Giới thiệu chung
- Bài thơ rút trong tập Khối vuông ru bich (1985) - một trong những sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy thơ của Thanh Thảo: giàu suy tư, mãnh liệt, phóng túng trong xúc cảm và ít nhiều nhuốm màu sắc tượng trưng, siêu thực.
-Đây là bài thơ không dễ đọc hiểu vì nó không nói bằng ngôn ngữ thông thường, bằng ngữ pháp thông thường, nó lẫn lộn mơ với thực và diễn đạt bằng nhạc tính của ngôn tà hơn là bằng ý nghĩa của ngôn từ. Đặc biệt nó huy động rất nhiều liên tưởng. Liên tưởng đến cuộc đời và số phận đau thương, oan khuất của Gar-xi-a Lor-ca; liên tưởng đến phong cách du ca lãng tử của nhà thơ; liên tưởng đến cả hồn thơ, lời thơ, ý thơ của ông và tiếng đàn của ông; liên tưởng đến văn hoá Tây Ban Nha, màu sắc Tây Ban Nha và lịch sử đẫm máu của đất nước này dưới ách phát xít.
- Gar-xi-a Lor-ca được tôn vinh là “con hoạ mi” của thơ ca Tây Ban Nha. Thơ ông giàu nhạc điệu dân gian. tình yêu đất nước, nhân dân và thơ ca, âm nhạc, cùng với chất nghệ sĩ tài tử đã khiến Gar-xi-a Lor-ca tự nguyện làm người du ca đi lang thang cùng với cây đàn ghi ta, hát những bản nhạc – thơ của mình.
- Gar-xi-a Lor-ca là một tâm hồn trong trắng, một thi sĩ giàu mộng mơ, yêu tha thiết tự do và cái đẹp, một chiến sĩ kiên cường đã chết dưới tay bọn phát xít.
- Bài thơ là một ca khúc, cho nên đọc thơ không chỉ đọc bằng mắt để thấy được những hình ảnh mà cần lắng nghe âm thanh, nhịp điệu của nó như nghe giai điệu của một bản nhạc. Mặt khác, ngay những hình ảnh cũng muốn diễn tả âm hưởng và lời ca của Gar-xi-a Lor-ca, nghĩa là muốn nói với thính giác chứ không chỉ thị giác
b) Phân tích: Cảm nhận về hình tượng Lorca trong bài thơ
- Tác giả đã khắc họa hình tượng người nghệ sĩ tự do và cô đơn Lorca trong những dòng thơ đi lang thang về miền đơn độc với vầng trăng chếnh choáng trên yên ngựa mỏi mòn
- Ba dòng thơ làm hiện ra hình tượng Lorca như một kẻ du ca – hình ảnh về một nghệ sĩ chân chính theo quan niệm phương Tây: đơn độc, vô hại. Lorca đang đi trên hành trình nghệ thuật riêng của mình, không thể làm hại ai.
+ Hai chữ đơn độc gợi dáng điệu Lorca cô đơn, lẻ loi trên những nẻo đường Tây Ban Nha. Câu chữ còn mang ý nghĩa tượng trưng cho sự đơn độc trong lao động nghệ thuật của mọi nghệ sĩ. Nghệ sĩ chỉ có thể sáng tạo trong cô đơn. Không chỉ vậy, lời thơ còn ẩn chứa ý nghĩa sâu xa: cô đơn là đau khổ giáng xuống số phận, là rủi ro song cô đơn cũng là điều kiện, cơ may để trưởng thành. Con người có cô đơn mới đối diện với chính mình để trả lời những câu hỏi về bản thân, từ đó mà trưởng thành hơn.
+ Hình ảnh vầng trăng trên yên ngựa là hình ảnh hấp dẫn , đẹp giúp người đọc hình dung Lorca như một nghệ sĩ sống lãng tử, lãng du. Vầng trăng diễn tả trạng thái hưng phấn nghệ thuật của Lorca còn là biểu trưng cho cái Đẹp mà Lorca tìm kiếm.
+ Từ mỏi mòn vừa gợi tả hình ảnh con người trên yên ngựa mỏi mệt vì hành trình lang thang, rong ruổi khắp đất nước Tây Ban Nha vừa hàm ý biểu đạt: hành trình người nghệ sĩ đến với nghệ thuật phải trả giá bằng cả cuộc đời.
- Thanh Thảo tái hiện chân thực mà ấn tượng số phận bất hạnh của Lorca qua hai khổ thơ:
Tây Ban Nha, hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ Lorca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du
tiếng ghi ta nâu bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
- Đây là những dòng thơ ghi lại những giây phút bi phẫn nhất trong cuộc đời Lorca khi ông bị bọn phát xít giết hại rồi ném xác xuống giếng để phi tang.
