Giải bài tập Ngữ văn lớp 9 bài 23: Mùa xuân nho nhỏ

Giải bài tập Ngữ văn bài 23: Mùa xuân nho nhỏ

Giải bài tập Ngữ văn lớp 9 bài 23: Mùa xuân nho nhỏ là tài liệu tham khảo hay được VnDoc.com sưu tầm, giúp bạn thuận tiện hơn trong quá trình học bài và chuẩn bị cho bài học mới trên lớp. Mời các bạn tham khảo.

Mùa xuân nho nhỏ

Thanh Hải

I. Kiến thức cơ bản

• Tác giả: Thanh Hải (1930-1980), quê ở tỉnh Thừa Thiên Huế. Ông hoạt động văn nghệ từ cuối những năm kháng chiến chống Pháp. Trong thời kì chống Mỹ cứu nước, Thanh Hải ở lại quê hương hoạt động và là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam từ những ngày đầu.

• Tác phẩm: Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ được biết không lâu trước khi nhà thơ qua đời, thể hiện niềm mến yêu thiết tha cuộc sống, đất nước và ước nguyện của tác giả.

• Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời, thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc.

Bài thơ theo thể năm tiếng, có nhạc điệu trong sáng, tha thiết, gần gũi với dân ca, nhiều hình ảnh đẹp, giản dị, gợi cảm, những so sánh và ẩn dụ sáng tạo.

II. Hướng dẫn đọc hiểu văn bản

Câu 1. Đọc nhiều lần bài thơ và tìm hiểu mạch cảm xúc trong bài (gợi ý: Từ cảm xúc về thiên nhiên, đất nước dẫn đến suy nghĩ, ước nguyện của tác giả). Từ việc nhận ra mạch cảm xúc, hãy nêu bố cục của bài thơ.

+ Mạch cảm xúc của bài thơ:

Mạch cảm xúc của bài thơ bắt đầu từ sự ngây ngất mê say của nhà thơ trước mùa xuân tươi đẹp trong trẻo của dòng sông xanh, bông hoa tím và tiếng chim vang lừng”. Từ mùa xuân tươi đẹp của thiên nhiên nhà thơ nghĩ tới mùa xuân đi lên của đất nước của dân tộc, dẫu có vất vả gian lao nhưng đất nước Việt Nam mến yêu vẫn là vì sao sáng trên bầu trời nhân loại. Từ sự đi lên của mùa xuân đất nước nhà thơ ước nguyện đóng góp sức lực nhỏ bé của mình để dựng xây đất nước.

+ Bố cục bài thơ gồm có ba phần:

Phần một (hai khổ thơ đầu): Vẻ đẹp của mùa xuân đất trời. Phần hai (hai khổ tiếp theo): Vẻ đẹp của mùa xuân đất nước.

Phần ba (ba khổ còn lại): Mùa xuân của lòng người (ước nguyện của tác giả).

Câu 2. Mùa xuân của thiên nhiên, đất nước đã được miêu tả như thế nào qua những hình ảnh, màu sắc, âm thanh trong hai khổ thơ đầu?

Cảm xúc của tác giả trước vẻ đẹp và sức sống của mùa xuân đất nước như thế nào?

+ Vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên:

- Không gian: Mùa xuân được mở ra từ không gian bao la thoáng đãng của bầu trời cao rộng và của dòng sông mêng mang, một không gian trữ tình nên thơ.

- Thời gian: Có lẽ đây là những ngày đầu của mùa xuân, không phải mùa xuân đến trên giàn hoa thiên lí như trong thơ Hàn Mạc Tử mà từ “một bông hoa tím biếc” giữa dòng sông xanh.

- Màu sắc: Những sắc màu thật tươi tắn màu tím biếc của bông hoa, màu xanh của dòng sông, màu trắng tinh khôi của những giọt sương long lanh. Đó là những sắc màu tràn đầy sức sống của mùa xuân tươi đẹp.

- Âm thanh: Tiếng hát thánh thót cao vút như lên tận trời xanh của con chim chiền chiện, làm tác giả hết sức ngỡ ngàng thốt lên “ơi con chim chiền chiện hót chi mà vang trời”. Chỉ với một từ “chi” tác giả đã thể hiện được giọng điệu riêng của con người xứ Huế trong cách ăn nói mặn mà duyên dáng. “Từng giọt long lanh rơi tôi đưa tay tôi hứng” có sự chuyển đổi cảm giác trong cách miêu tả, từ thính giác chuyển sang thị giác xúc giác, đây không chỉ là giọt âm thanh mà còn là giọt sương, giọt mưa xuân đang rơi dịu nhẹ.

+ Vẻ đẹp của mùa xuân đất nước:

- Miêu tả vẻ đẹp của mùa xuân đất nước nhà thơ Thanh Hải đã xây dựng được hình tượng rất có ý nghĩa lộc trên lưng người ra đồng và lộc trên lưng người ra trận. Hai nhiệm vụ trọng yếu nhất của đất nước chiến đấu bảo vệ tổ quốc ở tiền tuyến và sản xuất xây dựng đất nước ở hậu phương.

- Lộc trên lưng của người cầm súng: Phải chăng đây là vòng lá nguỵ trang trên lưng người chiến sĩ, để che mắt kẻ thù và che mưa che nắng, nhưng vòng lá nguỵ trang ấy còn là biểu tượng cho hoà bình. Bước chân người chiến sĩ đi đến đâu ở đấy quân thù bị đánh tan hoà bình hạnh phúc yên vui lại trở về đến đấy.

