TOP 18 bài Phân tích bài thơ Tràng giang của Huy Cận

Phân tích Tràng Giang của Huy Cận là tài liệu tham khảo hữu ích dành cho các bạn. Hy vọng các bạn sẽ có thêm cảm nhận cũng như ý tưởng mới về tác phẩm sau khi tham khảo tài liệu: Phân tích bài thơ Tràng Giang của Huy Cận.

I. Dàn ý Phân tích bài thơ Tràng giang của Huy Cận

1. Dàn ý Phân tích bài thơ Tràng giang - mẫu 1

1. Mở bài

Giới thiệu về tác giả Huy Cận và bài thơ Tràng giang.

2. Thân bài

a. Khái quát chung

Với nhan đề, nhà thơ đã khéo gợi lên một vẻ đẹp cổ điển lại hiện đại:

“Tràng giang” gợi hình ảnh một con sông dài, rộng lớn.

Tác giả đã sử dụng từ Hán Việt để gợi không khí cổ kính trang nghiêm. Tác giả còn sử dụng từ biến âm “tràng giang” thay cho “trường giang”, hai âm "ang" đi liền nhau đã gợi lên trong người đọc cảm giác về con sông, không chỉ dài vô cùng mà còn rộng mênh mông, bát ngát.

Câu thơ đề từ “Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài” gợi nỗi buồn sâu lắng trong lòng người đọc. Đồng thời cho người đọc thấy rõ hơn cảm xúc chủ đạo của tác giả xuyên suốt tác phẩm. Đó là tâm trạng “bâng khuâng”; nỗi buồn mênh mang, không rõ nguyên cớ nhưng da diết, khôn nguôi. Đó còn là không gian rộng lớn “trời rộng sông dài” khiến hình ảnh con người càng trở nên nhỏ bé, lẻ loi, tội nghiệp.

→ Bài thơ diễn tả tâm trạng, cảm xúc của thi nhân khi đứng trước cảnh sông nước bao la trong một buổi chiều đầy tâm sự.

b. Phân tích khổ thơ thứ nhất

Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp: “gợn” gợi nỗi buồn của con sóng, giữa dòng sông rộng lớn, làn sóng buông trôi lững lờ từng gợn lăn tăn tạo cảm giác buồn. Nỗi buồn trùng điệp, man mác lòng người thi sĩ.

Con thuyền xuôi mái nước song song: Giữa dòng tràng giang rộng lớn đó là hình ảnh một con thuyền trôi lững lờ rẽ nước thành hai đường thẳng song song như cố gắng xé tan cái tĩnh lặng, cái yên bình để trở nên nhộn nhịp hơn, có sức sống hơn nhưng trong khung cảnh tĩnh mịch này thì đó dường như là điều không thể.

Thuyền về nước lại sầu trăm ngả: Khi con thuyền trôi đi xa, đường thẳng song song bị tách lại trở về như cũ, nối lại thành một, mặt nước lại sầu thẳm, dù có chảy về trăm ngả vẫn mang trong mình nỗi buồn.

Củi một cành khô lạc mấy dòng: Đảo ngữ (đảo vị trí các thành phần chủ ngữ với nhau: một cành củi khô → củi một cành khô) nhấn mạnh vào hình ảnh cành củi đơn độc đang một mình lưu lạc trên dòng sông rộng lớn không biết đi đâu về đâu giống như tâm trạng của con người lúc bấy giờ khi đất nước đang bị quân giặc xâm chiếm.

c. Phân tích khổ thơ thứ hai

Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu: Đảo ngữ (đảo tính từ “lơ thơ” ở vị ngữ lên đầu câu) nhằm nhấn mạnh sự hoang sơ, vắng vẻ của cảnh vật xung quanh sông. Chỉ có cồn đất nhỏ lung lay theo gió mà tuyệt nhiên không có bàn tay, hình ảnh con người ở trong đó.

Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều: Đó là lời miêu tả tiếng chợ chiều tàn ở phía xa xa hay là một câu hỏi tu từ liệu rằng tiếng lao xao đằng xa có phải tiếng của con người khi tan chợ? Không gian nơi tác giả dừng chân yên lặng, tĩnh mịch đến mức nghe được cả tiếng lao xao đằng xa.

Nắng xuống trời lên sâu chót vót: Không gian như được mở rộng ra hơn nhiều lần khi hình ảnh bầu trời được đưa lên sâu “chót vót”, cách dùng từ độc đáo này của tác giả khiến cho người đọc dễ dàng hình dung ra bối cảnh thiên nhiên rộng lớn nhưng lại vô cùng đặc biệt.

Sông dài, trời rộng, bến cô liêu: Trước khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ với dòng sông dài miên man, bầu trời rộng lớn vô tận nhưng trống vắng hình ảnh con người khiến cho bức tranh trở nên cô liêu hơn bao giờ hết.

d. Khổ thơ thứ ba

“Bèo dạt về đâu, hàng nối hàng”: Hình ảnh những đám bèo nối tiếp nhau lững thững trôi dạt trên dòng sông, “hàng nối hàng” gợi cảm giác trải dài miên man vô tận.

