Kiều ở lầu Ngưng Bích - Nội dung tác phẩm, Hoàn cảnh sáng tác, Dàn ý phân tích tác phẩm

Kiều ở lầu Ngưng Bích - Nội dung tác phẩm, Hoàn cảnh sáng tác, Dàn ý phân tích tác phẩm được VnDoc sưu tầm và đăng tải nhằm giới thiệu Nội dung tác phẩm, Hoàn cảnh sáng tác nằm trong chương trình giảng dạy môn Ngữ văn lớp 9. Hi vọng rằng đây sẽ là những tài liệu hữu ích trong công tác giảng dạy và học tập của quý thầy cô và các bạn học sinh. Mời quý thầy cô cùng các bạn tham khảo tài liệu dưới đây

Kiều ở lầu Ngưng Bích

(trích Truyện kiều)

Trước lầu Ngưng Bích khoá xuân
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung
Bốn bề bát ngát xa trông
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia
Bẽ bàng mây sớm đèn khuya
Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng
Tin sương luống những rày trong mai chờ
Bên trời góc bể bơ vơ
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai
Xót người tựa cửa hôm mai
Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ
Sân Lai cách mấy nắng mưa
Có khi gốc tử đã vừa người ôm
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu
Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi

I. Đôi nét về tác phẩm Kiều ở lầu Ngưng Bích

1. Vị trí đoạn trích

Đoạn trích nằm ở phần thứ hai: Gia biến và lưu lạc. Sau khi bị Mã Giam Sinh lừa gạt, làm nhục, bị Tú Bà mắng nhiếc, Kiều nhất quyết không chịu chấp nhận cuộc sống lầu xanh. Đau đớn, phẫn uất, nàng định tự vẫn, Tú Bà sợ mất vốn bèn lựa lời khuyên giải đưa nàng ra sống riêng ở lầu Ngưng Bích với lời hứa hẹn khi nàng bình phục sẽ gả nàng cho người tử tế nhưng thực chất là giam lỏng nàng để thực hiện âm mưu mới đê tiện và tàn bạo hơn

2. Bố cục

- 6 câu đầu: Hoàn cảnh cô đơn tội nghiệp của Thúy Kiều

- 8 câu tiếp: Nỗi nhớ thương Kim Trọng và nhớ thương cha mẹ của Kiều

- 8 câu cuối: Tâm trạng đau buồn và dự cảm trước tương lai sóng gió

3. Giá trị nội dung

Đoạn trích đã miêu tả chân thực cảnh ngộ cô đơn, buồn tủi, đáng thương, nỗi nhớ người thân da diết và tấm lòng thủy chung, hiếu thảo vị tha của Thúy Kiều khi bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích

4. Giá trị nghệ thuật

Đoạn trích thành công ở nghệ thuật miêu tả nội tâm đặc sắc với bút pháp tả cảnh ngụ tình được coi là đặc sắc nhất trong Truyện Kiều

II. Dàn ý phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích

I. Mở bài

- Giới thiệu một vài nét về tác giả Nguyễn Du: đại thi hào dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới, một cây bút xuất sắc của nền văn học

- Truyện Kiều là tác phẩm được coi là hồn dân tộc; đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” được trích từ Truyện Kiều, qua đoạn trích nhà thơ đã vô cùng tinh tế và sâu sắc khi diễn tả được tâm trạng của Thúy Kiều qua cảnh vật.