+ Đến hai khổ thơ này, hình tượng Lorca được khắc họa trong tương quan chuyển hóa với hình tượng Tây Ban Nha và hình tượng ghi ta.
+ Tây Ban Nha / hát nghêu ngao qua lời Lorca. Lorca không chỉ cất lên tiếng nói, tiếng hát của mình mà còn cất lên tiếng nói dân tộc.
Câu thơ mang tính tự sự bỗng kinh hoàng diễn tả chân xác thời điểm cũng như tâm trạng kinh ngạc, bàng hoàng của Lorca khi bất ngờ bị bắt, bị điệu về bãi bắn.
+ Hình ảnh áo choàng đỏ nhắc nhớ môn đấu bò tót, một hoạt động văn hóa mang đậm bản sắc Tây Ban Nha xuất hiện trong bài thơ với những biến thể khác nhau: áo choàng đỏ gắt, áo choàng bê bết đỏ. Đây là những hình ảnh được xây dựng theo lối tượng trưng, đan dệt nhiều thủ pháp nghệ thuật so sánh, ẩn dụ, hoán dụ. Từ những hình ảnh tượng trưng này, tác giả đã tập trung tô đậm cái chết bi phẫn, oan khuất của Lorca do những thế hệ dã man, tàn bạo gây nên trong bối cảnh hiện thực đẫm máu của đất nước Tây Ban Nha.
+ Một chuỗi hình ảnh so sánh, nhân hóa mang ý nghĩa biểu trưng – sản phẩm của tư duy thơ tượng trưng trong khổ thơ:
Tiếng ghi ta nâu … máu chảy đã truyền đến người đọc cảm nhận: hình tượng Lorca đang chuyển hóa vào hình tượng tiếng đàn ghi ta. Tiếng đàn tạo sức ám ảnh đặc biệt: âm nhạc đã thành thân phận, tiếng đàn trở thành linh hồn, sinh thể. Nó là biểu tượng cho tình yêu, cái Đẹp. Nó còn là biểu tượng về nỗi đau, cái chết. Hơn thế, người đọc còn hình dung Lorca bị hành hình, cũng có nghĩa là một bản tình ca, một bài ca sự sống bị hành hình. Lorca bị hành hình là nghệ thuật bị hành hình.
- Vì vậy, chính hai khổ thơ này, số phận đau thương của Lorca mới lên đến đỉnh điểm và người viết những dòng thơ này cũng đang trong trạng thái căm giận, xót xa sôi trào Vẻ đẹp này của hình tượng hiện rõ trong những dòng thơ còn lại của thi phẩm nhưng kết tinh trong bốn dòng thơ:
Không ai chôn cất tiếng đàn
Tiếng đàn như cỏ mọc hoang
Giọt nước mắt vầng trăng
Long lanh trong đáy giếng
+ Câu thơ không ai chôn cất tiếng đàn vẫn được viết theo lối tượng trưng, diễn tả tình thế bi thảm của Lorca: không ai dám chôn cất một người bị hành hình. Song cũng chính nó lại khẳng định sức sống kì diệu của tiếng đàn nói riêng, của những sáng tạo nghệ thuật nói chung mà Lorca đã để lại. Người nghệ sĩ tạo nên tiếng đàn, tạo nên nghệ thuật có thể bị vùi dập, thậm chí có thể bị giết hại nhưng nghệ thuật thì không thể hủy diệt. Đàn có thể bị đập vỡ nhưng tiếng đàn không thể bị hủy diệt.
+ Sắc thái khẳng định này càng rõ hơn trong hình ảnh thơ so sánh tiếng đàn như cỏ mọc hoang. Cỏ có thể bị giày xéo, bị chà đạp, bị quên lãng, dù vậy, nó vẫn âm thầm sống, bền bỉ sống. Tiếng đàn của Lorca cũng vậy.
+ Giọt nước mắt vầng trăng/ long lanh trong đáy giếng: Chi tiết giếng là thi ảnh chứa đựng ý nghĩa về sự sâu, kín. Nó được dùng để biểu hiện niềm thương tiếc sâu sắc và kín đáo của đất nước Tây Ban Nha dành cho Lorca. Hình ảnh giọt nước mắt vầng trăng không có liên từ để kết nối, giữa chúng có khoảng trống nên phát sinh những quan hệ, tạo những khả năng kết hợp khác nhau. Mỗi khả năng kết hợp tạo một nét nghĩa và nghĩa câu thơ là sự cộng hưởng của các nét nghĩa ấy. Đây là sản phẩm cách vận dụng tư duy thơ tượng trưng phương Đông vào lối tượng trưng phương Tây – một cách tân nghệ thuật độc đáo trong thơ Thanh Thảo. Chuỗi hình ảnh giọt nước mắt như/cùng/và/của/ là vầng trăng này là sự khẳng định đầy tri âm, đầy tin tưởng của Thanh Thảo về sự bất tử của Lorca.