“Mênh mông không một chuyến đò ngang/Không cầu gợi chút niềm thân mật”: Cảnh mênh mông, buồn bã, trống vắng quạnh hiu của “Tràng giang” càng được nhân lên bằng mấy lần phủ định: “Không đò… không cầu...”. Chiếc cầu, con đò bắc nối đôi bờ là biểu hiện của sự giao nối của con người và cuộc sống, thường gợi về cuộc sống tấp nập, gần gũi và gợi nhớ quê hương. Hai bờ sông cứ thế chạy dài vô tận như hai thế giới cô đơn, không chút “niềm thân mật” của những tâm hồn đồng điệu.

“Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”: Câu thơ đã vẽ lên được một bức tranh thật đẹp, tĩnh lặng nhưng đượm buồn. Đoạn thơ chỉ có khung cảnh thiên nhiên đượm buồn, lặng lẽ mà không có một âm thanh dù chỉ là xơ xác. Trước không gian buồn man mác là một lòng người đau đáu trước cảnh đất nước đang bị xâm lược chìm trong đau khổ, tương lai của con người không biết sẽ đi đâu về đâu.

→ Đoạn thơ không chỉ lột tả vẻ đẹp buồn man mác, bâng khuâng của dòng sông mà còn khéo léo gửi gắm tâm tư, nỗi lòng của người nghệ sĩ trước cảnh đẹp bình dị đó.

e. Khổ thơ cuối cùng

“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc”: không gian như được mở rộng hơn với cảnh bầu trời với những đám mây trắng chen chúc nhau như sà xuống đỉnh núi, nỗi buồn của con người đang lan tỏa ra mạnh mẽ hơn.

“Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa”: trong khoảng không gian rộng lớn, yên tĩnh đó là hình ảnh chú chim nghiêng đôi cánh như đổ bóng chiều tà xuống không gian bên dưới.

“Lòng quê dợn dợn vời con nước”: “dợn dợn’ là cách dùng từ mới mẻ của tác giả, nó không chỉ là tâm trạng nhớ nhung, buồn bã mà đó còn là những băn khoăn, trăn trở mong mỏi cho quê nhà sớm được độc lập tự do, nỗi nhớ luôn lăn tăn như con nước của dòng sông.

“Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà”: vào lúc mặt trời lặn cũng là lúc con người ta thường cảm thấy bâng khuâng, nhớ nhà đặc biệt là khi các nhà lên khói nấu cơm chiều. Tuy nhiên, nỗi nhớ nhà của tác giả không đợi khi có khói của bữa cơm chiều mà nó luôn luôn thường trực.

3. Kết bài

Khái quát lại vẻ đẹp của bài thơ và vị trí của bài thơ trong kho tàng văn học.

2. Dàn ý Phân tích bài thơ Tràng giang - mẫu 2

1. Mở bài

- Giới thiệu những nét chính về tác giả Huy Cận (đặc điểm tiểu sử, con người, các sáng tác tiêu biểu, đặc điểm sáng tác,...)

- Giới thiệu khái quát về bài thơ “Tràng giang” (hoàn cảnh ra đời, xuất xứ, khái quát những nét cơ bản về giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật,...)

2. Thân bài

a. Nhan đề và câu thơ đề từ

- Nhan đề:

+ Một từ Hán Việt mang sắc thái cổ kính, với nghĩa là sông dài.

+ Sử dụng hai vần vần mở, có độ vang, độ ngân xa liên tiếp nhau, gợi lên hình ảnh một con sông vừa dài vừa rộng.

- Câu thơ đề từ: Khái quát một cách ngắn gọn, đầy đủ tình và cảnh trong bài thơ

b. Khổ 1

- Câu thơ mở đầu khổ thơ thứ nhất đã mở ra một hình ảnh sông nước mênh mang.

→ Từ “điệp điệp” gợi lên hình ảnh những đợt sóng cứ nối đuôi nhau vỗ vào bờ không ngừng nghỉ, không dứt, tô đậm thêm không gian rộng lớn, bao la.

- Hình ảnh: con thuyền xuôi mái nước gợi lên sự nhỏ nhoi

→ Hình ảnh đối lập giữa không gian sông nước mênh mông với hình ảnh con thuyền nhỏ bé càng gợi lên trong chúng ta sự cô đơn, le loi.

