Tính chất hóa học Oxit Bazơ

Tính chất hóa học Oxit Bazơ được VnDoc biên soạn, bổ trợ thêm kiến thức cho Bài 1: Tính chất hóa học của  oxit và phân loại oxit Hóa học 9. Tài liệu được biên soạn với nội dung kiến thức được đi sâu hơn ở từng phần, đưa các dạng bài tập giúp các bạn học sinh nắm chắc lý thuyết từ đó vận dụng vào các dạng bài tập. Hy vọng với tài liệu sẽ giúp các em luyện tập, củng cố kiến thức môn Hóa tốt hơn.

>>> Mời các bạn tham khảo một số tài liệu liên quan oxit

• Tính chất hóa học của Bazơ
• Axit là gì? Tính chất hóa học của axit
• Tính chất hóa học của Oxit axit
• Oxit lưỡng tính là gì? Các oxit lưỡng tính
• Oxit trung tính là gì? Tính chất hóa học của oxit trung tính

I. Oxit bazơ

1. Khái niệm Oxit bazơ

• Thường là oxit của kim loại tương ứng với một bazo

Ví dụ: Na₂O tương ứng với bazo NaOH

Cu₂O tương ứng với bazo Cu(OH)₂

• Ngoài ra còn có:

Oxit lưỡng tính: Những oxit tác dụng với dung dịch bazơ và tác dụng với dung dịch axit tạo thành muối và nước. Ví dụ: Al₂O₃, ZnO…..

Oxit trung tính: Oxit trung tính là oxit không phản ứng với nước để tạo bazo hay axit, không phản ứng với bazo hay axit để tạo muối. Ví dụ: CO, NO...

2. Cách gọi tên Oxit bazơ

Tên oxit: Tên nguyên tố + oxit

Ví dụ: BaO: Bari oxit

NO: nito oxit

•  Nếu kim loại có nhiều hóa trị: Fe( II, III)...

Tên oxit: Tên kim loại ( kèm hóa trị) + oxit

Ví dụ: F₂O₃ - Sắt (III) oxit

FeO - Sắt (II) oxit

• Nếu phi kim có nhiều hòa trị: N (II, III, IV...)

Tên oxit:

Tên phi kim ( có tiền tố chỉ số nguyên tử phi kim) + oxit( có tiền tố chỉ nguyên tố oxit)

1: mono 2: đi

3: tri 4: tetra

5: penta

3. Cách gọi tên theo danh pháp IUPAC

- “base” - /beɪs/ - /bêi-s/

- “hydroxide” - /haɪˈdrɒksaɪd/ hay /haɪˈdrɑːksaɪd/ - /’hai-đrooc-xai-đ/

- Cách gọi tên:

TÊN KIM LOẠI + (HÓA TRỊ) + HYDROXIDE

Ví dụ:

Ba(OH)₂: barium hydroxide - /be-rì-ầm hai-đrooc-xai-đ/

Fe(OH)₃: iron (III) hydroxide - /ai-ần (thri) hai-đrooc-xai-đ/ hay ferric hydroxide - /phe-rik hai-đrooc-xai-đ/

Fe(OH)₂: iron (II) hydroxide - /ai-ần (tuu) hai-đrooc-xai-đ/ hay ferrous hydroxide - /phe-rợs hai-đrooc-xai-đ/

II. Tính chất hóa học của Oxit bazơ

1. Oxit bazo tác dụng với nước H₂O

• Một số Oxit bazo tác dụng với nước tạo thành dung dịch bazo (kiềm)

Phương trình phản ứng: Oxit bazo + H₂O → Bazo

Ví dụ:

BaO(r) + H₂O (dd) → Ba(OH)₂,(dd)

K₂O + H₂O (dd) → 2KOH

BaO + H₂O (dd) → Ba(OH)₂

• Một số oxit bazo khác tác dụng với nước như: K₂O, Li₂O, Rb₂O, Cs₂O, SrO,…

2. Oxit bazo tác dụng với Axit

• Oxit bazo tác dụng với axit tạo thành muối và nước

Phương trình phản ứng: Oxit bazo + Axit → Muối + H₂O

Ví dụ: CuO(r) + HCl (dd) → CuCl₂, dd + H₂O

BaO + 2HCl → BaCl₂ + H₂O

Fe₂O₃ + 3H₂SO₄ → Fe2(SO₄)₃ + 3H₂O

3. Oxit bazo tác dụng với Oxit axit

• Một số oxit bazo (là những oxit bazo tan trong nước) tác dụng với oxit axit tạo thành muối