- Bài thơ khép lại giai điệu li-la-li-la-li-la… như rải những nốt nhạc kết thúc một ca khúc. Trong tiếng Tây Ban Nha, li-la là tên gọi của hoa tử đinh hương. Âm thanh li-la… còn gợi hình ảnh những bông hoa tử đinh hương liên tiếp xòe nở như cách khẳng định đầy tin tưởng của tác giả về sức sống bất diệt của Lorca. Đó cũng là những bông hoa mà Thanh Thảo dành để kính viếng, tưởng nhớ bậc nghệ sĩ tiền bối mình thương xót và ngưỡng mộ.
III. Kết bài
Khổ thơ dường như đã hội tụ được cả cái chết bi thảm và tiếng đàn kì diệu của Lor- ca trong những hình tượng thơ sáng tạo cách tân để ca ngợi tiếng đàn bất tử của người nghệ sĩ Tây Ban Nha, để nói lên một chân lí: nghệ thuật của nhân dân trường tồn vĩnh cửu.
2. Văn mẫu 12: Cảm nhận về hình tượng Lor-ca mẫu 1
Lor-ca là nhà thơ lỗi lạc, là chiến sĩ tiên phong chống phát xít của Tây Ban Nha trong thế kỉ XX, Ngày 19-8-1936, ông đã bị bọn phát xít Phrăng-cô sát hại dã man.
Thanh Thảo đã nhắc lại câu thơ của Lor-ca "Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn" vừa làm đề từ cho bài thơ, vừa như nguyện cầu cho linh hồn Lor-ca, nhà nghệ sĩ tài ba đời đời bất tử.
Lor-ca đã nhiều năm ngồi vắt vẻo trên yên ngựa, mặc áo choàng đỏ như các lực sĩ đấu bò tót, khoác chiếc đàn ghi ta sau lưng đi rong ruổi ngược xuôi khắp đất nước Tây Ban Nha để sưu tầm dân ca, để học tập những điệu hát đồng quê dân dã. Tiếng đàn của chàng nghệ sĩ cứ tan ra như bọt nước. Các hình ảnh "áo choàng đỏ gắt", "vầng trăng chếnh choáng", "yên ngựa mỏi mòn" và các từ láy lang thang, đơn độc, chếnh choáng, mỏi mòn phối âm với tiếng đàn "li-la li-la li- la" như tan ra trong không trung, đã gợi lên bao liên tưởng về nhà thơ thiên tài, về nhạc sĩ Lor-ca xa xôi, thuở ấy:
những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn
Khổ thơ thứ hai, thứ ba tái hiện lại giây phút "kinh hoàng" khi Lor-ca người chiến sĩ đấu tranh cho tự do đã bị bọn phát xít Phrăng-cô dẫn ra pháp trường sát hại. Chàng nghệ sĩ "đi như người mộng du" giữa bầy ác quỷ, tiếng hát nghêu ngao và tiếng đàn của chàng "bỗng kinh hoàng", "đứt ngang giây" chỉ còn lại, chỉ nhìn thấy "áo choàng bê bết đỏ".
Lor-ca đã ngã xuống trước làn đạn của bè lũ phát xít dã man, đã để lại một "bầu trời" thương nhớ mênh mông cho "cô gái ấy", cho người yêu (nàng An-na Ma-ri-a)! "Tiếng ghi ta nâu", "tiếng ghi ta lá xanh" là biểu tượng cho một tâm hồn nghệ sĩ mang một tình yêu tha thiết và yêu đời, gắn bó với quê hương, với nhân dân. Sau loạt đạn của quân thù, một tài năng đã bị huỷ diệt; tiếng đàn bị "vỡ tan" như bọt nước, bị "đứt ngang dây", với bao máu đỏ chảy "ròng ròng". Thanh Thảo qua các ẩn dụ, so sánh, tượng trưng và điệp ngữ đã tạo nên những vần thơ giàu hình tượng và biểu cảm, bộc lộ nỗi tiếc thương Lor-ca, một thiên tài bị cái ác sát hại. Điệp ngữ "tiếng ghi ta" bốn lần vang lên như tiếng nói, tiếng nấc nghẹn ngào:
Tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy
Phần cuối bài thơ (13 câu), Thanh Thảo dùng lối nói phủ định để khẳng định một chân lí, để ca ngợi sự bất tử của người nghệ sĩ. Không ai có thể chôn cất được tiếng đàn? Sắc đẹp của giai nhân, tài năng nghệ sĩ có thế lực nào có thể "chôn cất" được? Có gì nhiều bằng cỏ? Có gì xanh bằng cỏ? Có gì sống mãnh liệt bằng cỏ trên mặt đất bao la? Và vầng trăng thì vĩnh hằng cùng vũ trụ mênh mông. Lor-ca cũng vậy. Cuộc đời chỉ có 38 mùa xuân nhưng tài năng và tinh thần của nhà thơ, nhà nghệ sĩ mãi mãi bất diệt như tiếng đàn ghi ta, như cỏ xanh trên thảo nguyên, như vầng trăng trên bầu trời lấp lánh soi đáy giếng. Thơ Thanh Thảo tuy hạn chế vé vần điệu, nhưng anh đã tạo nên được một số hình ảnh, một số đường nét đầy ấn tượng để khẳng định Lor-ca "thác là thể phách, còn là tinh anh":
Không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng
Tài sắc của nàng Kiều còn mãi trong tâm hồn những chàng Kim trong cõi đời. Tiếng đàn, tiếng hát "thậm hay" của anh Trương Chi vẫn còn thổn thức tâm hồn thiếu nữ gần xa. Tiếng đàn diệu huyền của cô Cầm mà thi hào Nguyễn Du đã nhắc tới trong bài thơ chữ Hán "Long Thành cầm già ca" vẫn còn vang vọng khắp 36 phố phường Hà Nội hôm nay và ngày mai! Hình như Thanh Thảo đã "nghĩ tới" những tài năng và thân phận đầy bi kịch ấy khi viết những dòng thơ trên đây?