II. Thân bài

1. 6 câu thơ đầu: Hoàn cảnh cô đơn, tội nghiệp của Thúy Kiều

a. 4 câu thơ đầu: bức họa về hoàn cảnh, không gian nơi Thúy Kiều ở

+ Khung cảnh thiên nhiên được miêu tả là khung cảnh trước lầu Ngưng Bích qua điểm nhìn từ trên cao, từ tâm trạng của Kiều

+ “Khóa xuân”: khóa kín tuổi xuân, ở nơi đây, con người đã chẳng còn mong chờ đến tuổi thanh xuân nữa

+ “Non xa- trăng gần” đối nhau: tạo không gian xa rộng, nơi đây Kiều không có một người thân quen

+ Tác giả sử dụng từ ghép “bốn bề” đứng cạnh từ láy “bát ngát” gợi không gian rộng lớn không một bóng người,

+ Cảnh vật vốn có đường nét, màu sắc nhưng lại không đẹp, đã vậy còn gợi cảm giác cô đơn, rợn ngợp

⇒ Ở đây tác giả sử dụng vô cùng thành công bút pháp tả cảnh ngụ tình.

b. 2 câu thơ sau: Tình của Kiều

+ Từ láy “bẽ bàng”: diễn tả nỗi xấu hổ tủi thẹn của Kiều, trong tâm trí nàng vẫn còn in đậm những sự việc vừa mới xảy ra: bị Mã Giám Sinh làm nhục, bị ép làm gái lầu xanh rồi giờ bị giam lỏng nơi đây

+ Thành ngữ “mây sớm đèn khuya”: chỉ thời gian tuần hoàn khép kín, một mình Kiều nơi đây làm nổi bật nỗi bơ vơ

+ So sánh “Nửa tình nửa cảnh như chia tâm lòng”: nỗi lòng Kiều như bị chia ra làm hai, nửa dành cho cảnh nửa dành cho tình

⇒ Sáu câu thơ đầu được xây dựng bằng bút pháp tả cảnh ngụ tình, tả cảnh hoang vắng quạnh hiu để khắc họa rõ tâm trạng cô đơn của Kiều

2. 8 câu thơ tiếp: Nỗi nhớ người yêu và cha mẹ của Kiều

a. Nỗi nhớ người yêu (4 câu đầu)

+ “Người dưới nguyệt chén đồng”: chỉ chàng Kim cùng lời thề nguyền đính ước

+ Động từ “tưởng”: Kiều hồi tưởng lại những kỉ niệm đẹp bên Kim Trọng

+ Hai động từ “trông, chờ” được tách ra đi kèm với các danh từ chỉ thời là “rày, mai”: Thúy Kiều lo chàng Kim cũng nhớ Kiều tha thiết

+ Thành ngữ biến thể “bên trời góc bể”: gợi ra không gian quê người xa xôi, cách trở.

+ Ẩn dụ “tấm son” kết hợp với câu hỏi tu từ “gột rửa bao giờ cho phai” tạo ra hai cách hiểu: thứ nhất tấm lòng Kiều không bao giờ quên được chàng Kim và thứ hai là tấm thân của Kiều đã bị làm nhục bao giờ mới gột rửa được.

⇒ Sự thủy chung son sắt của Kiều với người yêu

b. Nỗi nhớ cha mẹ (4 câu tiếp theo)

Kiều nhớ thương cha mẹ:

+ Động từ “xót” lại kết hợp với câu hỏi tư từ: thể hiện sự đau đớn của nàng khi nhớ về cha mẹ

+ “Nắng mưa”: ẩn dụ thời gian trong tâm tưởng của Kiều khi xa gia đình

+ Thành ngữ “quạt nồng ấp lạnh”: làm nổi bật sự lo lắng của Kiều, rồi đây ai sẽ quạt cho cha mẹ ngủ khi oi nóng, ai sẽ ủ chăn ấm cho cha mẹ khi trời giá lạnh

⇒ Trong hoàn cảnh khó khăn như vậy Kiều vẫn lo cho cha mẹ ⇒ một người con có hiếu

3. 8 câu thơ cuối: Tâm trạng đau buồn của Kiều và dự cảm trước tương lai sóng gió

a. 2 câu đầu: Bức tranh cửa bể lúc hoàng hôn

+ “Mênh mông cửa bể chiều hôm”: Giữa không gian bao la mênh mông Kiều cảm thấy nhớ quê hương, một nỗi buồn trào dâng da diết