- Lộc trên lưng người ra đồng: Lộc trải dài nương mạ, bước chân người nông dân đi đến đâu mùa màng xanh tốt đến đấy “lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương” một màu xanh no ấm.

- Nhịp độ khẩn trương: Cả đất nước cùng khẩn trương gấp gáp “Tất cả như hối hả, tất cả như xôn xao” già trẻ, gái trai miền xuôi miền ngược, tiền tuyến hậu phương,... đều gắng hết sức mình để xây dựng đất nước, đưa đất nước bước vào mùa xuân mới.

+ Cảm xúc của tác giả: Trước mùa xuân tươi đẹp của thiên nhiên của đất nước, trong lòng tác giả rạo rực một niềm ngất ngây say mê. Âm điệu lời thơ thể hiện sự thân thương trìu mến đi con chim chiền chiện gọi con chim hay gọi cả mùa xuân đang về, Thanh Hải như đang mở cả lòng mình để đón chào mùa xuân.

Câu 3. Phân tích đoạn thơ “Ta làm con chim hót... Dù là khi tóc bạc”. Đoạn thơ ấy gợi cho em những cảm nghĩ gì về ý nghĩa cuộc sống của mỗi con người?

Ta làm con chim hót

Ta làm một nhành hoa

Ta nhập vào hoà ca

Một nốt trầm xao xuyến.

Một mùa xuân nho nhỏ

Lặng lẽ dâng cho đời

Dù là tuổi hai mươi

Dù là khi tóc bạc.

+ Ước nguyện của tác giả (khổ một): Trước không khí khẩn trương của đất nước vào xuân, tác giả bày tỏ suy nghĩ, khát vọng muốn được đóng góp sức lực của mình cho công cuộc dựng xây đất nước.

- Ta làm, ta làm ... điệp ngữ được lặp lại đều đặn trong mỗi dòng thơ, dường như nhà thơ không chỉ nói với mình mà còn muốn nhắn gửi tới mọi người; làm con chim hót để cất lên bản tình ca ngợi ca cuộc sống, ngợi ca mùa xuân tươi đẹp; làm nhành hoa để dâng hương dâng sắc tô điểm cho cuộc đời, những điều đó thật đẹp nhưng không mới.

- Nốt trầm xao xuyến: Đây là cái mới, cái riêng trong sự sáng tạo của Thanh Hải. Nốt trầm không phải là âm thanh lảnh lót cao vút làm cho người nghe dễ nhận biết, mà nó thuộc bè trầm chỉ làm nền cho bản nhạc. Dù là nốt trầm nhưng phải làm xao xuyến lòng người. Nghĩa là đóng góp của mỗi cá nhân so với cái chung tất cả thì thật nhỏ bé, nhưng dù nhỏ bé nhưng phải là những gì tinh tuý nhất, là tinh hoa nhiệt huyết của con người.

+ Tâm niệm của tác giả (khổ hai): Tuổi hai mươi và khi tóc bạc là hai quãng đời đối lập trái ngược. Tuổi hai mươi trẻ trung tràn đầy nhiệt huyết, còn khi tóc bạc là đã “lão lại tài tấn, sức tàn lực kiệt”. Nhưng dù vậy có một điều không bao giờ thay đổi đó là nhiệt tình đối với cuộc sống, lòng yêu đời sự say mê.

- Điệp ngữ dù là, dù là biểu hiện sự quyết tâm cao độ, đó là lời tự hứa chân thành sâu sắc của nhà thơ, bài thơ ra đời khi tác giả đang ở trên giường bệnh phải chống chọi với căn bệnh hiểm nghèo thì điều đó lại càng đáng quý biết bao.

Câu 4. Bài thơ có nhạc điệu trong sáng, tha thiết, gợi cảm, gần gũi với dân ca. Những yếu tố như thể thơ, cách ngắt nhịp, gieo cần, điệp ngữ,... đã được sử dụng như thế nào để đạt được nhạc điệu ấy?

+ Thể thơ: Bài thơ được làm theo thể thơ năm chữ thể thơ truyền thống của dân tộc, dễ đi vào lòng người bởi có nhạc điệu sôi nổi trong sáng thiết tha phù hợp với âm điệu của mùa xuân, và rất gần với những làn điệu dân ca của miền trung.

+ Ngắt nhịp, gieo vần: Nhịp thơ linh hoạt khổ một 3/2, khổ hai 2/3, khổ ba 2/3 khổ bốn 2/3, khổ năm 3/2 khổ sáu trở lại nhịp 2/3. Gieo vần chủ yếu là vần liền trong mỗi khổ tạo sự liền mạch của cảm xúc.

+ Điệp ngữ: Đây là biện pháp tu từ được sử dụng khá nhiều trong bài thơ, tạo nên sự đối xứng và đó cũng là lí do bài thơ đã được nhạc sĩ Trần Hoàn phổ nhạc.

Câu 5. Em hiểu thế nào về nhan đề Mùa xuân nho nhỏ? Hãy nêu chủ đề của bài thơ.

+ Nhan đề bài thơ: Không chỉ nói đến mùa xuân, mà còn đề cập đến sự đóng góp của mỗi người cho đất nước, thể hiện sự khiêm nhường, trong tính cách của con người.

+ Chủ đề: Niềm say mê trước mùa xuân thiên nhiên tươi đẹp, đồng thời thể hiện khát vọng được cống hiến hết mình để làm đẹp cho mùa xuân của đất nước của tác giả.

Mời các bạn tham khảo tài liệu liên quan

Giải bài tập Ngữ văn lớp 9 bài 23: Nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích

Giải bài tập Ngữ văn lớp 9 bài 23: Viếng lăng Bác