Đổi mới phương pháp và hình thức dạy học phân môn Luyện từ và câu lớp 5

Đổi mới phương pháp và hình thức dạy học phân môn Luyện từ và câu lớp 5 được VnDoc sưu tầm, chọn lọc cho các thầy cô tham khảo nâng cao quá trình giảng dạy phân môn Luyện từ và câu - Tiếng Việt lớp 5, chuẩn bị cho các kì thi giáo viên giỏi, sáng kiến kinh nghiệm,...

I) LÝ DO CHỌN CHUYÊN ĐỀ:

Môn Tiếng Việt trong chương trình bậc tiểu học nhằm hình thành và phát triển cho học sinh các kỹ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói,đọc, viết) để học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. Giúp HS có cơ sở tiếp thu kiến thức ở các lớp trên. Trong bộ môn Tiếng Việt phân môn luyện từ và câu có một nhiệm vụ cung cấp nhiều kiến thức sơ giản về viết Tiếng Việt và rèn luyện kỹ năng dùng từ đặt câu (nói - viết) kỹ năng đọc cho học sinh. Cụ thể là:

1- Mở rộng hệ thống hoá vốn từ trang bị cho HS một số hiểu biết sơ giản về từ và câu.

2- Rèn luyện cho học sinh các kỹ năng dùng từ, đặt câu và sử dụng dấu câu.

3. Bồi dưỡng cho học sinh thói quen dùng từ đúng nói và viết thành câu, có ý thức sử dụng Tiếng Việt văn hoá trong giao tiếp.

Thông qua việc dạy và học Tiếng Việt, góp phần rèn luyện cho HS các thao tác tư duy cơ bản (phân tích, tổng hợp, phán đoán…)

- Cung cấp những hiểu biết sơ giản về xã hội, tự nhiên và con người, về văn hoá và văn học của Việt Nam và nước ngoài để từ đó:

- Góp phần bồi dưỡng tình yêu cái đẹp, cái thiện, lòng trung thực, lòng tốt, lẽ phải và sự công bằng xã hội; góp phần hình thành lòng yêu mến và thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của tiếng Việt.

- Góp phần hình thành nhân cách con người Việt Nam hiện đại: Có tri thức, biết tiếp thu truyền thống tốt đẹp của dân tộc, biết rèn luyện lối sống lành mạnh, ham thích làm việc và có khả năng thích ứng với cuộc sống xã hội sau này.

Tuy nhiên không phải người GV nào cũng giúp HS hình thành được tri thức một cách chủ động, sáng tạo. Làm sao để tiết học cuốn hút HS? Sử dụng phương pháp dạy học linh hoạt nhằm giúp học sinh nắm vững được kiến thức quả là một bài toán khó đối với người GV viên khi đứng trên bục giảng. Với những phương pháp và hình thức mà tổ khối 5 đưa ra không mới mẻ nhưng hiệu quả của tiết dạy cao hơn nếu người GV biết vận dụng linh hoạt, một số GV còn nhầm lẫn giữa phương pháp và hình thức dạy học. Chính vì vậy tổ khối 5 họp và lên chuyên đề “ Đổi mới phương pháp và hình thức dạy học phân môn Luyện từ và câu lớp 5”.

II. THỰC TRẠNG TRONG GIẢNG DẠY PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 5:

1. Đối với giáo viên:

* Thuận lợi:

-100 % cán bộ giáo viên có trình độ chuyên môn đạt chuẩn trở lên. Phần lớn giáo viên được phân công phụ trách khối lớp 5 có kinh nghiệm công tác nhiều năm và có vốn hiểu biết nhất định về kiến thức. Hiểu được đặc điểm tâm sinh lý của học sinh.

- Giáo viên nhiệt tình trong công tác, tận tụy với học sinh; luôn tích cực tự học và sáng tạo trong giảng dạy.

* Khó khăn:

- Hình thức dạy trong giờ Luyện từ và câu còn đơn điệu, Phương pháp truyền thụ lệ thuộc một cách máy móc vào sách giáo viên, chưa thực sự sinh động, cuốn hút học sinh.

Ví dụ: Bài Mở rộng vốn từ: Tổ quốc (Tuần 2): bài 1, 2, 3, 4 GV hướng dẫn HS làm bài vào VBTTV. Hình thức: cá nhân xuyên suốt từ bài 1 đến bài 4. Phương pháp: hỏi đáp là chủ yếu.

- Trình độ GV chưa đồng đều đôi lúc còn giảng dạy theo phương pháp cũ. Nên việc phân chia thời lượng lên lớp ở mỗi tiết dạy đôi khi còn dàn trải, hoạt động của thầy - trò có lúc thiếu nhịp nhàng.

- Tâm lí GV sợ hết giờ nên sử dụng phương pháp rèn theo mẫu cho nhanh, HS chưa phát huy được tính tích cực.

