Giáo án nếp sống thanh lịch văn minh lớp 7

Hoạt động của thầy và trũ

Nội dung bài học

Hoạt động 2: Giúp học sinh hiểu về đặc điểm của tiếng nói người Hà Nội:

+ Em hãy cho biết, tiếng Hà nội có những đặc điểm gì về mặt ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp?

+ So sánh với ngôn ngữ toàn dân, em thấy tiếng Hà Nội có điểm giống và khác như thế nào?

+ Em có nhận xét gì về cách phát âm và cách viết của người Hà Nội?

+ Vị trí của tiếng Hà Nội trong ngôn ngữ chung của cả nước?

GV kết luận:+ Người Hà Nội có cách phát âm nhẹ nhàng, mềm mại,“tròn vành rõ chữ”.

+ Cách uốn giọng ngọt ngào, uyển chuyển, tạo nên nét độc đáo và riêng biệt.

+ Là tiếng nói hội tụ tinh hoa của bốn phương đất nước được nhiều phương ngữ bồi đắp và hun đúc nên ,là tiếng nói, giọng nói phổ thông, dễ nghe, dễ hiểu hơn cả ,làm rạng rỡ mảnh đất Thăng Long ngàn năm văn hiến.

Hoạt động 3: Tìm hiểu về cách nói năng thanh lịch, văn minh của người Hà Nội

+ Người Hà Nội có cách nói năng thanh lịch văn minh như thế nào (về cách phát âm, dùng từ, xưng hô… trong giao tiếp)?

+ Nêu một vài ví dụ minh họa cụ thể mà em biết?

Giáo viên kết luận:

I. NÉT ĐẸP RIÊNG CỦA TIẾNG NÓI NGƯỜI HÀ NỘI:

1. Đặc điểm của tiếng Hà Nội:

Tiếng Hà Nội là Tiếng Việt mang đặc trưng của phương ngữ Bắc Bộ, đồng thời cũng có những đặc thù riêng.

- Về mặt ngữ âm: Các nguyên âm được phát ra rõ ràng. Sáu thanh điệu được phát âm chính xác. Các phụ âm cuối được phát âm đúng chuẩn.

- Về mặt từ vựng: Tiếng Hà Nội sử dụng vốn từ toàn dân trong mọi hoạt động giao tiếp.

- Về mặt chính tả: Mặc dù thiếu vắng một số phụ âm đầu và một số vần trong khi phát âm nhưng khi viết chính tả, người Hà Nội lại phân biệt rất chính xác các từ ngữ đó.

2. Tiếng Hà Nội - sự kết tinh những nét đẹp của ngôn ngữ Việt Nam:

- Cách phát âm nhẹ nhàng, mềm mại, “tròn vành rõ chữ”.

- Hệ thống ngữ âm giàu chất nhạc trầm bổng, uyển chuyển, cách uốn giọng ngọt ngào thật độc đáo .

- Tiếng Hà Nội là sự hội tụ của bốn phương, là tinh hoa của một nền văn hóa , dễ nghe, dễ hiểu .

- Tiếng Hà Nội là một trong những nhân tố làm rạng rỡ cho mảnh đất Thăng Long – Hà Nội ngàn năm văn hiến

II. GIỮ GÌN VÀ LÀM ĐẸP THÊM TIẾNG NÓI NGƯỜI HÀ NỘI:

1. Tự hào về cách nói năng thanh lịch, văn minh của người Hà Nội

- Nói năng nhẹ nhàng, thanh lịch, đầy nhạc tính, dễ nghe, dùng từ chính xác, giọng nói có âm sắc ngọt ngào..

- Cách xưng hô đúng mực thể hiện nếp sống, nếp cư xử nhã nhặn, lịch sự, tôn trọng người đối thoại.

- Nói những lời tế nhị, lời chào khi gặp gỡ, lúc chia tay, các từ “cảm ơn, xin lỗi” như đã thành lời cửa miệng.

- Vốn từ giàu có, biết cách dùng từ đúng chỗ, đúng lúc và biết lựa chọn những từ ngữ tế nhị, không xôbồ.

- Luôn có ý thức và niềm tự hào về lời ăn tiếng nói trong các mối quan hệ giao tiếp.

Hoạt động của thầy và trũ

Nội dung bài học

Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh biết cách nói năng thanh lịch, văn minh:

- Để hướng dẫn học sinh có ý thức nói năng thanh lịch, văn minh, giáo viên có thể cho học sinh đóng tiểu phẩm theo nội dung câu chuyện “Làm đẹp tiếng Hà thành” sau đó hướng dẫn học sinh thảo luận:

+ Em có nhận xét gì cách sử dụng ngôn ngữ của Vân?

+ Thái độ và lời nói của bố Vân giúp cho em hiểu điều gì về cách nói năng của mỗi người?

