Giải bài tập Ngữ văn lớp 7 bài 5: Sông núi nước Nam
Giải bài tập Ngữ văn bài 5: Sông núi nước Nam
Giải bài tập Ngữ văn lớp 7 bài 5: Sông núi nước Nam được VnDoc sưu tầm giúp các bạn học sinh hoàn thành tốt bài kiểm tra sắp tới đây của mình. Mời các bạn tham khảo.
Lý Thường Kiệt
I. Kiến thức cơ bản
- Hoàn cảnh ra đời: Năm 1077 quân Tống do Quách Quỳ chỉ huy xâm lược nước ta. Vua Lý Nhân Tông sai Lý Thường Kiệt đem quân chặn giặc ở phòng tuyến sông Như Nguyệt (một khúc của sông Cầu, nay thuộc Yên Phong, Bắc Ninh) bỗng một đêm quân sĩ chợt nghe từ trong đền thờ hai anh em Trương Hồng và Trương Hát – hai vị tướng đánh giặc giỏi của Triệu Quang Phục, được tôn là thần sông Như Nguyệt – có tiếng ngâm bài thơ này.
- Bài thơ viết bằng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, giọng thơ dõng dạc đanh thép. “Sông núi nước Nam” là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên khẳng định chủ quyền về lãnh thổ của đất nước và nêu cao ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền đó trước mọi kẻ thù xâm lược.
II. Hướng dẫn đọc – hiểu văn bản
Câu 1. Căn cứ vào lời giới thiệu sơ lược về thể thơ thất ngôn tứ tuyệt ở chú thích để nhận dạng thể thơ của bài “Nam quốc sơn hào về số câu số chữ trong câu, cách hiệp cần”.
Căn cứ vào lời giới thiệu ta có thể khẳng định đây là thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, có đặc điểm:
- Số câu: 4 câu trong một bài thơ (tứ tuyệt)
- Số chữ: Mỗi câu 7 chữ (thất ngôn)
- Hiệp vần: Ở chữ cuối cùng của câu – và ở những câu 1 – 2 – 4 đều vần bằng.
Câu 2. “Sông núi nước Nam” được coi như là bản Tuyên ngôn Độc lập? Nội dung Tuyên ngôn Độc lập trong bài thơ này là gì?
+ Tuyên ngôn Độc lập:
Là lời tuyên bố về chủ quyền của đất nước và khẳng định không một thế lực nào được xâm phạm.
+ Tuyên ngôn Độc lập thể hiện qua bài thơ:
- Hai câu đầu: Khẳng định chủ quyền về lãnh thổ của đất nước.
- Hai câu sau: Nêu lên ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền đó trước mọi kẻ thù xâm lược.
+ Ba bản Tuyên ngôn Độc lập của dân tộc:
- “Nam quốc sơn hà” của Lý Thường Kiệt là bản Tuyên ngôn Độc lập đầu tiên.
- “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi thế kỷ XV – được coi là bản Tuyên ngôn Độc lập thứ hai.
- “Tuyên ngôn Độc lập” của Hồ Chí Minh 2-9-1945 là bản Tuyên ngôn Độc lập thứ ba của dân tộc.
Câu 3. “Sông núi nước Nam” là một bài thơ thiên về biểu ý (bày tỏ ý kiến). Vậy nội dung biểu ý đó được thể hiện theo bố cục như thế nào? Hãy nhận xét về bố cục và cách biểu ý đó.
- Nội dung biểu ý của bài thơ:
Hai câu đầu: Chủ quyền dân tộc.
+ “Sông núi nước Nam, vua Nam ở”, điều đó cũng có nghĩa là ở phương Bắc thì vua Bắc ở. Đất nào vua ấy. Đó là sự hiển nhiên tất yếu không ai được xâm phạm của ai => chân lí cuộc đời.
+ Trong đời sống tinh thần của người Việt Nam và Trung Quốc, trời là oai linh tối thượng, sắp đặt và định đoạt tất cả mọi việc ở trần gian. Cương vực lãnh thổ của vua Nam, của người Nam đã được định phận tại sách trời – có nghĩa là không ai được phép đi ngược lại đạo trời => chân lí của đất trời.