- Hai câu cuối:

+ Thuyền và nước như có một nỗi buồn chia lìa đang đón đợi, cho lòng “sầu trăm ngả”. Đặc biệt, giữa cảnh sông nước mênh mông ấy,

+ Hình ảnh “củi một cành khô lạc mấy dòng” gợi lên trong lòng người đọc ám ảnh khôn nguôi về cõi nhân sinh, lạc lõng, bơ vơ, không biết rồi sẽ trôi dạt về đâu

→ Trong khổ thơ thứ nhất, nếu ví dòng tràng giang là dòng đời vô tận thì hình ảnh con thuyền, cành củi khô chính là hình ảnh tượng trưng cho kiếp người nhỏ nhoi, vô định, đồng thời gợi lên nỗi buồn không nguôi, không dứt của tác giả.

c. Khổ 2

- Hai câu thơ đầu đã vẽ nên một không gian hoang vắng, hiu quạnh:

+ Nghệ thuật đảo ngữ cùng từ láy “lơ thơ”, “đìu hiu” đặc biệt gợi cảm đã gợi lên sự thưa thớt, hoang vắng, lạnh lẽo

+ Câu thơ “Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều” là câu thơ có nhiều cách hiểu nhưng dẫu hiểu theo cách nào thì câu thơ vẫn gợi lên trong lòng người đọc nỗi buồn, sự hoang vắng, tàn tạ, thiếu vắng đi sự sống của con người

- Hai câu sau, không gian như được mở rộng cả về bốn phía làm cho cảnh vật vốn đã vắng vẻ lại càng thêm cô liêu và tĩnh mịch hơn, từ đó gợi lên cả nỗi buồn, sự cô đơn đến tột cùng của lòng người

d. Khổ 3

- Hình ảnh “bèo dạt về đâu hàng nối hàng”: gợi lên hình ảnh về kiếp người, cõi nhân sinh trôi nổi, không biết rồi sẽ đi đâu, về đâu.

- Nghệ thuật phủ định được lặp lại: “không một chuyến đò ngang”, “không cầu”.
→ Ở nơi đây không có bất cứ thứ gì gắn kết đôi bờ với nhau, nó thiếu đi dấu vết của sự sống, của bóng hình con người và hơn hết là tình người, mối giao hòa, thân mật giữa con người với nhau

e. Khổ 4

- Hai câu thơ đầu khổ thơ: Vẽ nên một bức tranh thiên nhiên chiều tà với vẻ đẹp hùng vĩ, nên thơ.

+ Hình ảnh những đám mây trắng cứ hết lớp này đến lớp khác nối tiếp nhau “đùn” lên dưới ánh nắng chiều như tạo nên những quả núi dát bạc.

+ Hình ảnh cánh chim xuất hiện như ánh lên một tia ấm áp cho cảnh vật song nó vẫn không làm vơi đi nỗi buồn trong sâu thẳm tâm hồn của nhà thơ.

- Hai câu thơ cuối đã thể hiện nỗi nhớ quê hương da diết, cháy bỏng của tác giả

+ Hình ảnh “dờn dợn vời con nước” không chỉ tả những đợt sóng lan xa mà hơn thế nó còn gợi lên cảm giác buồn nhớ đến vô tận của nhà thơ - nỗi buồn của người xa xứ đang nhớ quê hương da diết.

+ Câu thơ cuối đậm chất cổ điển khép lại bài thơ đã diễn tả một cách chân thực và rõ nét niềm thương nhớ quê hương đất nước của nhà thơ

3. Kết bài

Khái quát những nét đặc sắc về nội dung, nghệ thuật của bài thơ và những cảm nhận của bản thân.

3. Dàn ý Phân tích bài thơ Tràng giang - mẫu 3

1. Nhan đề, lời tựa

- Gợi cảm giác con sông kéo dài mênh mông, gợi mạch cảm xúc của bài thơ.

- Lời tựa: thâu tóm được tất cả tình và cảnh trong bài thơ.

2. Khổ 1

- Hình ảnh quan sát trên dòng sông rất chân thực nhưng giàu sức gợi.

+ sóng gợn nhẹ nhàng lan tỏa đến vô cùng, gợi nỗi buồn miên man.

+ con thuyền buông mái chèo một cách thụ động, mặc cho nước đưa đẩy, gợi sự lênh đênh. So với dòng sông con thuyền hết sức nhỏ bé.

+ hình ảnh nước song song, thuyền về nước lại không hứa hẹn sự gặp gỡ mà chỉ là chia lìa, xa cách.

+ câu thơ: Củi một cành khô lạc mấy dòng đặc biệt gợi cảm. Nó gợi nghĩ tới thân phận cá thể nhỏ nhoi, bơ vơ giữa dòng đời.

- Sử dụng hiệu quả phép đối (buồn điệp điệp- nước song song, sầu trăm ngả - lạc mấy dòng), từ láy âm (điệp điệp, song song), tương phản giữa cá thể và vũ trụ.

⇒ Khổ thơ gợi nỗi buồn về sự chia li, tách biệt thiếu giao cảm giữa cá thể với nhau, đặc biệt là nỗi buồn về kiếp người nhỏ bé vô định.

3. Khổ 2

- Hai câu đầu nổi bật sự đìu hiu, vắng lặng của cảnh chiều:

+ đứng trước không gian ấy con người càng cô đơn, khao khát được nghe thấy âm thanh của cuộc sống con người.

