Giải Chuyên đề Địa lí 10 Chân trời sáng tạo: Đô thị hóa ở các nước đang phát triển
Đô thị hóa ở các nước đang phát triển
- Câu hỏi trang 18 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
- Câu hỏi trang 21 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
- Câu hỏi trang 23 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
- Luyện tập 1 trang 24 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
- Luyện tập 2 trang 24 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
- Luyện tập 3 trang 24 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
- Luyện tập 4 trang 24 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
- Vận dụng trang 24 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
Giải Chuyên đề Địa lí 10 Đô thị hóa ở các nước đang phát triển được VnDoc.com sưu tầm và xin gửi tới bạn đọc cùng tham khảo. Mời các bạn cùng tham khảo thêm tại mục Địa lí 10 nhé.
Câu hỏi trang 18 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
Dựa vào hình 1, hình 3, bảng 5, bảng 6, thông tin trong bài và hiểu biết của bản thân, em hãy:
- Phân tích đặc điểm đô thị hóa ở các nước đang phát triển.
- Xác định vị trí một số siêu đô thị của các nước đang phát triển trên bản đồ.
Lời giải:
* Đặc điểm đô thị hóa ở các nước đang phát triển
- Lịch sử đô thị hóa
+ Quá trình đô thị hóa ở các nước đang phát triển diễn ra muộn và gắn liền với sự bùng nổ dân số.
+ Ở một số nước, quá trình Công nghiệp hóa cũng góp phần đẩy nhanh quá trình đô thị hóa.
+ Một số đô thị có quy mô dân số lớn là Thượng Hải (Trung Quốc), Mê-hi-cô Xi-ti (Mê-hi-cô), Mum-bai (Ấn Độ),…
- Tỉ lệ dân thành thị
+ Ở các nước đang phát triển, tỉ lệ dân thành thị tăng nhanh nhưng vẫn còn thấp.
+ Nguyên nhân do sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế và quá trình CNH ở phần lớn các nước còn chậm, sản xuất nông nghiệp vẫn là ngành kinh tế chủ đạo của nhiều quốc gia.
+ Bên cạnh một số quốc gia có tỉ lệ dân thành thị cao, còn nhiều quốc gia có tỉ lệ dân thành thị rất thấp.
- Quy mô đô thị
+ Có nhiều cách phân loại quy mô đô thị. Mỗi nước có sự phân loại khác nhau tùy theo đặc điểm phát triển riêng.
+ Ở nước ta hiện nay, dựa trên quy mô về dân số, quy mô đô thị được phân loại (Đô thị loại đặc biệt, loại I, II, III, IV, V).
+ Nhìn chung, số lượng và quy mô đô thị ở các nước đang phát triển tăng nhanh.
+ Các nước đang phát triển có nhiều siêu đô thị hơn các nước phát triển. Năm 2020, có đến 28/34 siêu đô thị trên thế giới ở các nước đang phát triển.
- Chức năng đô thị
+ Các đô thị có quy mô lớn thường gắn với chức năng là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa,... của quốc gia và khu vực.
+ Một số đô thị có tầm ảnh hưởng lớn như Hồng Kông, Thượng Hải, Bắc Kinh,…
- Lối sống đô thị
+ Lối sống đô thị ngày càng phổ biến rộng rãi và có ảnh hưởng đến lối sống của dân cư nông thôn về nhiều mặt.
+ Vẫn còn sự chênh lệch lớn giữa lối sống của dân cư thành thị và dân cư nông thôn.
* Vị trí một số siêu đô thị của các nước đang phát triển trên bản đồ
Câu hỏi trang 21 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
Dựa vào bảng 7, bảng 8, thông tin trong bài và hiểu biết của bản thân, em hãy nhận xét và giải thích xu hướng đô thị hóa ở các nước đang phát triển.
Lời giải:
- Số dân thành thị và tỉ lệ dân thành thị vẫn tiếp tục gia tăng
+ Số dân thành thị và tỉ lệ dân thành thị ở các nước đang phát triển tiếp tục tăng nhưng tốc độ chậm lại.
+ Tốc độ gia tăng dân số thành thị ở các nước đang phát triển có xu hướng chậm lại.
+ Giải thích: Do mức gia tăng dân số tự nhiên ở nhiều thành phố còn cao, dân cư nông thôn vẫn tiếp tục nhập cư vào các thành phố.
- Số lượng các đô thị lớn và rất lớn vẫn tiếp tục tăng nhanh
+ Số lượng các đô thị lớn và rất lớn vẫn tiếp tục tăng nhanh.
+ Giải thích: Do nhiều quốc gia đang phát triển tiếp tục thực hiện quá trình công nghiệp hóa, kinh tế ở các đô thị tiếp tục phát triển nhanh,...
