Trọn bộ giáo án môn Lịch sử lớp 8 học kì 2

KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Hoạt động 1: (19 phút) Chiến sự ở Đà Nẵng (1858-1859).

+ GV treo Đông Nam Á trước sự xâm lược của chủ nghĩa tư bản phương Tây lên bảng.

+ GV trình bày: Sau khi các cuộc cách mạng tư sản ở châu Âu và Bắc Mĩ hoàn thành, chủ nghĩa tư bản tiếp tục những cuộc xâm lược ở châu Á, châu Phi và Mĩ la tinh

- Bru- nây: thuộc địa Anh

- Xin-ga-po: thuộc địa Anh

- Phi-lip-pin: thuộc địa của Tây Ban Nha, sau đó là Mĩ.

- Thái Lan: nước lệ thuộc vào các nước đế quốc.

+ GV tổ chức cho HS thảo luận câu hỏi: Vậy nguyên nhân Pháp xâm lược Việt Nam là gì? (Học sinh trung bình)

Có nguy cơ bị xâm lược có nhất thiết phải bị mất nước không?

HS trả lời GV nhận xét, bổ sung và chốt ý.

+ GV treo Lược đồ Chiến trường Đà Nẵng 1858-1859 lên bảng; Cho HS đọc Mục 1. Chiến sự ở Đà Nẵng những năm 1858- 1859 và trình bày tóm tắt cuộc xâm lược Việt Nam của Pháp.

+ GV nêu câu hỏi Vì sao Pháp lại chọn Đà Nẵng là điểm mở đầu cho cuộc tấn công xâm lược Việt Nam? (Học sinh khá)

Gợi ý:

- Vì âm mưu chiến lược của Pháp là thực hiện kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh”, chúng thấy Đà Nẵng là nơi có thể thực hiện được ý đồ này vì Đà Nẵng cách Huế 100 km về phía Đông Nam, cảng Đà Nẵng sâu, kín gió tàu chiến của Pháp có thể hoạt động được.

- Cùng với hậu phương Quảng Nam (giàu có đông dân) Pháp có thể thực hiện được khẩu hiệu “lấy chiến tranh nuôi chiến tranh”

- Chúng trông chờ vào sự ủng hộ của giáo dân vùng này mà bọn gián điệp đội lốt giáo sĩ đã báo là giáo dân vùng này hoạt động khá mạnh. Cho nên âm mưu của chúng là sau khi chiếm được Đà Nẵng sẽ vượt đèo Hải Vân đánh thốc lên Huế, buộc triều đình Huế phải đầu hàng kết thúc chiến tranh.

HS trả lời. GV bổ sung và kết luận.

GV nêu câu hỏi: Trước sự xâm lược của quân Pháp quân ta đã chiến chống như thế nào? Kết quả ra sao? (Học sinh trung bình)

- Sáng 1.9 quân Pháp gửi tối hậu thư cho quan trấn thủ Trần Hoàng yêu cầu nộp thành không điều kiện và phải trả lời trong vòng 2 tiếng. Nhưng chưa đến giờ hẹn chúng đã nã đạn đại bác như mưa vào các đồn lũy của quân ta.

- Nguyễn Tri Phương được cử làm tổng chỉ huy mặt trận Quảng Nam - Đà Nẵng, ông đã áp dụng kế hoạch gồm hai điểm: triệt để sơ tán, làm “vườn không nhà trống”; xây dựng phòng tuyến cản giặc từ Hải Châu (chân đèo Hải Vân) đến Thạch Giản dài hơn 4km. Được sự ủng hộ và phối hợp chiến đấu của nhân dân Nguyễn Tri Phương tạm thời ngăn chặn được quân Pháp không cho chúng tiến sâu vào đất liền.

HS dựa vào SGK trả lời câu hỏi. HS khác bổ sung. Cuối cùng GV kết luận.

- GV nêu câu hỏi: Em có nhận xét gì về tình hình chiến sự ở Đà Nẵng trong năm 1858? (Học sinh khá)

- HS nhận xét. GV kết luận.

Kế hoạch đánh nhanh thắng nhanh của Pháp bước đầu đã bị thất bại.

I. THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC VIỆT NAM.

1. Chiến sự ở Đà Nẵng (1858-1859).

- Nguyên nhân Pháp xâm lược:

+ Từ giữa thế kỉ XIX, các nước tư bản phương Tây đẩy mạnh xâm lược các nước phương Đông để mở rộng thị trường, vơ vét nguyên liệu.

+ Việt Nam có vị trí địa lí thuận lợi, giàu tài nguyên thiên nhiên.

+ Chế độ phong kiến Việt Nam khủng hoảng, suy yếu.

+ Lấy cớ bênh vực đại Gia-tô, liên quân Pháp - Tây Ban Nha kéo đến Việt Nam.

* Chiến sự ở Đà Nẵng:

+ Ngày 1 - 9 - 1858, quân Pháp nổ súng đánh Đà Nẵng.

+ Quân dân ta dưới sự chỉ huy của Nguyễn Tri Phương, lập phòng tuyến, anh dũng chống trả.

+ Sau 5 tháng xâm lược, Pháp chỉ chiếm được bán đảo Sơn Trà. Kế hoạch đánh nhanh, thắng nhanh của Pháp bước đầu thất bại.