Phương trình phản ứng: Oxit bazo + Oxit axit → Muối

Ví dụ: CaO + CO₂ → CaCO₃

BaO + CO₂ → BaCO₃

III. Các dạng bài tập về oxit bazơ

Dạng 1: Xác định công thức của oxit bazơ

• Bước 1: Đặt CTTQ: Gọi tên Công thức oxit ba zơ cần tìm dựa vào kim loại đề bài cho, hoặc đề bài chưa cho biết kim loại
• Bước 2: Tính toán các số mol liên quan.
• Bước 3: Viết PTHH
• Bước 4: Lập phương trình toán học dựa vào các ẩn số theo cách đặt.

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

Gọi của oxit cần tìm là: MO ( vì kim loại có hóa trị II)

n _H2SO4 = 0,08 mol , n _MO = 4,48/(M + 16)

MO + H₂SO₄ → MSO₄ + H₂O

Ta có theo phương trình: 1mol     1mol

Theo đề bài:       4,48/(M + 16)     0,08 mol

=> 4,48/(M + 16) = 0,08 => M = 40 (Ca)

Vậy oxit cần tìm là CaO

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

Phản ứng của oxit + CO thực chất là:

CO + [O] → CO₂

=> m_{chất rắn giảm} = m_{O pứ} = 4,8g => nO = 4,8 : 16 = 0,3 mol

=> m_Fe = m_Oxit – mO = 16 – 4,8 = 11,2 => n_Fe = 11,2 : 56 = 0,2 mol

=> n_Fe : n_O = 0,2 : 0,3 = 2 : 3

=> Oxit là Fe₂O₃

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

Tổng quát : CO + O_oxit → CO₂

=> n_{O (oxit)} = n_CO2 = n_CO = 0,02 mol => V_CO = 0,448 lit = 448 ml

n_Fe = 0,015 mol => n_Fe : n_O = 0,015 : 0,02 = 3 : 4

=> CT oxit sắt là Fe₃O₄

Dạng 2: Dạng toán oxit bazơ tác dung với dung dịch axit

Trường hợp 1: Oxit bazơ + dung dịch H₂SO₄ loãng Muối sunfat + H₂O

VD: Na₂O + H₂SO₄ →Na₂SO₄ + H₂O

MgO + H₂SO₄ → MgSO₄ + H₂O

Fe₂O₃ + 3H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + 3H₂O

Nhận xét:

Các phảng ứng hóa học trên có điểm giống nhau là: nH₂SO₄ = nH₂O

• Khi chuyển từ oxit thành muối sunfat, thì cứa 1 mol H₂SO₄ tham gia phản ứng thì khối lượng muối tăng:

( R + 16) gam \(\overset{\triangle m \uparrow =80g }{\rightarrow}\)(R + 96) gam → 1 mol H₂O sinh ra hoặc 1 mol H₂SO₄ tham gia phản ứng . Từ đó có công thức:

m _{muối sunfat} = m_oxit + 80.n_H2SO4

Đáp án hướng dẫn giải

Cách 1:

Cần nhớ phản ứng cho oxit bazơ tác dụng với H₂SO₄ thì

Số mol H₂SO₄ = 0,5. 0,1 = 0,05 mol số mol H₂O = 0,05 mol

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng ta có:

m_oxit + m_{axit sunfuric} = m_{muối sunfat} + m _nước

m_{muối sunfat} = (m_oxit + m_{axit sunfuric}) - m_nước

= (2,81 + 0,05.98) + (0,05.18) = 6,81 gam.

Cách 2:

Số mol H₂SO₄ = 0,5. 0,1 = 0,05 mol

Áp dụng công thức

ta có: m_{muối sunfat} = 2,81+0,05.80 = 6,81 g.

Trường hợp 2: Oxit bazơ + dd HCl Muối clorua + H₂O

VD:

Na₂O + HCl → NaCl + H₂O

MgO + 2HCl→ MgCl₂ + H₂O

Fe₂O₃ + 6HCl → 2FeCl₃ + 3H₂O

Nhận xét:

Các phảng ứng hóa học trên có điểm giống nhau là:

n_HCl = 2n_H2O và n_H2O = n _[O] trong oxit

Khi chuyển từ oxit thành muối clorua, thì cứ 1 mol H₂O sinh ra thì khối lượng muối tăng:

( R + 16) gam \(\overset{\triangle m\uparrow=55g }{\rightarrow}\)(R + 71) gam → 1 mol H₂O hoặc 2 mol HCl.