+ Hình ảnh “con thuyền” gợi sự cô đơn, Kiều đang nhớ gia đình, không biết bao giờ mới được trở về

⇒ Nhìn cánh buồm lẻ loi trôi nỗi giữa sóng nước Kiều nghĩ đến thân phận mình cũng đang bị dòng đời đưa đẩy.

b. 2 câu tiếp: Cảnh hoa trôi mặt nước

+ “Buồn trông”: gợi âm điệu buồn mênh mang, nỗi buồn nhân lên khi nàng nhìn thấy cánh hoa trôi lênh đênh vô định

+ Từ “trôi”: chỉ sự vận động nhưng ở thế bị động, nhũng cánh hoa trôi mặc sóng nước vùi dập như số phận Kiều cũng thế

c. 2 câu tiếp: Cảnh nội cỏ rầu rầu

+ Từ “rầu rầu” được nhân hóa chỉ màu sắc của cỏ ⇒ thiên nhiên như nhuốm màu tâm trạng ⇒ bút pháp tả cảnh ngụ tình

+ Màu xanh nhợt nhạt héo hắt của cảnh vật chính là ẩn dụ cho tương lai mờ mịt vô vọng của Kiều

⇒ Kiều tuyệt vọng, mất phương hướng, đây vừa là tâm trạng vừa là cảnh ngộ của Thúy Kiều

d. 2 câu cuối: Cảnh giông bão sóng gió và niềm dự cảm tương lai

+ Hình ảnh dữ dội xuất hiện: “gió cuốn mặt duyềnh”: ước lệ cho sóng gió cuộc đời đang bủa vây, cuốn lấy Kiều, những tai ương sắp ập đến đời nàng

+ Nhân hóa “sóng kêu”: gợi hình dung Kiều chới với giữa cái bất tận sục sôi trong lòng Kiều và quanh Kiều

+ “Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi”: Trong lòng Kiều là tiếng sóng của buồn đau sợ hãi, dự cảm sóng gió dường như đang tiến đến rất gần Kiều

⇒ Câu thơ thể hiện dự cảm của Thúy Kiều về cuộc đời mình nhiều gian truân sóng gió

III. Kết bài

- Khẳng định những giá trị nghệ thuật làm nên thành công của đọa trích: thể thơ lục bát cổ truyền, nghệ thuật tả cảnh ngụ tình tinh tế kết hợp các biện pháp tu từ quen thuộc, điệp ngữ “buồn trông”…

- Đoạn trích thể hiện tâm trạng buồn đau, cô đơn hiu quạnh trước khung cảnh thiên nhiên cùng bao nỗi nhớ ùa về trong lòng.

III. Cảm nghĩ về đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích

1. Mở bài

Giới thiệu tác giả Nguyễn Du, đoạn tích Kiều ở lầu Ngưng Bích.

2. Thân bài

a. 6 câu thơ đầu bài Kiều ở lầu Ngưng Bích

Không gian: rộng lớn với “non xa”, “trăng gần” ⇒ sự bát ngát của không gian càng làm cho con người trở nên cô đơn, lẻ loi.

Từ “xa trông”: biểu lộ rất rõ tâm trạng thẫn thờ, đón đợi.

⇒ Không gian, vũ trụ bao la.

Từ “khóa xuân”: Kiều ý thức được mình không còn trẻ tuổi, đoạn tuyệt với tuổi trẻ khi đã rơi vào chốn lầu xa.

Tâm trạng của Thúy Kiều trước không gian bát ngát, mênh mông.

Từ láy “bẽ bàng”: sự hổ thẹn, sự tự vấn, nỗi chán nản hòa với buồn tủi đang tràn ngập trong tâm trạng Kiều.

b. 8 câu thơ giữa bài Kiều ở lầu Ngưng Bích

Kiều nhớ đến Kim Trọng, nhớ đến cảnh mình cùng Kim Trọng uống rượu thề nguyền dưới ánh trăng.