+ nhưng chợ chiều đã vãn, không gian càng vắng lặng u tịch.

- Hai câu cuối không gian được mở ra chiều chiều: cao, sâu, rộng, dài. Trong cái vũ trụ vô cùng, thăm thẳm không chỉ cảnh vắng cô liêu mà lòng người cũng như rợn ngợp bởi sự nhỏ bé, lạc loài.

- Nghệ thuật sử dụng từ ngữ chọn lọc đắt giá, giàu giá trị gợi hình biểu cảm: liu điu, lơ thơ, sâu chót vót,.... Ngắt nhịp thơ hiệu quả.

4. Khổ 3

- Cái hiện hữu trước mắt là những hình ảnh gợi sự lênh đênh vô định (bèo dạt về đâu) và tĩnh lặng, cô liêu (bờ xanh tiếp bãi vàng).

- Hình ảnh mà thi sĩ khao khát tìm kiếm là chuyến đò ngang là cây cầu như sự phủ định đã nằm ngay trong từ điệp từ không.

- Cảm thức cô đơn về sự lạc loài trước cảnh sông dài trời rộng đã khiến nhà thơ mong được đón nhận tiếng nói con người, mong được nhìn thấy sự giao lưu gần gũi giữa con người với con người nhưng tất cả vẫn bị ngăn cách (hình ảnh con đò, chiếc cầu tượng trưng cho sự giao lưu đôi bờ nhưng không có) nỗi buồn về cuộc đời, về nhân thế.

5. Khổ 4

- Mang màu sắc Đường thi khá rõ từ những hình ảnh ước lệ đến cách dùng các thi liệu thơ Đường.

+ hình ảnh Lớp lớp mây cao đùn núi bạc lấy ý từ câu thơ của Đỗ Phủ chỉ sự hùng vĩ của thiên nhiên nhưng câu thơ của Huy Cận miêu tả thiên nhiên lấp lánh, tráng lệ mang nét độc đáo riêng.

+ hai câu thơ cuối phảng phất ý vị thơ Thôi Hiệu.

- Hình thức ngôn ngữ mang màu sắc cổ điển nhưng cảm xúc lại mang tính hiện đại: cái tôi cô đơn, bơ vơ, rợn ngợp trước cuộc đời.

+ hình ảnh Chim nghiêng cánh nhỏ gợi cảm giác chấp chới, rợn ngợp.

+ nỗi nhớ nhà dợn dợn trong lòng, đó là nỗi khao khát tìm đến chỗ dựa cho tâm hồn cô đơn, trống vắng của tác giả.

6. Nghệ thuật

- Vẻ đẹp cổ điển thể hiện trên nhiều phương diện:

+ mỗi dòng 7 chữ ngắt nhịp đều đặn, mỗi khổ 4 dòng, tách ra như bài thơ tứ tuyệt.

+ cách thức miêu tả thiên nhiên theo bút pháp hội họa cổ điển: một vài nét đơn sơ nhưng ghi được hồn tạo vật.

+ tả cảnh ngụ tình.

+ sự trang nhã, thanh thoát từ hình ảnh, ngôn từ.

- Chất hiện đại thể hiện trong cách cảm nhận sự việc, tâm trạng bơ vơ, buồn bã phổ biến của cái tôi lãng mạn đương thời.

II. Audio Phân tích bài thơ Tràng giang của Huy Cận

III. Video Phân tích bài thơ Tràng giang của Huy Cận

IV. Văn mẫu Phân tích bài thơ Tràng giang của Huy Cận

1. Phân tích Tràng Giang - mẫu 1

“Dòng sông thơ chở con đò từ ngữ

Ý đẹp, lời hay, triết lí văn chương

Chở bóng tương lai, nẻo về quá khứ

Ngổn ngang hiện tại, đậm nét vui buồn”

Nếu tên tuổi Văn Cao từng gắn liền với dòng sông Lô hùng tráng, Hoàng Cầm gửi nỗi nhớ thương về dòng sông Đuống “nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kỳ”, Hoài Vũ mãi là nhà thơ của con sông Vàm Cỏ đêm ngày tha thiết chở nặng phù sa. Đến với hồn thơ bay bổng của Huy Cận, ta không chỉ bắt gặp khung cảnh thiên nhiên rộng lớn bao la, mà ẩn sâu trong đó còn là cái tôi cô đơn bé nhỏ khát khao được hòa nhập với cuộc đời. Và đó chính là “Tràng giang” - bản ngậm ngùi dài của một tâm hồn cô đơn trong cõi mênh mông của trời đất, một thi phẩm thành công với sự kết hợp nhuận nhị giữa cổ điển và hiện đại.