Hướng dẫn giải chi tiết

Cách 1: Cần nhớ phản ứng cho oxit bazơ tác dụng với axit clohiđric thì:

hay n_HCl = 0,2.0,5 = 0,1 mol

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng ta có:

m_oxit + m_{axit clohiđric} = m_{muối clorua} + m_nước

m_{muối clorua} = (m_oxit + m_{axit clohiđric}) - m_nước

= (2,8 + 0,1.36,5) - 0,05.18 = 5,55 gam.

Cách 2: n_HCl = 0,2.0,5 = 0,1 mol. Áp dụng công thức

m_{muối clorua} = m_oxit + 27,5.nHCl

= 2,8 + 27,5.0,1 = 5,55 gam.

Hướng dẫn giải chi tiết

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng

Cần nhớ: Phản ứng cho oxit bazơ tác dụng với H₂SO₄ thì

Số mol H_2­SO₄ = 0,3. 2 = 0,6 mol số mol H₂O = 0,6 mol

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng ta có:

m_oxit + m_{axit sunfuric} = m_{muối sunfat} + m_nước

m_oxit = (m_nước + m_{muối sunfat}) – m_{axit sunfuric}

= 0,6 .18 + 80 – 0,6.98 = 32 gam.

Hướng dẫn giải chi tiết bài tập

Trích mẫu thử và đánh số thứ tự

Cho nước vào từng ống nghiệm đã đựng sẵn mẫu thử

Mẫu thử nào tan trong nước là Na₂O và BaO

Na₂O + H₂O → 2NaOH

BaO + H₂O → Ba(OH)₂

Mẫu thử không tan là Al₂O₃ và MgO

Sục khí CO₂ vào mẫu thử đã tan trong nước, mẫu thử nào xuất hiện kết tủa trắng là BaCO₃, chất ban đầu là CaO

CO₂ + Ba(OH)₂ → BaCO₃ + H₂O

Mẫu thử không có kết tủa => chất ban đầu là Na₂O

Cho NaOH dư vào 2 chất rắn không tan trong nước

Chất nào tan ra => chất rắn ban đầu là Al₂O₃

Al₂O₃ + 2NaOH + H₂O → 2NaAlO₂ + H₂

Chất rắn còn lại không tan là MgO

IV. Bài tập vận dụng liên quan 

Bài 1: Cho 5,6g một oxit của kim loại hoá trị II tác dụng hết 9,8 g axit H₂SO₄. Xác định công thức của oxit trên.

Hướng dẫn giải bài tập 

n_H2SO4 = 0,1 mol

Gọi oxit hóa trị II là MO

Phương trình tổng quát:

MO + H₂SO₄ → MSO₄ + H₂

0,14 ←      0,14 mol

M_MO = 5,6/0,1 = 56 => M_M = 56 - 16 = 40 => Kim loại hóa trị II là Ca

Công thức của oxit là: CaO

Bài 2: Hoà tan hoàn toàn 1 gam oxit của kim loại R cần dùng 25ml dung dịch hỗn hợp gồm axit H₂SO₄ 0,25M và axit HCl 1M. Tìm công thức của oxit trên.

Đáp án hướng dẫn giải

Oxit có dạng R_xO_y

Phản ứng xảy ra:

R_xO_y + 2yHCl → xRCl_2y/x + yH₂

R_xO_y + yH₂SO₄→ x/2R₂(SO₄)_y/x + yH₂

Ta có: n_H2SO4 = 0,025.0,25 = 0,00625 mol; n_HCl = 0,025.1 = 0,025 mol

→n_RxOy = n_HCl/2y + n_H2SO4/y = 0,00625/y + 0,025/2y = 0,01875/ y

→M_RxOy = Rx + 16y = 1/(0,01875/y) = 160y/3 → R = 112y/3x

Thỏa mãn x = 2; y = 3 suy ra R = 56 nên kim loại cần tìm là Fe.

Oxit là Fe₂O₃

Bài 3: Có một oxit sắt chưa rõ công thức, chia oxit này làm 2 phần bằng nhau.

a/ Để hoà tan hết phần 1 cần dùng 150ml dung dịch HCl 1,5M.

b/ Cho luồng khí H₂ dư đi qua phần 2 nung nóng, phản ứng xong thu được 4,2g sắt.

Tìm công thức của oxit sắt nói trên.