Rồi bất chợt, nàng liên tưởng đến thân phận "bên trời góc biển bơ vơ" của mình.

Tấm son gột rửa bao giờ cho phai": tấm lòng son của Kiều, tấm lòng nhớ thương Kim Trọng sẽ không bao giờ phai mờ, nguôi quên dù cho có gặp nhiều trắc trở trong đường đời.

"xót" diễn tả tấm lòng Kiều dành cho đấng sinh thành: lo lắng nghĩ đến hình bóng tội nghiệp của cha mẹ, khi sáng sớm, lúc chiều hôm tựa cửa ngóng tin con, hay mong chờ con đến đỡ đần

Các thành ngữ "rày trông mai chờ", "quạt nồng ấp lạnh", "cách mấy nắng mưa" và các điển tích, điển cố "sân Lai, gốc Tử" để nói lên tâm trạng nhớ thương, lo lắng và tấm lòng hiếu thảo của Kiều dành cho cha mẹ.

c. 8 câu thơ cuối bài Kiều ở lầu Ngưng Bích

Cặp lục bát 1: Phân tích hình ảnh “cửa bể chiều hôm”, “cánh buồm xa xa” gợi tả nỗi buồn của Kiều khi nghĩ về cha mẹ - những người sinh thành ra mình, nàng cảm thấy xót xa.

Cặp lục bát 2: Phân tính hình ảnh “ngọn nước mới sa”, “hoa trôi man mác” gợi tả nỗi mông lung lo lắng của Kiều không biết cuộc đời sẽ trôi đi đâu về đâu. Tâm trạng của Thúy kiều lại trở về với thực tại của đời mình, trở về với nỗi đau hiện thực.

Cặp lục bát 3: Phân tích hình ảnh “nội cỏ rầu rầu”, “chân mây mặt đất” gợi tả sự vô định của Kiều. Từ láy “rầu rầu” gợi cho ta sự tàn úa đến thảm thương, màu xanh tàn úa, héo hắt.

Cặp lục bát 4: Phân tích hình ảnh “gió cuốn mặt duềnh”, “tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi” gợi sự sợ hãi, hoảng hốt của Kiều. Sự lênh đênh trên chặng đường đời nhiều sóng gió trước mặt Kiều, cũng là những phong ba, gập ghềnh mà Kiều sẽ phải đi qua.

→ Điệp từ “buồn trông” được nhắc đi nhắc lại trong khổ thơ. Nó như tâm trạng của Kiều lúc này, đúng là “người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”.

3. Kết bài

Khái quát lại nội dung, nghệ thuật và giá trị của đoạn trích.

IV. Dàn ý Phân tích nghệ thuật tả cảnh ngụ tình trong tám câu thơ cuối của đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích

1. Mở bài

Giới thiệu tác giả Nguyễn Du, Truyện Kiều và dẫn dắt vào đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích.

2. Thân bài

Sau khi bị lừa bán vào lầu xanh, Kiều đã tìm đến cái chết để giải thoát nhưng không thành công. Trong nỗi cô đơn, Kiều nhớ gia đình da diết hơn bao giờ hết.

Buồn trông cửa bể chiều hôm/Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa: Không gian mênh mông của cửa bể kết hợp với hình ảnh thuyền thấp thoáng phía xa gợi lên không gian rợn ngợp, hoang vắng. Cánh buồm dường như trở nên nhỏ bé hơn trong không gian rộng lớn ấy.

Buồn trông ngọn nước mới sa/ Hoa trôi man mác biết là về đâu?: Hình ảnh ẩn dụ "hoa trôi" là biểu trưng cho thân phận của nàng Kiều. Những cánh hoa trôi man mác cũng như thân phận bé bỏng, mong manh của nàng. Cuộc đời nàng lênh đênh theo dòng đời, không biết tương lai sẽ đi đâu về đâu. Câu hỏi tu từ "biết là về đâu" như một lời than, một lời ai oán cho số phận bất hạnh.