2. Hoạt động 2: (20 phút) Chiến sự ở Gia Định năm 1859.

- GV nêu rõ: 2. 1859, Pháp chuyển hướng tấn công, chúng chỉ để lại 1 lực lượng nhỏ để giữ bán đảo Sơn Trà, còn đại quân kéo vào đánh chiếm Gia Định.

- GV treo lược đồ giới thiệu thành Gia Định, vị trí địa lí của Gia Định (Tích hợp GDMT)

- HS thảo luận nhóm: Vì sao Pháp lại đem quân vào chiếm Gia Định? (Học sinh khá)

- HS thảo luận và báo cáo kết quả.

- GV nhận xét kết quả của nhóm 1, 2.

GVKL: vì Pháp gặp nhiều khó khăn: không hợp khí hậu, thiếu thuốc men, lương thực thực phẩm; tình trạng "tiến thoái lưỡng nan" -> Pháp chuyển hướng tấn công.

Ngoài ra còn nhằm 3 mục tiêu: chiếm vựa lúa Nam Bộ, cắt nguồn lương thực của triều đình Huế; đi trước Anh một bước trong việc làm chủ các cảng biển ở miền Nam; chuẩn bị chiếm Cao Miên dò đường sang miền Nam Trung Quốc.

- GV giới thiệu qua về thành Gia Định: có từ thời Nguyễn ánh, là thành lớn nhất ở Nam Kì, được xây dựng theo kiểu Vô-băng, hình chữ nhật mỗi chiều dài gần 500m, sức chứa tới 1 vạn quân, trong thành có nhiều lương thảo khí giới, xưởng đóng tàu, dinh thự, kho hầm.

Trước sức tấn công mạnh mẽ của địch trấn thủ thành là Vũ Duy Ninh ra lệnh rút quân, một số quan lại tự sát, một số bỏ chạy về Vĩnh Long. Tuy chiếm được chưa đầy một buổi sáng nhưng quân Pháp đã không thể giữ nổi thành trước phong trào kháng chiến của nhân dân ta.

- GV nêu câu hỏi: Em có nhận xét gì về thái độ chống Pháp xâm lược của triều đình Huế? (Học sinh khá)

(thái độ hèn nhát, bạc nhược không kiên quyết chống giặc, không nắm được thời cơ để hành động.)

- GV phân tích: 4. 1859 Pháp vướng phải cuộc chiến tranh với Áo trên đất Italia nên không thể tiếp viện nhiều cho quân đội xâm lược Việt Nam, mâu thuẫn giữa Anh và Pháp cũng trở nên căng thẳng. trong tình hình đó Pháp đã tìm cách nghị hòa với Việt Nam, nhưng cả hai lần nghị hòa không thành do thái độ cố chấp của triều đình Huế. Cuối tháng 3.1860 quân Pháp bỏ Đà Nẵng rút toàn bộ lực lượng vào Gia Định. Tháng 7. 1860 phần lớn quân Pháp ở Gia Định bị điều động sang chiến trường Hoa Bắc chỉ để lại 1000 tên trải ra trên một phòng tuyến khoảng 10km đối diện với đại quân của Nguyễn Tri Phương. Còn Tôn Thất Cáp đang ra sức xây dựng phòng tuyến Chí Hòa.

-> Thái độ này của các tướng lĩnh và sách lược "thủ để hòa" của triều đình Huế đã không đuổi được quân giặc cho dù lực lượng của chúng rất mỏng. Sau Hiệp ước Bắc Kinh được kí kết 25.10.1860 Pháp đem toàn bộ hải quân ở Viễn Đông về Gia Định.

- GV sử dụng kênh hình 84 SGK mô tả quân Pháp tấn công Đại đồn Chí Hòa.

- GV cung cấp thông tin sự kiện triều đình kí với Pháp Hiệp ước 1862.

- GV gọi HS đọc nội dung Hiệp ước và tóm tắt nội dung cơ bản của Hiệp ước.

- GV nêu câu hỏi: Tại sao triều đình lại kí kết Hiệp ước? Hiệp ước 1862 đã vi phạm chủ quyền nước ta như thế nào? Tác động như thế nào tới cuộc kháng chiến của dân tộc ta? (Học sinh khá)

- HS trả lời theo sự gợi ý của GV.

Giáo viên kết luận:

- Triều đình nhân nhượng với Pháp để bảo vệ quyền lợi của giai cấp, dòng họ, để rảnh tay ở phía Nam để đối phó với phong trào nông dân ở phía Bắc.

- Hiệp ước đã vi phạm chủ quyền dân tộc là cắt đất cho giặc...càng làm cho phong trào kháng chiến của nhân dân càng dâng cao mạnh mẽ hơn để chống lại kẻ cướp nước nước và bán nước.

=> Việc kí kết Hiệp ước Nhâm Tuất là biểu hiện cho hành động của nhà Nguyễn từng bước trượt dài trên con đường đầu hàng Pháp xâm lược.

2. Chiến sự ở Gia Định năm 1859.

+ Ngày 17 - 2 – 1859, Pháp tấn công thành Gia Định, quân triều đình chống cự yếu ớt rồi tan rã.

+ Ngày 24 - 2 - 1861, Pháp chiếm được Đại đồn Chí Hoà, thừa thắng lần lượt chiếm ba tỉnh miền Đông và thành Vĩnh Long.

+ Ngày 5 - 6 - 1862, triều đình Huế kí với Pháp Hiệp ước Nhâm Tuất, thừa nhận quyền cai quản của Pháp ở ba tỉnh miền Đông Nam Kì và đảo Côn Lôn...