Khi số phận đã hết, "đường chỉ tay đã đứt", Lor-ca bước sang thế giới bên kia, đã "bơi sang ngang" dòng sông với chiếc ghi ta "màu bạc". Chàng nghệ sĩ đã bỏ lại đời, "ném lại" tình yêu và số phận mình vào "xoáy nước" cuộc đời đầy máu và nước mắt để ra đi. Và âm thanh "li-la li-la li-la"diệu huyền của tiếng đàn ghi ta cứ vang vọng mãi, cứ "ròng ròng - máu chảy" mãi, để lại bao đau đớn tiếc thương trong lòng người.
Lor-ca như một lực sĩ đấu bò tót. Lor-ca áo choàng bê bết máu đỏ trên pháp trường. Lor-ca đã đi vào cõi bất tử và để lại tiếng đàn ghi ta. Đó là cấu tứ của bài thơ, cũng là hình tượng Lor-ca qua bài thơ của Thanh Thảo mà chúng ta cảm nhận được.
Bài thơ "Đàn ghi ta của Lor-ca" là tiếng khóc thương, là tình đồng điệu liên tài của một nhà thơ xứ Quảng miền Trung Việt Nam gửi tới hương hồn nhà thơ xứ sở Grê-na-đa bên trời Âu. Có những câu thơ của Thanh Thảo cất lên như tiếng khóc "ròng máu chảy"....
3. Văn mẫu 12: Cảm nhận về hình tượng Lor-ca mẫu 2
Nếu chúng ta đã từng tìm hiểu về phong cách thơ trữ tình chính trị của Tố Hữu qua Việt Bắc, cũng tìm hiểu về phong cách thơ trữ tình chính luận của Chế Lan Viên qua Tiếng hát con tàu hay qua Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm. Thì Thanh Thảo lại mang một phong cách thơ khác biệt hơn hẳn đó là phong cách thơ trữ tình tượng trưng, siêu thực, hơi hướng phương Tây, điều đó thể hiện trong bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca với hình tượng người nghệ sĩ anh hùng Federico García Lorca, tài hoa nhưng bạc mệnh.
Thanh Thảo sinh năm 1946, tên khai sinh là Hồ Thành Công, quê ở huyện Mộ Đức tỉnh Quảng Ngãi, từng tốt nghiệp khoa Ngữ văn của trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, chính vì vậy ông có một nền tảng kiến thức rất dày dặn và nhà thơ từng tham gia vào cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Trước năm 1975, Thanh Thảo thuộc vào hàng những nhà thơ trẻ trưởng thành trong kháng chiến, xuất hiện vào những năm cuối của cuộc kháng chiến chống Mỹ khi đất nước gần được độc lập, thể hiện một tiếng thơ sôi nổi trẻ trung của một thế hệ trẻ tự giác cầm súng xông pha vì độc lập dân tộc. Thanh Thảo để lại một khối lượng tác phẩm rất đồ sộ: Những người đi tới biển (trường ca), Dấu chân trên trảng cỏ (thơ), Khối vuông ru bích (thơ),... Nội dung thơ ông là tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư trăn trở về các vấn đề của xã hội thời đại, về nghệ thuật ông khước từ những thể thức thơ dễ dãi, luôn đi đầu trong việc cách tân thơ Việt, bởi ông cho rằng những kiểu mẫu thơ truyền thống không thể nào chứa đựng hết nội dung trong thơ của ông.