Buồn trông nội cỏ rầu rầu/ Chân mây mặt đất một màu xanh xanh: Nội cỏ chỉ mang một màu tàn lụi héo úa. Sắc xanh cũng nối chân trời mặt đất với nhau nhưng lại nhạt nhòa, đơn sắc. Tất cả những màu sắc đó hòa điệu với nhau càng khiến cho tâm trạng Kiều trở nên ngao ngán, chán nản hơn.

Buồn trông gió cuốn mặt duềnh/Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi: không chỉ còn là ngoại cảnh mà còn là tâm cảnh, xung quanh Kiều là sóng biển gào thét như muốn nhấn chìm nàng xuống biển. Đặc biệt từ láy "ầm ầm" vừa diễn tả một khung cảnh khủng khiếp vừa diễn tả tâm trạng buồn lo, hoảng loạn của Thúy Kiều.

→ Đoạn thơ đã vận dụng tài tình nghệ thuật tả cảnh ngụ tình, mỗi cảnh là một tâm trạng, là một nỗi đau mà Kiều phải gánh chịu. Nguyễn Du đã có sự miêu tả theo trình tự hợp lý: từ xa đến gần, màu sắc từ nhạt nhòa đến đậm nét, khắc họa nỗi buồn da diết của Kiều.

3. Kết bài

Khái quát lại nội dung, ý nghĩa của đoạn trích.

V. Mở bài phân tích đoạn thơ Kiều ở lầu Ngưng Bích

Mở bài phân tích đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích mẫu 1

Trường học luôn dạy cho ta nhiều điều hay lẽ phải. Nếu môn Toán rèn luyện cho ta khả năng tư duy logic thì môn Văn lại giúp ta nuôi dưỡng tâm hồn, biết rung cảm, thấu hiểu với hoàn cảnh của người khác. Chúng ta đã, đang và sẽ được học nhiều tác phẩm nổi tiếng của nền văn học. Một trong số đó không thể không nhắc đến chính là kiệt tác Truyện Kiều của Đại thi hào Nguyễn Du. Tác phẩm đã mang đến cho bạn đọc những cung bậc cảm xúc khác nhau trong mỗi giai đoạn cuộc đời nhân vật chính Thúy Kiều, tiêu biểu nhất trong đó, lấy đi sự cảm thông của nhiều người chính là đoạn thơ Kiều ở lầu Ngưng Bích.

Mở bài phân tích đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích mẫu 2

Cuộc đời người phụ nữ trong xã hội cũ gặp nhiều truân chuyên, bất hạnh. Họ không được tự quyết định cuộc đời mình mà phải giao phó và phụ thuộc vào người khác. Một trong những điển hình tiêu biểu đó cho hình tượng người phụ nữ mà chúng ta không thể không nhắc đến chính là nhân vật Thúy Kiều không tác phẩm cùng tên của Đại thi hào Nguyễn Du. Thúy Kiều đã trải qua nhiều tủi nhục, khó khăn, gian khổ mà nàng không đáng phải chịu. Tiêu biểu nhất chính là hình ảnh nàng bị giam ở lầu xanh qua đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích.

Mở bài phân tích đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích mẫu 3

Văn học Việt Nam vô cùng phong phú và đa dạng với nhiều thể loại khác nhau. Một trong những thể loại văn học truyền thống của nước ta vô cùng nổi tiếng chính là thơ lục bát. Thơ lục bát xưa kia được dùng chủ yếu trong các bài ca dao. Về sau này, nhiều tác giả sử dụng thể loại văn học này vào trong những sáng tác thơ văn của mình và đạt nhiều thành công vang dội. Một trong những kiệt tác vô cùng nổi tiếng được viết bằng thơ lục bát, là niềm tự hào của con người Việt Nam ta chính là Truyện Kiều của Đại thi hào Nguyễn Du. Tác phẩm không chỉ thành công với thể thơ lúc bát mà còn làm rung cảm bao trái tim bạn đọc về số phận bất hạnh của người con gái tài hoa Thúy Kiều. Một trong những phân cảnh tủi hổ của nàng được khắc họa rõ nét qua đoạn thơ Kiều ở lầu Ngưng Bích.