Đáp án hướng dẫn giải

n_O(Oxit) = 1/2n_HCl = 1/2.0,15.3 = 0,225 mol

n_Fe = 8,456 = 0,15 mol

Gọi công thức là Fe_xO_y

Ta có:

x : y = 0,15 : 0,225 = 2:3 → Fe₂O₃

Bài 4: Hoà tan hoàn toàn 20,4g oxit kim loại A, hoá trị III trong 300ml dung dịch axit H₂SO₄ thì thu được 68,4g muối khan. Tìm công thức của oxit trên.

Hướng dẫn giải bài tập 

Đặt công thức hóa học tổng quát của oxit là R₂O₃

Phương trình hóa học:

R₂O₃ + 3H₂SO₄  → R₂(SO₄)₃ + 3H₂O

Theo phương trình hóa học ta có :

nR₂O₃ = nR₂(SO₄)₃

<=> 20,42/(R + 48) = 68,42/(R + 288)

<=> 20,4(2R + 288) = 68,4(2R + 48)

<=> 40,8R + 5875,2 = 136,8R + 3283,2

<=> 96R = 2592

=> R = 27 (g/mol) (nhận)

=> R là kim loại nhôm ( Al = 27 )

Vậy công thức hóa học của oxit là Al₂O₃

Bài 5: Để hoà tan hoàn toàn 64g oxit của kim loại hoá trị III cần vừa đủ 800ml dung dịch axit HNO₃ 3M. Tìm công thức của oxit trên.

Đáp án hướng dẫn giải 

Gọi công thức hóa học của oxit là: X₂O₃

n_HNO3= C_M.V_dd =3.0.8 = 2.4 (mol)

Phương trình tổng quát

X₂O₃ + 6HNO₃ → 2X(NO₃)₃ + 3H₂O (1)

0.4 ← 2.4

Từ(1) ⇒ M_X2O3 = m/n =64/0.4 = 160 (g/mol)

⇒ 2X + 48 =160

⇒ X=56 ⇒ X là Fe

Vậy công thức hóa học của oxit là Fe₂O₃

Bài 6: Khi hoà tan một lượng của một oxit kim loại hoá trị II vào một lượng vừa đủ dung dịch axit H₂SO₄ 4,9%, người ta thu được một dung dịch muối có nồng độ 5,78%. Xác định công thức của oxit trên.

Đáp án hướng dẫn giải 

Công thức oxit kim loại X là XO. Giả sử lấy 1 mol XO

XO + H₂SO₄ → XSO₄ + H₂O

1 mol → 1 mol → 1 mol

m_H2SO4 = 98 gam => m_{dd H2SO4} = (98.100)/4,9 = 2000 gam

BTKL: m dung dịch sau phản ứng = m_XO + m dung dịch H₂SO₄

= 1(X + 15) + 2000 = X + 2016 (g)

m_XSO4 = 1.(X + 96) = X + 96 = 5,88%.(X + 2016) ⇒ X=24

=> X là Mg

Bài 7: Hoà tan hoàn toàn một oxit kim loại hoá trị II bằng dung dịch H₂SO₄ 14% vừa đủ thì thu được một dung dịch muối có nồng độ 16,2%. Xác định công thức của oxit trên.

Đáp án hướng dẫn giải 

Gọi công thức của oxit hóa trị II là XO

Đặt mol XO = 1 (mol) => m_XO = n_XO. M_XO = X+ 16 (g)

Phương trình hóa học

XO + H₂SO₄ → XSO₄ + H₂O

1 → 1 → 1 (mol)

=> m_H2SO4 = 98.1 = 98 (g)

m_ddH2SO4 = (m_H2SO4 /C%).100%= (98/14%).100% = 700 (g)

m_{dd sau} = m_XO + m_H2SO4 = (X +16) + 700 = X + 716 (g)

mXSO₄ = X + 96 (g)

Ta có:

%XSO₄=m_RSO4/m_ddsau.100%

⇒ 16,22% = (X + 96)/(X + 716).100%

⇒ 16,22X +11613,52 = 100R + 9600

⇒ 83,78X = 2013,52

⇒ X = 24 (Mg)

Vậy công thức của oxit kim loại là MgO.