Đàn ghi ta của Lor-ca nằm trong tập thơ Khối vuông ru bích xuất bản năm 1985, đây là tập thơ đánh dấu sự trưởng thành của Thanh Thảo trong con đường cách tân thơ Việt. Bài thơ là kết quả của sự ấn tượng và nhận thức sâu sắc về cuộc đời và số phận của người nghệ sĩ Lor-ca, tất cả đều đẹp và cao cả, thể hiện sự ngưỡng mộ, niềm cảm thông thấu hiểu và thương xót trước bi kịch của người nghệ sĩ này.
Nói về Federico García Lorca, ông là một người nghệ sĩ cũng là một người chiến sĩ, nhưng trước hết ông là một người nghệ sĩ, một người nghệ sĩ thiên tài trên rất nhiều lĩnh vực nghệ thuật, ông là một nhà thơ, một nhạc sĩ, một ca sĩ, một nhà hoạt động sân khấu và là một họa sĩ xuất sắc. Lor-ca được xem là một biểu tượng sáng chói của nền thi ca Tây Ban Nha, thậm chí là cả nhân loại, được ví như chú chim họa mi trên bầu trời thi ca Tây Ban Nha. Lor-ca cũng là một người chiến sĩ. Người chiến sĩ ấy đã dành cả cuộc đời cho sự nghiệp đấu tranh, trước hết là đấu tranh với nền nghệ thuật già nua cũ kỹ của đất nước Tây Ban Nha, để đề xướng một nền nghệ thuật mới mẻ cách tân, Lor-ca còn đấu tranh với chế độ độc tài phát xít Frăng-cô, một chế độ tù túng bó buộc, để giành lại quyền sống chính đáng, quyền tự do dân chủ cho người dân Tây Ban Nha. Tuy nhiên, ông đã bị chính chế độ độc tài ấy bắt giữ và sát hại một cách tàn khốc, nhưng cũng chính sự kiện này đã tạo nên một làn sóng phẫn nộ trên toàn thế giới, khởi xướng sự đấu tranh chống phát xít của toàn nhân loại.
Lor-ca vẫn luôn tồn tại sự ám ảnh khôn nguôi về cái chết của chính bản thân mình ngay cả khi ông vẫn còn sống, vẫn còn một lòng ôm cây đàn ghi ta để đấu tranh cho nghệ thuật và dân tộc. Chính vì vậy trong lời đề từ của bài thơ, Thanh Thảo đã để vào đó di nguyện của Lor-ca: "Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn", điều đó đã thể hiện sự trân trọng và gắn bó với cây đàn ghi ta - biểu tượng nghệ thuật của đất nước Tây Ban Nha của Lor-ca, đồng thời cũng là hình ảnh tượng trưng cho tư tưởng nghệ thuật của người nghệ sĩ yểu mệnh.
"những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn"
Thanh Thảo đem so sánh "tiếng đàn" với "bọt nước", một hình ảnh lạ và độc đáo vừa thể hiện được cái sôi nổi, phập phù cũng thể hiện được sự mong manh, trong trẻo của tiếng đàn, đây là hình ảnh ẩn dụ cho thân phận và cuộc đời của người nghệ sĩ, Lor-ca cũng như tiếng đàn ấy, trong trẻo cao đẹp nhưng lại chóng tan biến, đây là dự báo về bi kịch số phận của người nghệ sĩ thiên tài. Bóng dáng anh hùng của Lorca hiện lên thông qua hình ảnh "chiếc áo choàng đỏ gắt" vốn là một trong những biểu tượng của Tây Ban Nha, với những trận đấu bò gay cấn hấp dẫn và ông là người kỵ sĩ dũng cảm, thân khoác vào màu áo đỏ rực rỡ sẵn sàng đương đầu với lũ bò tót mọi rợ, hung hãn (hiện thân của bè lũ phản động). Nhưng đáng buồn thay, người anh hùng thường phải chịu sự đơn độc, bởi ông quá tài giỏi, quá thiên tài, thế nên nhân dân thường nhìn ông bằng một ánh mắt ngưỡng mộ, còn lũ độc tài thì nhìn ông bằng ánh mắt căm ghét. Ông bước "đi lang thang về miền đơn độc", làm bạn với ông chỉ có "vầng trăng chếnh choáng" và "yên ngựa mỏi mòn", dường như người nghệ sĩ ấy sau những nỗ lực đấu tranh hết mình đã bắt đầu mỏi mệt cả về thể xác lẫn tâm hồn, ông cô độc trong chính nơi mà ông dành cả tuổi trẻ để đấu tranh, ông thở dài và định ngừng lại nghỉ ngơi một lát, đây là một phần trong bi kịch cuộc đời của Lor-ca.
"Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lorca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du
tiếng ghi-ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi-ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi-ta ròng ròng
máu chảy"
Kinh hoàng nhất đó là cái chết đầy bi thảm của người nghệ sĩ, ông bị bắt một cách bất ngờ, khi giấc mơ và mọi nỗ lực của ông vẫn còn chưa có kết quả, người kỵ sĩ đấu bò vẫn còn chưa chiến thắng được con bò tót hung hãn. Lúc này đây, chính bản thân Lor-ca cũng trở nên bàng hoàng, ông đã linh cảm trước về cái chết của bản thân, nhưng không nghĩ điều đó lại tới sớm như vậy, ông vẫn còn bao dự định ấp ủ, nay đây chỉ một lúc nữa thôi nó đều sẽ tiêu tan hết, tiêu tan cùng với sự ra đi của ông như "tiếng đàn bọt nước" vỡ tan cả rồi. Lor-ca bước đi như người mất hồn, bởi ông đang mải chìm đắm trong cái suy tư về cuộc đời và những đấu tranh còn dang dở, những tiếc nuối đầy day dứt, cái chết đối với người anh hùng chẳng qua chỉ là cát bụi, nhưng chết khi chưa hoàn thành sự nghiệp đấu tranh cho đất nước thì đó là một niềm đau đớn khôn nguôi. Tiếng ghi ta cứ lặp đi lặp lại như nhắc nhở về tâm hồn hồn của người nghệ sĩ, đó là một tâm hồn với màu "nâu" đầy suy tư chất chứa, một niềm ước mong sống trong bầu trời xinh đẹp, hạnh phúc, để tiếng ghi ta của tâm hồn được phiêu lưu rộng mở như lá xanh mọc mơn mởn trên cành. Nhưng chao ôi, tàn ác làm sao, xót thương làm sao khi tiếng ghi ta ấy như bọt nước vỡ tan, "tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy", Lor-ca đã chết, một cái chết đầy máu và nỗi tiếc nuối vô cùng.
"không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng"
Nhưng tiếng đàn tưởng từ đây đã dứt, không còn vang vọng trong trời đất Tây Ban Nha nữa lại bất ngờ như cỏ mọc hoang, nhanh chóng sinh sôi nảy nở, điều đó chứng tỏ Lor-ca đã chết nhưng tâm hồn nghệ thuật của ông vẫn còn đó, dấy lên trong dư luận một làn sóng mạnh mẽ, đấu tranh giành lại công bằng từ bè lũ phát xít tà ác, đồng thời đây cũng là lòng xót thương vô tận của nhân dân dành cho Lor-ca trong hình ảnh siêu thực "giọt nước mắt vầng trăng/long lanh trong đáy giếng". Cái chết của Lor-ca là sự mất mát to lớn đối với người dân Tây Ban Nha và cả nhân loại, chính vì thế ngay cả vầng trăng cũng phải xót thương mà rớt nước mắt, phủ lên tấm thân lạnh lẽo của người nghệ sĩ đang cô độc nơi đáy giếng tối tăm, lạnh lẽo.
"đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lor-ca bơi sang ngang
trên chiếc ghi-ta màu bạc
chàng ném lá bùa cô gái di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt
li-la li-la li-la..."
Lor-ca chết đi nhưng tâm hồn ông mãi mãi là trường tồn bất diệt, ông lại tiếp tục phiêu du ở một thế giới khác, ông vẫn ôm lấy linh hồn nghệ thuật của mình đó là chiếc ghi ta. Ông chấp nhận từ bỏ hết tất cả ở thế giới tăm tối này, kể cả tình yêu với cô giá di-gan xinh đẹp, người luôn ngự trị trong trái tim vĩ đại ấy. Có lẽ ông đã chấp nhận số phận ở kiếp này, ông đành buông bỏ tất cả để tìm tới một thế giới khác, đẹp hơn, thanh thản hơn, một thế giới có thể bao dung người nghệ sĩ thiên tài, thấu hiểu được niềm khao khát tự do, cùng bao hoài bão đẹp của ông.
Lor-ca là hình tượng tiêu biểu của những con người anh hùng dám đứng lên đấu tranh vì lý tưởng cao đẹp, vì tự do trong nghệ thuật, vì sự công bằng, quyền được sống của nhân dân. Thanh Thảo viết bài thơ trong sự thấu hiểu và đồng cảm với người nghệ sĩ tài hoa bạc mệnh Lor-ca, nhưng bao trùm lên tất cả những cảm xúc ấy vẫn là sự ngưỡng mộ sâu sắc của nhà thơ dành cho tâm hồn cao đẹp và nhân cách vĩ đại của người nghệ sĩ. Qua đó, tác giả ngợi ca khao khát được sống tự do, ý chí đấu tranh mạnh mẽ, sự dũng cảm của Lor-ca khi phải một mình đương đầu với chế độ thân phát xít độc tài, tàn ác.