- Tranh ảnh cho tiết dạy luyện từ và câu còn ít

2. Đối với học sinh:

*Thuận lợi:

- HS được trang bị đầy đủ sách vở, ĐDDH. Hầu hết các em học sinh lớp 5 đã có những kiến thức sơ giản về ngữ âm và ngữ pháp đã được làm quen ở các lớp dưới. Một số em đã có ý thức tự học và tự rèn luyện.

- Sự quan tâm của phụ huynh học sinh cũng góp phần nâng cao chất lượng học nói chung và môn TV nói riêng.

* Khó khăn:

- Các em ý thức học còn có thói quen chờ thầy cô làm rồi chép bài, khả năng nhớ, hiểu và vận dụng kiến thức trong quá trình học tập còn yếu. Học sinh còn học vẹt, nhớ máy móc khi học phân môn này.

- Các từ cần giải nghĩa đa số là các từ Hán Việt nên học sinh khó hiểu, khó giải thích. Diễn đạt thì lủng củng, tâm lí sợ sai, không mạnh dạn.

- Các từ, các thành ngữ, tục ngữ cần giải nghĩa, cần tìm có nghĩa gần giống nhau, học sinh khó phân biệt được nghĩa của chúng.

- Khoảng 1/3 HS là người dân tộc nên vốn từ còn hạn chế.

- Cách miêu tả, giải thích một số từ trong sách giáo khoa còn mang tính chất ngôn ngữ học, chưa phù hợp với lối tư duy trực quan của các em.

- Có một số bài tập yêu cầu chưa rõ ràng, không tường minh và khó thực hiện (BT dùng từ viết thành đoạn văn ngắn). Chính vì chưa nắm được nghĩa của từ, thành ngữ, tục ngữ nên khi đặt câu hoặc viết đoạn văn chưa phù hợp với nội dung và văn cảnh cụ thể.

Bên cạnh đó một số phụ huynh chưa thực sự quan tâm đến con em mình còn có quan điểm ''Trăm sự nhờ nhà trường, nhờ cô'' cũng làm ảnh hưởng đến chất lượng học tập bộ môn.

III. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN:

1. Phương pháp dạy học:

- Phân môn Luyện từ và câu cung cấp những kiến thức sơ giản về TV bằng con đường quy nạp và rèn luyện kĩ năng dùng từ, đặt câu, kĩ năng nói và viết cho học sinh. Chính vì thế, trong quá trình dạy Luyện từ và câu chúng ta có thể sử dụng nhiều phương pháp dạy học khác nhau để tích cực hóa hoạt động học tập, hình thành kiến thức và kĩ năng cho HS. Tuy các phương pháp này không mới mẻ nhưng ít GV sử dụng chưa đúng lúc, đúng bài, đúng hoạt động.

* Phương pháp thực hành:

- Dùng phương pháp thực hành để dạy tri thức, để rèn luyện khả năng cho học sinh. Hình thức phổ biến để hình thành kiến thức cho học sinh tiểu học là thông qua thực hành, có nghĩa là việc cung cấp kiến thức mới không phải là trực tiếp, thuần lí thuyết mà được hình thành dần dần, tự nhiên cho học sinh qua các bài tập cụ thể. Dạy thực hành Tiếng Việt trong giao tiếp là phải dùng phương pháp thực hành giao tiếp.

* Phương pháp sử dụng tình huống có vấn đề:

- Dạy học nêu vấn đề là đòi hỏi học sinh tham gia giải quyết các vấn đề do tình huống đặt ra. Tình huống có vấn đề đóng vai trò quan trọng trong dạy học nêu vấn đề. Phải có tình huống có vấn đề mới thực hiện được phương pháp dạy học nêu vấn đề. Thông qua việc giải quyết vấn đề trong tình huống cụ thể, học sinh vừa nắm tri thức, vừa phát triển tư duy sáng tạo. Phương pháp sử dụng tình huống có vấn đề có nhiều khả năng phát huy tính độc lập suy nghĩ và tính sáng tạo của học sinh.

* Phương pháp đàm thoại:

- Phương pháp đàm thoại nhằm gợi mở để học sinh làm sáng tỏ những vấn đề mới, rút ra những kết luận cần thiết từ những tài liệu đã học cũng như từ kinh nghiệm sống đã tích lũy. Tạo điều kiện để các em phát triển và củng cố khả năng giao tiếp với thầy (cô) và với bạn cùng học; gây hứng thú học tập, hình thành tính độc lập, óc phê phán, phát huy tính tích cực và tương tác trong học tập. Để đảm bảo kết quả việc tiến hành đàm thoại cần chú ý hai khâu quan trọng: thiết kế hệ thống câu hỏi và tổ chức việc đàm thoại ở lớp.