Bài 8: Cho m gam hỗn hợp gồm MgO, Fe₂O₃, CuO tác dụng vừa đủ với 300 ml dung dịch H₂SO₄ 1M. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 40 gam muối khan. Giá trị của m là

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết 

Phản ứng cho oxit bazơ tác dụng với H₂SO₄

Số mol H₂SO₄ bằng :

0,3. 1 = 0,3 mol

==> Số mol H₂O = 0,3 mol

m_oxit + m_{axit sunfuric} = m_{muối sunfat} + mH₂O

=> m_oxit= ( mH₂O + m_{muối sunfat}) - m_{axit sunfuric}

= 0,3. ( 18 - 98 ) + 80 = 16 gam

Bài 9: Cho x gam hỗn hợp gồm MgO, Fe₂O₃, ZnO, CuO tác dụng vừa đủ với 150 gam dung dịch HCl 7,3%. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 11,5 gam muối khan. Giá trị của m là

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

m_HCl = 150.7,3/100 = 10,95 gam => n_HCl = 0,3 mol

Oxit bazơ tác dụng với HCl thì

Áp dụng bảo toàn khối lượng ta có

m_oxit + m_{axit clohiđric} = m_{muối clorua} + m_nước

m_oxit = (m_nước + m_{muối clorua}) – m_{axit clohiđric}

= (0,15 .18 + 11,5) – 0,3.36,5 = 3,25 gam

Bài 10: Cho 4,26 gam hỗn hợp X gồm ba kim loại Mg, Cu và Al ở dạng bột tác dụng hoàn toàn với oxi thu được hỗn hợp Y gồm các oxit có khối lượng 6,66 gam. Thể tích dung dịch HCl 4M vừa đủ để phản ứng hết với Y là.

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

Mg, Cu, Al + O₂ → Các oxit

Áp dụng bảo toàn khối lượng ta có:

m_O2 = m_oxit - m_{kim loại} = 6,66 – 4,26 = 2,4 gam

→ n_O2 = 0,075 mol

→ n_O = 2.n_O2 = 0,15 mol

Khi cho các oxit kim loại + HCl thì bản chất là:

O₂^- + 2H⁺ → H₂O

Ta có: n_H+ = 2.n_O^2- = 2.0,15 = 0,3 mol = n_HCl → V_dd = 0,3: 2 = 0,15 lít = 150 ml

Bài 11: Dùng 400ml dung dịch Ba(OH)₂ 0,1M hấp thụ hoàn toàn V lít khí SO₂ (đktc). Sau phản ứng thu được muối BaSO₃ không tan. Giá trị bằng số của V là:

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

n_Ba(OH)2 = 0,04 mol

SO₂ + Ba(OH)₂ → BaSO₃ + H₂O

Tỉ lệ 1 1

Phản ứng ?mol 0,04 mol

Từ phương trình => n_SO2= n _Ba(OH)2 = 0,04 mol

=> V_SO2 = n_CO2 . 22,4 = 0,04 . 22,4 = 0,896 lít

V. Bài tập tự luyện

Câu 1. Cho m gam hỗn hợp các oxit CuO, Fe₂O₃, ZnO tác dụng vừa đủ với 50 ml dung dịch HCl 2M. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 3,071 g muối clorua. Tính giá trị của m.

Câu 2. Cho 10 gam một kim loại kiềm thổ M tác dụng hết với nước thoát ra 5,6 lít khí (đktc). Xác định kim loại M

Câu 3. Một mẫu K và Ba tác dụng với nước dư thu được dung dịch X và 3,36 lít khí H2. Xác định thể tích dung dịch H₂SO₄ 2M cần dùng để trung hòa hết X.

Câu 4. Hòa tan hết m gam kim loại M bằng dung dịch H₂SO₄ loãng, rồi cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 5m gam muối khan. Xác định kim loại M.

Câu 5. Hòa tan 2,4 gam oxit của một kim loại hóa trị II vào 21,9 gam dung dịch HCl 10% thì vừa đủ. Xác định tên oxit đó.

Mời các bạn tham khảo thêm 1 số tài liệu mới nhất được VnDoc biên soạn

• Chuỗi phản ứng Hóa học vô cơ lớp 9
• Tổng hợp câu hỏi hay và khó trong bài thi cuối kì 2 môn Hóa học 9
• Đề thi thử vào lớp 10 Chuyên Hóa học năm 2020

Trên đây VnDoc đã đưa tới các bạn Tính chất hóa học Oxit Bazơ. Để có kết quả cao hơn trong học tập, VnDoc xin giới thiệu tới các bạn học sinh tài liệu Trắc nghiệm Hóa học 9, Giải sách bài tập Hóa 9, Giải bài tập Hóa học 9 giúp các bạn rèn luyện thêm kỹ năng giải đề và làm bài tốt hơn. Chúc các bạn học tốt.