4. Văn mẫu 12: Cảm nhận về hình tượng Lor-ca mẫu 3
Ngẫm về thơ, Thanh Thảo từng chia sẻ rằng: “Thơ là chữ nghĩa cũng không là chữ nghĩa, là ý thức mà không phải ý thức, là vô thức mà không hẳn vô thức. Thơ đúng nghĩa là sự bộc lộ tận cùng của nhà thơ”. Đọc thơ Thanh Thảo, nhiều lúc chiêm nghiệm lâu ta mới cảm được sự “bộc lộ tận cùng” của cảm xúc, hình tượng hay ý niệm nhà thơ. Một cách đầy ấn tượng, Thanh Thảo đã xây dựng thành công hình tượng Lorca trong “Đàn ghi – ta của Lorca” để lại nhiều dấu ấn trong lòng bạn đọc.
Nhà thơ Thanh Thảo tên khai sinh là Hồ Thành Công, quê ở Mộ Đức, Quảng Ngãi. Trước năm 1975, có một thời gian nhà thơ tham gia chiến đấu chiến đấu trên chiến trường và trở thành một trong những gương mặt tiêu biểu của thế hệ những nhà thơ trẻ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ. Từ năm 1975 trở về sau này, phần lớn thời gian ông dành để làm thơ, viết báo, viết tiểu luận phê bình…Nói đến Thanh Thảo, người ta sẽ nghĩ đến một trí thức luôn trăn trở, suy tư về những vấn đề của thời cuộc và đồng thời cũng là một cây bút có nhiều đóng góp tích cực trong sự cách tân của thơ ca Việt Nam. “Đàn ghi – ta của Lorca” nằm trong tập “Khối vuông rubic” xuất bản năm 1985. Nhan đề bài thơ đã đề cập đến hình tượng Lorca và hình ảnh cây đàn ghi – ta.
Lorca là một người nghệ sĩ tài hoa, một người chiến sĩ quả cảm. Ông là nghệ sĩ đa tài của đất nước Tây Ban Nha, người ta gọi ông bằng cái tên vô cùng đẹp “con chim họa mi của xứ Adalonsia”. Được xem như một người mở đường đầy tài ba trên con đường cách tân nghệ thuật Tây Ban Nha. Với nét đẹp tâm hồn mình, Lorca còn được coi là biểu tượng của sự tự do, dân chủ của nhân dân Tây Ban Nha. Nhà thơ từng tham gia liên đoàn liên minh chống phát xít và có ảnh hưởng lớn tới xã hội Tây Ban Nha lúc bấy giờ. Chất người lấp lánh tỏa ra từ cuộc đời Lorca, khát vọng sáng tạo, khát vọng tự do ngời lên từ sự nghiệp, tất cả đã gây cho Thanh Thảo một ấn tượng mạnh mẽ, thôi thúc ông viết “Đàn ghi – ta của Lorca” như một khúc hát tri âm trước hết của một độc giả với người nghệ sĩ lớn, sau đó là một tâm hồn nghệ sĩ đối với một tâm hồn nghệ sĩ khác.
Với cảm xúc chân thành, dạt dào nhất cùng tài năng sử dụng ngôn từ, hình ảnh, Thanh Thảo đã phác họa nên một hình tượng Lorca mang nhiều ý nghĩa. Lorca trước hết hiện ra với chân dung một người nghệ sĩ trên hành trình cách tân, sáng tạo. Hình ảnh “tiếng đàn bọt nước”, “chuỗi âm li la li la” đưa dẫn người đọc vào một không gian đậm chất Tây Ban Nha. Ở đó, tiếng đàn ghi – ta như một dòng suối âm thanh bập bùng tuôn chảy, hiện rồi tan, tan rồi hiện trong một hành trình tái sinh không ngừng. Ở đó, còn có những bông hoa tử đinh hương, loài hoa đặc trưng của miền xứ sở này. Hình ảnh tiếng đàn, chuỗi âm li la li la khi kết hợp cùng một loạt các từ láy gợi hình gợi cảm: “chếnh choáng”, “mỏi mòn”, “lang thang”, “đơn độc”…đã giúp Lorca hiện ra với bóng vẻ một người nghệ sĩ đang kiếm tìm một giai điệu mới cho cây đàn xứ sở mình, tìm kiếm và lưu giữ trọn vẹn hương thơm cho bông hoa nghệ thuật quê hương mình. Đâu chỉ mang chân dung một người nghệ sĩ trên hành trình cách tân, Thanh Thảo còn phác họa ra hình ảnh Lorca với chân dung người chiến sĩ trên hành trình kiếm tìm lý tưởng. Hình ảnh “áo choàng đỏ gắt” gợi liên tưởng hình dung đến lễ hội đấu bò tót sôi động với những đấu trường mang nét đặc trưng của đời sống Tây Ban Nha, với những đấu sĩ kiêu dũng, khỏe khoắn. Nơi đây, cái đẹp và sức mạnh trong một thoáng đã hòa vào nhau thăng hoa mãnh liệt. “Đỏ gắt”, gam độ màu sắc ấy ngầm ám chỉ xã hội Tây Ban Nha trong thời đại Lorca chẳng khác nào một đấu trường nơi khát vọng dân chủ đang quyết đấu với chế độ độc tài, cái đẹp cái thiện đang chiến đấu chống lại những điều mù quáng. Chân dung Lorca đã được nhà thơ dựng lên trên hành trình theo đuổi giấc mơ, những giấc mơ cao cả và thiêng liêng.