“Tràng giang” (Lửa thiêng – 1940) là một trong những bài thơ hay nhất, tiêu biểu nhất trong toàn bộ sự nghiệp sáng tác của Huy Cận. Bài thơ được lấy cảm hứng vào một buổi chiều mùa thu năm 1939, khi nhà thơ đứng ở bờ Nam bến Chèm nhìn cảnh sông Hồng mênh mang sóng nước, bốn bề bao la vắng lặng, nghĩ về kiếp người nổi trôi. Vì thế, cảm hứng của bài thơ là cảm hứng không gian, thế giới vừa được cảm nhận bằng sự chiêm nghiệm cổ điển, vừa được cảm nhận bằng tâm thế cô đơn của một cái tôi hiện đại, rất đặc trưng cho thơ mới. Nỗi cô đơn, buồn thương ấy được khởi nguồn từ những câu thơ đầu tiên của dòng sông buồn thương bất tận tràng giang.

Mở đầu cho nỗi ám ảnh, cô đơn trong không gian sông nước bến bờ là một phong cảng thiên nhiên bao la, rộng lớn, heo hút của dòng sông Hồng quen thuộc:

“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp”

Tràng giang gợi hình ảnh một con sông dài như sống Trường Giang của Trung Quốc – con sông gắn liền với cảm hứng vĩnh hằng trong thi ca cổ điển. Huy Cận đã thể hiện được ngòi bút tinh tế của mình qua cách hiệp vần “ang” liên tiếp qua hai tiếng “tràng giang”, tạo nên thanh ngang gợi cảm giác một con sông rộng hiện ra trước mắt người đọc. Hai tiếng “tràng giang” đã tạo nên dư âm vang xa, trầm lắng; mở ra hình ảnh một dòng sông dài đến vô tận, xa đến mênh mông, rộng đến bát ngát như không thể biết đâu là bến bờ.

Trên mặt sông, những lớp sóng gợn nhẹ nhàng, nhấp nhô, nối tiếp nhau điệp điệp không dứt kéo dài đến tận chân trời. Hai chữ “điệp điệp” mang tới một nỗi buồn liên tục, mãi không ngừng như tiếng sóng lòng đang rạo rực trong lòng thi nhân. Đọc câu thơ này, ta bất chợt nhớ đến những vần thơ da diết của Thâm Tâm trong “Tống Biệt Hành”:

“Đưa người ta không đưa qua sông

Sao có tiếng sóng ở trong lòng”.

Những vần thơ vào buổi chia li từ giã bạn của nhà thơ Thâm Tâm trước cảnh sông mênh mang sóng nước, câu thơ này đã hiện lên hình ảnh dòng sông ngăn cách đôi bờ, ảo vọng và hiện thực bủa vây không gian tĩnh lặng ấy, và với Thâm Tâm, tiếng sóng dội lên hay cũng chính là tiếng lòng đang cuộn trào đó. Từ một điểm nhìn, ta có thể thấy được sự hòa hợp giữa hai hồn thơ trong cùng một khung cảnh.

Câu thơ không chỉ tả ngoại cảnh sông Hồng trong một buổi chiều thu, mà thơ là thư kí của trái tim, là tiếng nói của thân phận con người, là tâm cảnh của thi nhân. Nguyễn Du đã từng viết: “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”. Có lẽ vì lòng người buồn mà nỗi buồn ấy cũng nhuốm màu lên ngoại cảnh mênh mang. Bởi thế, dòng tràng giang cũng là dòng tâm hồn thi nhân đang đón nhận những nỗi buồn từ ngàn xưa chảy vào tâm khảm. Tất cả là một nỗi buồn khôn tả!

Trên nền không gian bao la, bát ngát của tràng giang, xuất hiện một con thuyền nhỏ nhoi đang xuôi mái, tự buông mình theo sự nổi trôi, không chủ đích bến đỗ ở phương trời nào:

“Con thuyền xuôi mái nước song song”

Chiếc thuyền trôi xuôi đến đâu, nước rẽ thành mấy hàng song song đến đó và rong ruổi về mãi cuối trời. Hai chữ “xuôi mái” gợi sự hờ hững, vô định kết hợp với từ láy “song song” vừa gợi dòng nước chảy thành “hàng nối hàng” vừa gợi ấn tượng về sự chia phôi. Dường như nước và thuyền cứ song song cho đến chân trời, góc bể, vờ không quen biết nhau trong đời.

Thiên nhiên tự thân nó đã là một bài thơ. Tuy nhiên, thiên nhiên không chỉ dừng lại ở vẻ đẹp mà nó còn gửi gắm trong đó một tình yêu, một khát khao, một suy ngẫm, một triết lý nhân sinh qua lăng kính của con người. Và trong khung cảnh thiên nhiên tĩnh lặng, vô biên của dòng tràng giang ấy, dù con thuyền xuôi mái vô định vẫn có bóng dáng con người với nỗi buồn khôn tả, khôn nguôi. Nhưng nỗi buồn ấy càng thấm sâu, “điệp điệp” trong cõi lòng khi trên dòng tràng giang mênh mông bóng dáng con người, sự sống thưa thớt, mờ nhạt rồi xa dần rồi khuất vắng vào một bến bờ nào đó:

“Thuyền về nước lại sầu trăm ngả

Củi một cành khô lạc mấy dòng”

Theo lẽ thường, thuyền và nước là hai sự vật gắn bó khăng khít không thể tách rời. Nhờ nước mà thuyền trôi nổi, phiêu dạt nay đây mai đó; nhờ thuyền mà dòng nước bớt hiu quạnh, hoang vu. Trong câu thơ này, ta cảm nhận được giữa thuyền và nước có sự hững hờ như không ăn nhập vào nhau. Thi nhân như tự hỏi rằng con thuyền đi đâu, về đâu để dòng nước ở lại trở nên hoang vắng, bơ vơ còn nỗi sầu thì lan tỏa “trăm ngả” trời đất? Nghệ thuật đối lập giữa “thuyền về”, “nước lại” gợi ấn tượng về sự chia lìa. Chỉ một cuộc chia li ngắn ngủi ấy thôi cũng đủ làm trái tim đa sầu và đôi mắt thi nhân “đẫm lệ” buồn thương. Sự đồng nhất giữa cảnh và tình, giữa dòng nước và dòng sầu kết hợp với bổ ngữ trăm ngả có tác dụng khắc họa sâu sắc nỗi buồn tê tái, thấm thía, lan tỏa bốn phương trời đất.

Rồi bất ngờ thay trên dòng chảy mênh mông ấy thi nhân bắt gặp cành củi khô đơn độc, lênh đênh qua bao sông suối, giờ đang lạc lõng giữa mấy dòng tràng giang:

“Củi một cành khô lạc mấy dòng”

Hình ảnh “củi” gợi sự khô gầy, đứt gãy, cành, thân chia lìa, rơi rụng. Tính từ “khô” gợi sự hao gầy, cạn kiệt sự sống kết hợp với động từ “lạc mấy dòng” gợi sự lạc lõng, vô định, mất phương hướng. Trước hết, đây là hình ảnh tả thực. Vào mùa thu, nước trên thượng nguồn chảy về, cuốn theo dòng nước lũ là những cành củi khô gầy, đứt gãy trôi nổi qua bao thác ghềnh, sông suối. Nhà thơ Xuân Diệu gọi đó là “một chi tiết văn xuôi sống sít”. Huy Cận đã mạnh dạn sáng tạo thành một chi tiết chân thực, còn nóng hổi cảm xúc, không sa vào ước lệ, sáo mòn. Thủ pháp nghệ thuật đối lập giữa cái hữu hạn với cái vô hạn, giữa cái nhỏ nhoi với cái lớn lao, giữa củi một cành khô đang lạc loài giữa mấy dòng nước trong nỗi sầu trăm ngả đã giúp người đọc hình dung được cảnh tượng một tạo vật thiên nhiên thật sinh động và sắc nét.

Nhà phê bình Nguyễn Đăng Mạnh nhận xét rằng:“Lần đầu tiên trong lịch sử thi ca một cành củi khô trôi vào thơ Huy Cận như nỗi cô đơn của một kiếp người trong xã hội cũ”. Không chỉ là sự tả thực theo quy luật tự nhiên, “cành củi” không chỉ gợi lên sự nhỏ bé đơn độc mà lại còn “củi khô” nữa thì lại càng bé nhỏ tội nghiệp hơn. Phải chăng hình ảnh cành củi khô trôi nổi phù du trên sóng nước Tràng giang chính là hình ảnh ẩn dụ để biểu tượng cho kiếp người như thi nhân đang nổi trôi bơ vơ vô định giữa dòng chảy của cuộc đời của một đất nước mất chủ quyền?

Cùng thời với Huy Cận, không ít nhà thơ cũng cảm thấy cô đơn, lạc loài trên chính quê hương mình và hoàn toàn bị mất phương hướng. Vũ Hoàng Chương từng khóc cho thân phận:

“Lũ chúng ta đầu thai lầm thế kỉ

Trót sinh ra lạc ánh sao mờ”

Hay Nguyễn Bính ngơ ngác, bơ vơ:

“Hôm qua dưới bến xuôi đò

Thương nhau qua cửa tò vò nhìn nhau

Anh đi đấy, anh về đâu

Cánh buồm nâu, cánh buồm nâu, cánh buồm”

Bởi thế, hình ảnh “cành củi khô lạc mấy dòng” không còn là tâm trạng riêng của Huy Cận mà là nỗi buồn chung của cả một thế hệ sống trong cảnh nước mất, nhà tan. Có thể khẳng định, đây là câu thơ tuyệt bút của Huy Cận. Chỉ một cành củi khô, một chi tiết chân thực sống sít rất đời thường mà hàng ngày ta vẫn hững hờ, vô tình, quên lãng, thi nhân đã hun đúc nên biết bao nhiêu là châu ngọc về thế giới tâm hồn và thân phận con người trong những năm tháng đau thương của lịch sử dân tộc!