- Để giữ gìn và làm đẹp thêm tiếng nói người Hà Nội, học sinh cần rèn luyện cho mình thói quen:

+ Nói đúng: Phát âm chuẩn, dùng từ chính xác, viết đúng chính tả, đặt câu đúng ngữ pháp.Tiếng Việt giàu và đẹp, có đủ điều kiện để diễn tả các suy nghĩ , tỡnh cảm, thái độ của chúng ta . Vỡ vậy ta phải vận dụng vốn Tiếng Việt trong sỏng và giàu sức biểu cảm, hạn chế vay mượn ngôn ngữ nước ngoài, dựng tiếng lúng…

+ Nói lời hay Biết thưa gửi, chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi khi giao tiếp. Biết xưng hô phù hợp với đối tượng giao tiếp. Không nói tục, chửi thề, gõy gổ, cói lộn. Luụn cú ý thức chọn lựa lời đẹp ý hay, ngôn ngữ có văn hóa, giữ gỡn sự trong sỏng của Tiếng Việt .

- Khi nói, ta cần diễn đạt ntn?

Ta cần nói ngắn gọn, rõ ràng, từ tốn, lễ phép. Biết kết hợp lời nói với thái độ nét mặt, cử chỉ để gây thiện cảm với đối tượng giao tiếp. Biết tiếp thu cái hay, cái đẹp của ngôn ngữ khác nhưng không kệch cỡm, lai căng. Cần luyện tập để không nói ngọng, nói láp, nói quá to, quá nhanh, nói lí nhí, quá nhỏ

+ Nói phù hợp với đối tượng giao tiếp:

Khi giao tiếp, ta cần đặc biệt chú ý dến đối tượng giao tiếp, phải xác định đối tượng giao tiếp với mình là ai? Người đó có quan hệ với mình ntn ? Từ đó mà có lời nói, cử chỉ, thái độ, cách ứng xử , xưng hô sao cho phù hợp.

Trong giao tiếp, cần chú ý đến hoàn cảnh giao tiếp thì sẽ tạo hiệu quả cho cuộc giao tiếp.Tùy theo hoàn cảnh mà lựa chọn cách nói,lời nói kết hợp thái độ ,cử chỉ sao cho phù hợp .

Khi có lỗi, phải nói lời xin lỗi, khi người khác xin lỗi mình thì có thể nói

Mỗi cuộc giao tiếp đều có những chuẩn mực riêng,nhưng dù giao tiếp trong bất kì hoàn cảnh nào, đối tượng nào, thì lời nói cũng phải đúng mực, cách nói phải rõ ràng, dễ hiểu, rõ ràng mạch lạc với thái độ hòa nhã, chân thành, sẽ để lại ấn tượng tốt đẹp với người nghe.

Cùng với biết nói ,cần phải biết nghe.

+ Cần biết tôn trọng người nói ,biết chăm chú lắng nghe, vừa nghe vừa nhìn người nói, không nhìn đi chỗ khác

+ Không nói leo, không cắt ngang lời,khi không nhất trí có thể xin lỗi trước khi nêu ý kiến.

+ Không vươn vai, ngáp dài, lộ vẻ đau khổ mệt mỏi, có cử chỉ sốt ruột, chê bai.

+ Biết động viên người nói bằng cử chỉ gật đầu, vỗ tay, mỉm cười..

Hoạt động 3: Liên hệ với cách nói năng của học sinh Hà Nội hiện nay.

- GV có thể đưa một số tình huống về cách nói năng của học sinh hiện nay để học sinh trao đổi và thảo luận, phân tích những nét đẹp và chưa đẹp trong việc sử dụng ngôn ngữ.

- Học sinh trình bày kết quả sưu tầm tục ngữ, ca dao, thành ngữ, châm ngôn…nói về cách nói năng của con người.

- Học sinh tự rút ra kết luận.

II. GIỮ GÌN VÀ LÀM ĐẸP THÊM TIẾNG NÓI NGƯỜI HÀ NỘI

2. Học sinh Hà Nội nói năng thanh lịch, văn minh

a. Nói để người khác nghe

- Nói đúng: Phát âm chuẩn, dùng từ chính xác, viết đúng chính tả, đặt câu đúng ngữ pháp.

- Nói lời hay:

+ Biết thưa gửi, chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi khi giao tiếp.

+Biết xưng hô phù hợp với đối tượng giao tiếp

Cách nói hay:

+ Nói ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu, thái độ từ tốn, lễ phép.

+ Biết kết hợp lời nói với thái độ nét mặt, cử chỉ để gây thiện cảm với đối tượng giao tiếp.

+ Biết tiếp thu cái hay, cái đẹp của ngôn ngữ khác nhưng không kệch cỡm, lai căng.

+ Nói phù hợp với đối tượng giao tiếp.

b) Nghe người khác nói

- Giữ lịch sự khi nghe người khác nói chính là biểu hiện của con người lịch sự, văn minh

+ Cần biết tôn trọng người nói, biết chăm chú lắng nghe, vừa nghe vừa nhìn người nói, không nhìn đi chỗ khác

+ Không nói leo, không cắt ngang lời, khi không nhất trí có thể xin lỗi trước khi nêu ý kiến

+ Không vươn vai, ngáp dài, lộ vẻ đau khổ mệt mỏi, có cử chỉ sốt ruột, chê bai.

+ Biết động viên người nói bằng cử chỉ gật đầu, vỗ tay, mỉm cười...