Như vậy tuyên bố chủ quyền dựa trên chân lí cuộc đời, chân lí đất trời, dựa trên lẽ phải. Chủ quyền nước Nam là không thể chối cãi, không thể phủ nhận.
Hai câu cuối: Quyết tâm bảo vệ chủ quyền.
+ “Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm” lời hỏi tội kẻ đã dám làm điều phi nghĩa “nghịch lỗ”, dám làm trái đạo người, đạo trời.
+ “Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời” lời cảnh cáo đối với kẻ phi nghĩa - gieo gió tất yếu sẽ gặt bão, Thảm bại là điều không thể tránh khỏi đối với những kẻ xấu, tàn bạo, đồng thời đó còn là sự quyết tâm sắt đá để bảo vệ chủ quyền của đất nước đến cùng. Chính điều này đã tạo nên được niềm tin sự phấn khích để tướng sĩ xông lên diệt thù.
- Nhận xét về bố cục:
Bố cục rất chặt chẽ giống như một bài văn nghị luận. Hai câu đầu nêu lên chân lí khách quan, hai câu sau nêu vấn đề có tính chất hệ quả của chân lí đó.
Câu 4. Ngoài biểu ý, “Sông núi nước Nam” có biểu cảm (bày tỏ cảm xúc) không? Nếu có thì thuộc trạng thái nào? (lộ rõ, ẩn kín)
- Ngoài biểu ý, bài thơ này còn biểu cảm. Tính biểu cảm đó được thể hiện ở:
+ Niềm tự hào về chủ quyền và cương vực lãnh thổ của đất nước.
+ Niềm tin vào chân lí, vào chiến thắng của dân tộc.
- Tính biểu cảm này không lộ rõ trên bề mặt câu chữ mà ẩn vào bên trong ngôn từ, giọng điệu.
Câu 5. Qua các cụm từ “tiệt nhiên”, “định phận tại thiên thư,“hành than thủ bại hư”, nhận xét về giọng điệu của bài thơ.
Các cụm từ “Tiệt nhiên”, “định phận tại thiên thư”, “hành Phan thủ bại hư” đã làm cho giọng điệu bài thơ dõng dạc, hào hùng, đanh thép như âm vang khí phách hào hùng của dân tộc trong thời đại Lí – Trần oanh liệt.
III. Hướng dẫn luyện tập
Câu 1. Nếu có bạn thắc mắc sao không nói là “Nam nhân cư” (người Nam ở) mà lại nói “Nam đế cư” thì em sẽ giải thích thế nào?
- Nói là “Nam đế cư” là để khẳng định sự ngang hàng bình đẳng giữa hai nước và hai vị vua Việt Nam - Trung Quốc. Quan niệm của kẻ thống trị phương Bắc chỉ có vua của họ mới là thiên tử, mới được phép xưng đế, còn các vị vua ở xứ sở khác chỉ được phép xưng vương.
- Trong xã hội phong kiến – vua là đại diện cho cả dân tộc, tư tưởng trung quân đồng nhất vua với nước, nước là của vua.
Câu 2. Học thuộc lòng ghi nhớ và bài thơ.
IV. Tư liệu tham khảo
Bài thơ “thần” trên đây được coi như bài thơ có tính chất dân gian, đậm đà yếu tố dân tộc, mang nội dung vừa như một bài hịch, vừa như một bản tuyên ngôn chân chính, khắc họa tinh thần độc lập và bất khuất của nhân dân ta là tất yếu và tất thắng. Tinh thần độc lập và bất khuất hàng nghìn năm đó về sau vẫn bốc lên trong trận Bạch Đằng thứ ba đời Trần, trận Chi Lăng đời Lê, trận Đống Đa đời Tây Sơn và gần đây trong trận Điện Biên Phủ lừng danh thế giới, chiến dịch Hồ Chí Minh chấn động địa cầu.
Mời các bạn tham khảo tài liệu liên quan
Giải bài tập Ngữ văn lớp 7 bài 5: Phò giá về kinh
Giải bài tập Ngữ văn lớp 7 bài 5: Từ Hán Việt
Giải bài tập Ngữ văn lớp 7 bài 5: Tìm hiểu chung về văn biểu cảm