Như tiếp nối mạch cảm xúc u sầu, buồn bã ở khổ một, bức tranh tràng giang ở khổ thơ thứ hai được tác giả đưa thêm những nét cụ thể để diễn tả những cái bé nhỏ, cô đơn, xa vắng và nỗi buồn của hồn người thấm sâu vào tạo vật. Ở đây, Huy Cận đã dùng hàng loạt những hình ảnh và từ ngữ gợi buồn. “Cồn” giữa lòng sông vẫn gợi sự trống vắng, đơn độc kết hợp với tính từ “nhỏ” lại tạo cảm giác sự buồn bã và trống trải như nhân lên gấp bội. Hơn nữa, với nghệ thuật đảo ngữ, tính từ “lơ thơ” được đặt ở đầu câu càng nhấn mạnh thêm sự nhỏ nhoi, thưa thớt, vắng vẻ của không gian tràng giang. Giữa mênh mông sóng nước chỉ có “lơ thơ” một vài cồn cát nhỏ nhoi, hiu quạnh, thưa thớt, lạnh lẽo, thiếu vắng hơi ấm, sự sống của con người. Còn gì buồn hơn bức tranh tràng giang trong cái nhìn ảo não, ngậm ngùi của thi nhân?

Trong chiều thu buồn, cõi tâm linh sâu thẳm của nhà thơ còn cảm nhận thật tinh tế nét đặc trưng của mùa thu với những làn gió đìu hiu nhẹ thổi. “Đìu hiu” là tinh từ miêu tả sự hoang vu, vắng vẻ, buồn bã, thê lương của cảnh vật, xoáy sâu hơn vào nỗi buồn của tạo vật và hồn người. Cách dùng từ của Huy Cận khiến câu thơ như một tiếng thở dài, một niềm than van của bờ sông, bãi cát, một bản ngậm ngùi dài trong cõi mênh mông đất trời. Huy Cận có lần cho biết cặp từ láy “đìu hiu” ông đã học được từ câu thơ ‘Chinh phụ ngâm” của Đoàn Thị Điểm:

“Non kỳ quạnh quẽ trăng treo

Bến Phì gió thổi đìu hiu mấy gò”

Tưởng rằng, bức tranh tràng giang vẫn sẽ đắm chìm trong sự hiu hắt, cô quạnh nhưng đến với câu thơ thứ tiếp theo, bức tranh tràng giang được gợi tả thêm những hình ảnh, âm thanh mới :

“Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều”

Một câu hỏi đươc đặt ra: đâu là ở đâu, chỗ nào? Đây là cách nói đầy sự mơ hồ và không xác định. Ta có thể hiểu câu thơ theo nhiều cách. “Đâu” có nghĩa là đâu có, không có, làm gì có tiếng chợ chiều từ lãng xa vọng lại. “Đâu” cũng có thể hiểu là đâu đó có tiếng xao xác của chợ chiều, nhưng những âm thanh đó quá bé nhỏ, đó là âm thanh của cuộc sống đang tan rã, lịm tắt, mờ nhạt. “Đâu” cũng có thể là sự khát khao tìm kiếm một chút sự nhộn nhịp trong cuộc sống để thi nhân được gác bỏ nỗi buồn hiu quạnh kia sang một bên. Chình hình tượng không gian như thế đã làm nổi bật hơn cái lẻ loi cô độc bơ vơ của nhà thơ, và khiến nỗi buồn nỗi sầu thêm mênh mang thấm thía: “Người thấy lạc loài giữa cái mênh mông của không gian, cái xa vắng của thời gian, lời thơ vì thế mà buồn rười rượi” (Hoài Thanh)

Không gian vụt lớn lên và mở ra đến bao la vô tận. Đây chính là cảm xúc vũ trụ thật mãnh liệt và tinh tế đang bủa vây lấy Huy Cận:

“Nắng xuống, trời lên sâu chót vót

Vũ trụ được đẩy lên cao như nâng đỡ tâm hồn thi nhân. Câu thơ “nắng xuống trời lên sâu chót vót” thể hiện một cách nhìn, cách cảm rất độc đáo và sáng tạo. Hai động từ ngược hướng “xuống” và “lên” đem lại cảm giác chuyển động rất rõ rệt. Nắng xuống đến đâu, trời lên đến đó. Và quá trình dịch chuyển của nắng, của bầu trời được hoàn tất bởi cụm từ “sâu chót vót”. “Chót vót” là từ láy độc quyền của chiều cao, Huy Cận không viết cao chót vót mà viết “sâu chót vót”, vì từ sâu vừa gợi độ cao, vừa gợi cái hun hút, thăm thẳm của bầu trời hoàng hôn, từ “chót vót” như “trợ thủ đắc lực” làm tăng thêm cái rợn ngợp của khung cảnh. Đó chính là sự rợn ngợp của hồn người trước cái vô cùng của vũ trụ. Vì thế đọc câu thơ lên ta có cảm giác hồn mình như đang mênh mang cùng thiên địa.