VI. Kết bài phân tích đoạn thơ Kiều ở lầu Ngưng Bích

Kết bài phân tích đoạn thơ Kiều ở lầu Ngưng Bích mẫu 1

Với bút pháp tả cảnh ngụ tình điêu luyện cùng với tinh thần nhân đạo sâu sắc, nhà thơ Nguyễn Du qua đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích đã có những miêu tả đầy tinh tế bức tranh thiên nhiên cũng như bức tranh tâm trạng của nàng Kiều khi bị giam lỏng nơi lầu Ngưng Bích. Qua cơn gia biến, Kiều bị sóng gió khắc nghiệt của cuộc đời thổi dạt đến nơi lầu hoa ong bướm, theo dõi diễn biến tâm trạng nàng Kiều: từ nhớ thương Kim Trọng, người thân đến sự bẽ bàng, e ngại đến sợ hãi trước những dự cảm khủng khiếp về tương lai khiến người đọc không khỏi xót xa, đồng cảm. Đây cũng chính là thành công của Nguyễn Du khi xây dựng thế giới nội tâm của nhân vật Kiều quá đỗi chân thực, tự nhiên khiến cho độc giả như chứng kiến, cảm nhận được từng thay đổi trong tâm trạng, cảm xúc của nàng Kiều.

Kết bài phân tích đoạn thơ Kiều ở lầu Ngưng Bích mẫu 2

Có thể nói, "Kiều ở lầu Ngưng Bích" là một trong những đoạn trích miêu tả tinh tế, xúc động nhất về tâm trạng đau khổ, xót xa của nàng Kiều khi bị cuốn vào cơn giông tố khủng khiếp của cuộc đời. Bằng bút pháp tả cảnh ngụ tình, lấy khung cảnh tự nhiên để làm nổi bật lên tâm cảnh trĩu nặng, thấm đượm cảm xúc của con người cùng với những hình ảnh ẩn dụ đặc sắc, đại thi hào Nguyễn Du đã đưa người đọc về thế giới nội tâm đầy giằng xé, đau khổ của Thúy Kiều. Qua đoạn trích ta cũng thấy được tấm lòng nhân đạo sâu sắc của nhà thơ khi hướng sự đồng cảm, nỗi lòng xót xa đến những số phận bất hạnh trong cuộc đời.

Kết bài phân tích đoạn thơ Kiều ở lầu Ngưng Bích mẫu 3

Đại thi hào Nguyễn Du trong Truyện Kiều đã từng viết "Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu/ Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ". Câu thơ này rất đúng với nghệ thuật tả cảnh ngụ tình của ông được thể hiện qua đoạn trích "Kiều ở lầu Ngưng Bích". Từ bức tranh thiên nhiên rộng lớn, hoang vắng của núi non, mây trời nơi lầu Ngưng Bích, nhà thơ Nguyễn Du đã rất tinh tế khi dùng chính bức tranh thiên ấy làm nổi bật lên bức tranh tâm trạng bên trong con người, mà ở đây chính là nỗi đau, sự bẽ bàng, xót xa của nàng Kiều trước số phận trớ trêu của mình.

...........................

Trên đây, VnDoc đã gửi tới các bạn tài liệu Kiều ở lầu Ngưng Bích - Nội dung tác phẩm, Hoàn cảnh sáng tác, Dàn ý phân tích tác phẩm. Hy vọng đây là tài liệu hữu ích giúp các em nắm vững những thông tin chính về tác phẩm, từ đó dễ dàng triển khai các đề văn liên quan đạt kết quả cao khi soạn văn 9 và học môn học này.