- Phát triển các đô thị vệ tinh quanh đô thị lớn, phát triển các đô thị có quy mô trung bình và nhỏ
+ Dần chuyển hướng sang hình thành các đô thị vệ tinh, đô thị có quy mô dân số trung bình và nhỏ.
+ Giải thích: Do sự phát triển các đô thị lớn và rất lớn gây sức ép trong việc giải quyết các vấn đề xã hội, môi trường.
- Phát triển đô thị theo hướng bền vững
+ Các đô thị phát triển theo hướng bền vững, như đô thị sinh thái, đô thị xanh,...
+ Các thành phố có vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu,...
+ Giải thích: Tại nhiều quốc gia đang phát triển, môi trường đô thị bị ô nhiễm do dân cư ngày càng đông đúc và các chất thải từ các hoạt động kinh tế, nhất là sản xuất công nghiệp ngày càng nhiều.
Câu hỏi trang 23 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
Dựa vào thông tin trong bài và hiểu biết của bản thân, em hãy phân tích tác động tích cực và tiêu cực của quá trình đô thị hóa đến dân số, kinh tế, xã hội và môi trường ở các nước đang phát triển.
Lời giải:
* Tác động tích cực
- Tác động đến dân số
+ Ở các thành phố, quá trình đô thị hóa góp phần làm thay đổi quá trình sinh, tử.
+ Thay đổi cơ cấu dân số theo hướng gia tăng số dân trong độ tuổi lao động,…
- Tác động đến kinh tế
+ Góp phần đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế.
+ Các đô thị là thị trường tiêu thụ sản phẩm hàng hóa lớn và đa dạng nên thúc đẩy sự phát triển của các ngành kinh tế.
+ Tăng cường thu hút vốn đầu tư trong nước và quốc tế.
+ Các đô thị sản xuất ra khối lượng hàng hóa lớn phục vụ trong nước và xuất khẩu.
+ Các đô thị thúc đẩy sự phát triển kinh tế của các khu vực lân cận và cả nước.
- Tác động đến lĩnh vực xã hội
+ Tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động.
+ Nâng cao chất lượng nguồn lao động và năng suất lao động.
+ Nâng cao đời sống của người dân thành thị.
+ Phổ biến lối sống tích cực ở thành thị vào dân cư nông thôn.
- Tác động đến môi trường: Góp phần tạo cảnh quan, môi trường ngày càng văn minh, hiện đại.
b. Tác động tiêu cực
- Tác động đến dân số: Tuổi kết hôn ở đô thị thường muộn hơn ở vùng nông thôn.
- Tác động đến kinh tế - xã hội
+ Làm tăng sự chênh lệch trong phát triển kinh tế giữa thành thị và nông thôn.
+ Tăng tỉ lệ thất nghiệp, thiếu việc làm ở đô thị; suy giảm nguồn lao động ở nông thôn.
+ Gia tăng đáng kể sự phân hóa giàu nghèo giữa thành thị và nông thôn.
+ Gây sức ép lên vấn đề nhà ở và làm nảy sinh nhiều vấn đề về an ninh, trật tự xã hội,...
- Tác động đến môi trường
+ Làm gia tăng các tác động tiêu cực đến tài nguyên và môi trường khu vực đô thị.
+ Làm sự suy giảm lớp phủ thực vật và đa dạng sinh học; tăng ô nhiễm không khí,...
Luyện tập 1 trang 24 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
Dựa vào kiến thức đã học, em hãy lập bảng theo mẫu dưới đây và hoàn thiện thông tin so sánh sự khác nhau giữa đặc điểm đô thị hóa ở các nước phát triển và đang phát triển.
|
Nội dung so sánh |
Các nước phát triển |
Các nước đang phát triển |
|
Lịch sử đô thị hóa |
|
|
|
Tỉ lệ dân thành thị |
|
|
|
Quy mô đô thị |
|
|
|
Chức năng đô thị |
|
|
|
Lối sống đô thị |
|
|
Lời giải:
Sự khác nhau giữa đặc điểm đô thị hóa ở các nước phát triển và đang phát triển.