* Phương pháp thảo luận nhóm:

- Thảo luận là một cách học tạo được cho học sinh luyện tập kĩ năng giao tiếp, khả năng hợp tác và khả năng thích ứng với hoàn cảnh xung quanh. Thông qua thảo luận ngôn ngữ và tư duy của học sinh trở nên linh hoạt và sinh động hơn.

- Điều kiện đảm bảo thành công cho việc thảo luận là:

• Các đề tài đưa ra thảo luận vừa sức, mới mẻ để kích thích được sự hứng thú suy nghĩ của học sinh.
• Không lạm dụng quá nhiều hình thức thảo luận nhóm.
• Có nhóm trưởng điều khiển hoạt động nhóm.
• Kết quả làm việc nhóm còn được có ý kiến góp ý của nhóm khác..

* Phương pháp sử dụng trò chơi học tập:

- Trò chơi học tập thông qua trò chơi. Trò chơi học tập không chỉ nhằm vui chơi giải trí mà còn nhằm góp phần củng cố tri thức, kĩ năng học tập cho học sinh.

- Việc sử dụng trò chơi học tập nhằm làm cho việc hình thành kiến thức và rèn luyện kĩ năng cho học sinh bớt đi vẻ khô khan, tăng thêm phần sinh động hấp dẫn.

- Điều kiện đảm bảo cho sự thành công của việc sử dụng trò chơi trong học tập là:

• Nội dung trò chơi phải gắn với mục tiêu của bài học.
• Luật chơi rõ ràng, đơn giản, dễ nhớ, dễ thực hiện.
• Điều kiện và phương tiện tổ chức trò chơi phong phú, hấp dẫn.
• Sử dụng trò chơi đúng lúc, đúng chỗ.
• Số lượng học sinh tham gia: Vừa phải, không quá ít.
• Kích thích sự thi đua giành phần thắng giữa các bên tham gia.

- Việc lựa chọn, phối hợp, vận dụng hợp lí các phương pháp dạy học ở từng tiết dạy Luyện từ và câu đều có những đặc điểm riêng, không thể áp dụng một cách máy móc, đồng loạt. Không có phương pháp nào là “vạn năng” là “tuyệt đối” đúng, là có thể phù hợp với mọi khâu của tiết dạy Luyện từ và câu. Chỉ có sự tìm tòi sáng tạo, sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học mới đạt được thành công trong mỗi bài dạy. Vốn từ các em trở nên đa dạng, phong phú khi các em chủ động phát huy tính tích cực, độc lập sáng tạo, tinh thần hợp tác làm việc, cùng với sự chỉ đạo sáng suốt của người giáo viên sẽ đem lại một kết quả hoàn hảo nhất.

2/ Thường xuyên thay đổi các hình thức học tập cho học sinh:

- Hình thức dạy học: cá nhân, nhóm, cả lớp.

- Việc đổi mới phương pháp dạy học có thành công, hiệu quả hay không là một phần phải có hình thức tổ chức học tập phong phú và đa dạng. Hình thức phải xây dựng phù hợp với nội dung và đối tượng HS. Hình thức phù hợp thì tạo nên tiết học sinh động, đạt hiệu quả cao và phát huy được tính cực tự học, chủ động và tự sáng tạo của học sinh.

IV) GIÁO ÁN MINH HỌA CHUYÊN ĐỀ: LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 5

Tiết 15: Mở rộng vốn từ: Thiên nhiên

I. Mục tiêu:

- Hiểu nghĩa từ thiên nhiên (BT1); nắm được một số từ ngữ chỉ sự vật, hiện tượng thiên nhiên trong một số thành ngữ, tục ngữ (BT2); Tìm được từ ngữ tả không gian, tả sông nước và đặt câu với một từ ngữ tìm được ở mỗi ý a,b,c của bài tập 3, bài tập 4 .

* GDBVMT: GV cung cấp cho HS một số hiểu biết về môi trường thiên nhiên Việt Nam và nước ngoài, từ đó bồi dưỡng tình cảm yêu quý, gắn bó với môi trường sống.

II. Chuẩn bị:

- Giấy khổ khổ lớn ghi nội dung bài tập 3- 4, máy chiếu.

III. Các hoạt động dạy – học

Đổi mới phương pháp và hình thức dạy học phân môn Luyện từ và câu lớp 5 bao gồm các thực trạng phân môn và các biện pháp cụ thể chi tiết cho bài học giúp HS hình thành được tri thức một cách chủ động, sáng tạo. Sử dụng phương pháp dạy học này linh hoạt nhằm giúp học sinh nắm vững được kiến thức Luyện từ và câu vận dụng tốt cho các bài học. Các thầy cô tham khảo phần Giáo án lớp 5 để soạn bài và chuẩn bị bài giảng tốt hơn.