Khi xây dựng hình tượng Lorca, bên cạnh việc khắc họa chân dung nhân vật, Thanh Thảo còn đề cập đến cái chết và số phận bi kịch của người nghệ sĩ tài hoa này. Lorca, con người tài năng, quả cảm ấy, đã phải chịu một cái chết vô cùng đau thương. Đó là một cái chết bất ngờ khi tác giả viết “bỗng kinh hoàng”. Đó là một cái chết bi thảm, đẫm máu khi “áo choàng bê bết đỏ”. Đó còn là một cái chết đầy phi lí trong hình ảnh đối lập “Tây Ban Nha hát nghêu ngao/ Lorca bị điệu về bãi bắn”. Những câu thơ, ngôn từ, hình ảnh còn thể hiện rõ số phận bi kịch của Lorca. Người nghệ sĩ ấy tha thiết với tình yêu, với sự sống muôn màu, nhưng buồn thay, chính cuộc đời lại ngắn ngủi, sự sống lại mong manh. Người nghệ sĩ ấy đã nhiệt thành cống hiến, đã nhiệt huyết đấu tranh nhưng rồi cuộc đời kết thúc đầy bi thương. Âm thanh tiếng đàn ghi – ta cả cuộc đời Lorca gắn bó được hình ảnh hóa và sinh mệnh hóa. Hình ảnh thơ láy lại âm điệu của tiếng ghi – ta trong khúc dạo đầu phần nào biểu lộ sự mong manh của nghệ thuật, của cái đẹp trong cuộc đời. Hình ảnh tiếng ghi – ta “ròng ròng máu chảy” nhà thơ nhắc đến là nhiều người đọc phải trăn trở. Liệu đó có phải hình ảnh những giọt âm thanh nuối tiếc, nức nở của cây đàn trước sự bạo tàn? Hay liệu chăng trái tim Lorca đang bị thương trước súng đạn kẻ thù, trái tim người dân Tây Ban Nha rỉ máu trước cái chết Lorca? Hoặc cũng có thể, đó là trái tim Thanh Thảo, trái tim những con người yêu cái đẹp nghệ thuật cũng đang quặn thắt đớn đau. Cơ hồ, số phận của Lorca chính là số phận của cái đẹp trước bạo tàn, số phận của người nghệ sĩ trước cường quyền bạo lực.
Thanh Thảo đã gửi gắm khéo léo cảm xúc, suy nghĩ của mình qua chân dung, số phận bi kịch và sự bất tử của Lorca. Nghệ thuật khắc họa hình tượng nhân vật ông sử dụng trong bài thơ cũng là nét dấu ấn nhiều người đọc chú ý. Nhà thơ đã tinh tế sử dụng chính những chất liệu nghệ thuật trong thơ ca Lorca, những hình ảnh, chi tiết đậm dấu ấn Tây Ban Nha để khắc tạo chân dung nhân vật của mình. Song song với đó, hình tượng Lorca còn được phác họa bằng bút pháp tượng trưng siêu thực với hình ảnh và ngôn ngữ được tạo dựng bằng phép tương giao; với cấu tứ và nhạc điệu được tạo dựng bằng lối viết tự động tâm linh, đi sâu vào tiềm thức con người.
Người ta nói “hình tượng nghệ thuật là khách thể đời sống được nghệ sĩ tái hiện bằng tưởng tượng sáng tạo trong những tác phẩm nghệ thuật”. Thanh Thảo đã tạo dựng thành công hình tượng Lorca như một sự tri âm dành cho người nghệ sĩ lớn người Tây Ban Nha này, nhưng qua đó, người đọc cũng chia sẻ và trân trọng hơn vẻ đẹp tâm hồn, tài năng của cả hai người nghệ sĩ, Lorca và Thanh Thảo.
--------------------------------
Trên đây VnDoc.com vừa giới thiệu tới các bạn Cảm nhận về hình tượng Lor-ca, chắc hẳn qua bài viết bạn đọc đã nắm được những ý chính cũng như trau dồi được nội dung kiến thức của bài viết rồi đúng không ạ? Mong rằng các bạn có thể học tập tốt môn Ngữ văn 12. Mời các bạn cùng tham khảo thêm các môn Toán 12, Tiếng Anh 12, đề thi học kì 1 lớp 12, đề thi học kì 2 lớp 12...