|
Nội dung so sánh |
Các nước phát triển |
Các nước đang phát triển |
|
Lịch sử đô thị hóa |
- Quá trình đô thị hóa ở các nước phát triển diễn ra sớm, gắn liền với quá trình công nghiệp hóa. - Đặc điểm của sản xuất công nghiệp góp phần thúc đẩy sự tập trung dân cư, dẫn đến sự hình thành, mở rộng quy mô và gia tăng số lượng các đô thị. |
- Quá trình đô thị hóa ở các nước đang phát triển diễn ra muộn và gắn liền với sự bùng nổ dân số. - Ở một số nước, quá trình Công nghiệp hóa cũng góp phần đẩy nhanh quá trình đô thị hóa. - Một số đô thị có quy mô dân số lớn là Thượng Hải, Mê-hi-cô Xi-ti, Mum-bai,… |
|
Tỉ lệ dân thành thị |
- Ở các nước phát triển, tỉ lệ dân thành thị cao (tỉ lệ dân thành thị đã là 79,1% - 2020). - Một số nước có tỉ lệ dân thành thị cao là Hà Lan, Nhật Bản, Lúc-xem-bua, Đan Mạch,… - Các nước có tỉ lệ dân thành thị cao thường có quá trình công nghiệp hóa diễn ra sớm, trình độ phát triển kinh tế cao. |
- Ở các nước đang phát triển, tỉ lệ dân thành thị tăng nhanh nhưng vẫn còn thấp. - Nguyên nhân do sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế và quá trình CNH ở phần lớn các nước còn chậm, sản xuất nông nghiệp vẫn là ngành kinh tế chủ đạo của nhiều quốc gia. - Bên cạnh một số quốc gia có tỉ lệ dân thành thị cao, còn nhiều quốc gia có tỉ lệ dân thành thị rất thấp. |
|
Quy mô đô thị |
- Ở các nước phát triển, phần lớn các đô thị có quy mô nhỏ và trung bình. - Số lượng các đô thị có quy mô dân số từ 10 triệu người trở lên (gọi là siêu đô thị) ít hơn so với các nước đang phát triển. |
- Có nhiều cách phân loại quy mô đô thị. Mỗi nước có sự phân loại khác nhau tùy theo đặc điểm phát triển riêng. - Nhìn chung, số lượng và quy mô đô thị ở các nước đang phát triển tăng nhanh. - Các nước đang phát triển có nhiều siêu đô thị hơn các nước phát triển. |
|
Chức năng đô thị |
- Các nước phát triển có nền kinh tế phát triển ở trình độ cao nên trong nhiều đô thị, chức năng về kinh tế giữ vai trò chủ đạo. - Các đô thị có quy mô dân số lớn thường gắn với chức năng là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa,... của quốc gia, khu vực. |
- Các đô thị có quy mô lớn thường gắn với chức năng là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa,... của quốc gia và khu vực. - Một số đô thị có tầm ảnh hưởng lớn như Hồng Kông, Thượng Hải, Bắc Kinh,… |
|
Lối sống đô thị |
- Ở các nước phát triển, lối sống thành thị đã lan tỏa mạnh mẽ về các vùng nông thôn. - Sự khác biệt về lối sống giữa dân cư thành thị và dân cư nông thôn ở các nước phát triển ít hơn so với các nước đang phát triển. |
+ Lối sống đô thị ngày càng phổ biến rộng rãi và có ảnh hưởng đến lối sống của dân cư nông thôn về nhiều mặt. + Vẫn còn sự chênh lệch lớn giữa lối sống của dân cư thành thị và dân cư nông thôn. |
Luyện tập 2 trang 24 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
Vẽ sơ đồ khái quát sự tác động tích cực và tiêu cực của đô thị hóa đến phát triển dân số, kinh tế, xã hội và môi trường ở các nước đang phát triển.
Lời giải:
Tác động tích cực và tiêu cực của đô thị hóa đến phát triển dân số, kinh tế, xã hội và môi trường ở các nước đang phát
Luyện tập 3 trang 24 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
Cho bảng số liệu:
Bảng 9. Dân số thành thị và nông thôn của thế giới, giai đoạn 1950 - 2020
(Đơn vị: triệu người)
|
Năm Khu vực |
1950 |
1970 |
1990 |
2020 |
|
Thế giới |
2536,2 |
3700,5 |
5330,9 |
7795,4 |
|
Thành thị |
750,9 |
1354,2 |
2290,2 |
4378,9 |
|
Nông thôn |
1785,3 |
2346,3 |
3040,7 |
3416,5 |
a) Vẽ biểu đồ thể hiện cơ cấu dân số phân theo thành thị và nông thôn của thế giới giai đoạn 1950 - 2020.
b) Rút ra nhận xét về sự thay đổi cơ cấu dân số phân theo thành thị và nông thôn của thế giới giai đoạn 1950 - 2020.
Lời giải:
a) Biểu đồ
- Tính tỉ trọng
+ Công thức: Tỉ trọng thành phần = Giá trị thành phần/Tổng số x 100 (%).
+ Áp dụng công thức, ta tính được bảng sau:
Dân số thành thị và nông thôn của thế giới, giai đoạn 1950 - 2020 (Đơn vị: %)
|
Năm Khu vực |
1950 |
1970 |
1990 |
2020 |
|
Thế giới |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
|
Thành thị |
29,6 |
36,6 |
43,0 |
56,2 |
|
Nông thôn |
70,4 |
63,4 |
57,0 |
43,8 |
Biểu đồ:
b) Nhận xét
- Cơ cấu dân số có sự thay đổi giữa thành thị và nông thôn qua các năm.
- Về cơ cấu: Tỉ lệ dân thành thị cao hơn tỉ lệ dân số nông thôn, năm 2020 56,2% so với 43,8%.
- Về sự thay đổi
+ Tỉ lệ dân nông thôn chiếm tỉ lệ cao nhưng ngày càng giảm mạnh (giảm 26,6%) và chiếm tỉ trọng thấp hơn dân số thành thị.
+ Tỉ lệ dân thành thị ngày càng tăng nhanh (tăng 26,6%) và có tỉ trọng ngày càng lớn, lớn hơn dân số nông thôn.
Luyện tập 4 trang 24 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
Bằng kiến thức đã học, hãy sưu tầm các tư liệu để tìm hiểu về đô thị hóa ở Việt Nam Với các nội dung sau đây:
- Đặc điểm đô thị hóa (tìm hiểu về lịch sử đô thị hóa, tỉ lệ dân thành thị, quy mô đô thị, chức năng đô thị, lối sống đô thị).
- Xu hướng đô thị hóa.
- Tác động đô thị hóa (tác động tích cực và tiêu cực của đô thị hóa đến dân số, kinh tế, xã hội và môi trường).
Lời giải:
- Học sinh tìm kiếm tài liệu qua sách, báo hoặc internet.
- Đô thị hóa ở Việt Nam
* Đặc điểm
- Quá trình đô thị hóa nước ta diễn ra chậm, trình độ đô thị hóa thấp
- Tỉ lệ dân thành thị tăng
- Phân bố đô thị không đều giữa các vùng
* Mạng lưới đô thị
- Dựa vào các tiêu chí như: số dân, chức năng, mật độ dân số, tỉ lệ phi nông nghiệp… mạng lưới đô thị ở nước ta được phân thành 6 loại: loại đặc biệt, loại 1, 2, 3, 4, 5.
- Nếu căn cứ vào cấp quản lý nước ta có các đô thị trực thuộc Trung ương và các đô thị trực thuộc tỉnh.
* Ảnh hưởng của đô thị hóa đến phát triển kinh tế - xã hội
- Tích cực:
+ Tác động mạnh đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế.
+ Ảnh hưởng rất lớn đến phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, các vùng.
+ Tiêu thụ nhiều sản phẩm hàng hoá lớn, đa dạng,.... thu hút vốn đầu tư nước ngoài, tạo động lực phát triển.
+ Tạo ra nhiều việc làm và thu nhập cho người lao động.
- Tiêu cực: Đô thị hóa dẫn tới nảy sinh nhiều vấn đề
+ Ô nhiễm môi trường.
+ An ninh trật tự xã hội, việc làm...
Vận dụng trang 24 Chuyên đề Địa 10 Chân trời
Hãy lựa chọn một đô thị ở Việt Nam và sưu tầm tư liệu để tìm hiểu về lịch sử hình thành và phát triển của đô thị đó.
Lời giải:
- Học sinh tìm kiếm tài liệu qua sách, báo hoặc internet.
- Phố cổ Hội An
Một đoạn thông tin về phố cổ Hội An, Quảng Nam
ĐÔ THỊ HỘI AN - DI SẢN VĂN HÓA THẾ GIỚI
Hội An là một thị xã cổ của người Việt, nằm ở vùng hạ lưu ngã ba sông Thu Bồn thuộc vùng đồng bằng ven biển tỉnh Quảng Nam, cách thành phố Đà Nẵng khoảng 30km về phía nam. Hội An từng được biết đến trên thương trường quốc tế với nhiều tên gọi khác nhau như Lâm Ấp, Faifo, Hoài Phố và Hội An.
Là một kiểu cảng thị truyền thống Đông Nam Á duy nhất ở Việt Nam, hiếm có trên thế giới, Hội An giữ được gần như nguyên vẹn hơn một nghìn di tích kiến trúc như phố xá, nhà cửa, hội quán, đình, chùa, miếu, nhà thờ tộc, giếng cổ, mộ cổ… Các kiến trúc vừa có sắc thái nghệ thuật truyền thống của Việt Nam, vừa thể hiện sự giao lưu hội nhập văn hoá với các nước phương Đông và phương Tây. Trải qua nhiều thế kỷ, những phong tục tập quán, nghi lễ, sinh hoạt văn hoá, tín ngưỡng cũng như các món ăn truyền thống vẫn lưu giữ, bảo tồn cùng với bao thế hệ người dân phố cổ. Hội An còn có một môi trường thiên nhiên trong lành, êm ả với những làng nhỏ ngoại ô xinh xắn, có nghề thủ công như mộc, làm đồ đồng, gốm…