Đến câu thơ sau, không gian tiếp tục được mở ra ba chiều rộng lớn:

“Sông dài, trời rộng bến cô liêu”

Trong không gian ba chiều mênh mông bát ngát, hình ảnh của bến sông hiện lên đã nhỏ bé, đơn độc lại càng cô độc hơn. Huy Cận gọi đó là “bến cô liêu” diễn tả đến tận cùng sự chơ vơ, lạnh lẽo, buồn vắng. Thủ pháp tương phản giữa “sông dài, trời rộng” với bến cô liêu" được Huy Cận sử dụng rất thành công, gây ấn tượng đậm nét với người dọc về dòng trường giang hoang vu, bát ngát, quạnh hiu, buồn vắng và nỗi buồn của tâm hồn thi nhân. Phải chăng, hình ảnh bến cô liêu trong không gian rộng lớn cũng là bến cô liêu của tâm hồn nhà thơ giữa sự bao la, rợn ngợp của cuộc đời? Có lẽ Huy Cận và Xuân Diệu đã đồng điệu khi gọi hồn mình là “bến cô liêu” hay “Chiếc đảo hồn tôi rợn bốn bề”.

Vẫn là nỗi buồn thương ấy, một lần nữa nó lại được khắc họa da diết hơn qua hình ảnh cánh bèo trôi dạt, lênh đênh vô định:

“Bèo dạt về đâu, hàng nối hàng”

Hình ảnh “Bèo dạt về đâu” gợi sự chìm nổi, lênh đênh, phiêu dạt, vô định, mất phương hướng. Hai chữ “về đâu” càng gợi sự tan tác, chia lìa và nỗi buồn thấm thía, xót xa. Chúng tạo thành “hàng nối hàng” trên sông như trải dài theo sóng nước tràng giang. Thi sĩ như đang nhìn vào lòng mình, tự hỏi chính mình vậy: Những đám bèo dạt trên sông sẽ đi đâu, về đâu? Câu thơ đã gợi tả chân thực toàn cảnh sông Hồng vào mùa nước lũ. Sau những ngày nắng hạ, nước trên thượng nguồn chảy về, bèo trôi dạt thành hàng trên sông, nối nhau đến vô tận.

Nam Cao đã từng nói: “Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật không nên là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật chỉ có thể là tiếng đau khổ kia thoát ra từ những kiếp lầm than”. Phải thế chăng, khung cảnh đâu chỉ có thiên nhiên thường nhật? Từ ý thơ da diết kia, thân phận con người lại một lần nữa ăn sâu vào trong cảnh vật. Trong thơ ca cổ điển, hình ảnh mặt nước cảnh bèo mang ý nghĩa biểu tượng cho cuộc đời chìm nổi, lênh đênh phiêu dạt. Trong Truyện Kiều, ông đã gửi gắm tất cả niềm yêu thương, xót xa và kỳ vọng vào hình tượng nàng Kiều, một phụ nữ đa tài, đa sắc, lại thánh thiện và nhân ái. Thế nhưng cuộc đời của nàng lại đồng nhất thân phận với cảnh bèo chìm nổi trên sóng nước:

"Nghĩ mình mặt nước cảnh bèo

Đã nhiều lưu lạc lại nhiều gian truân"

Cùng với hình ảnh thuyền và nước như củng trôi về cõi vô biên, hình ảnh một cành củi khô lạc giữa mấy dòng nước, đến khổ thơ này, ấn tượng chia lìa, tan tác lại một lần nữa khắc sâu thêm nỗi buồn mênh mang.

Tầm mắt nhà thơ như được mở rộng, vui sướng khi thấy “chuyến đò ngang” - một tín hiệu của sự sống, sự gặp gỡ, giao hòa. Thế nhưng toàn cảnh trời rộng, sông dài tuyệt nhiên không có bóng dáng con người.

“Mênh mông không một chuyến đò ngang

Không cầu gợi chút niềm thân mật

Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng"

Chuyến đò ngang để con người qua lại. Cây cầu bắc ngang qua sông để nối đôi bờ là tín hiệu giao hòa, gợi sự thân mật, ấm cúng. Nhưng trong “Tràng giang” tất cả đều không có. Không một chuyến đò, không một cây cầu. Hai từ “không” hai lần phủ định “không đò” “không cầu” trong hai câu thơ như hai tiếng thở dài đầy vô vọng. Chỉ có con người đơn độc giữa không gian vô tình vô cảm. Nhìn đâu cũng chỉ thấy “Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”.Như vậy, sự cô quạnh, hoang vu, hiu hắt của tràng giang được thi sĩ đặc tả độc đáo bằng chính cái không tồn tại. Thái độ phủ nhận thực tại nằm ngay trong kết cấu bài thơ và nỗi buồn ở bài thơ này không chỉ là nỗi buồn trước sông dài trời rộng mà còn là nỗi buồn nhân thế, nỗi buồn cuộc đời, nỗi buồn thế hệ của những con người sống trong cảnh nước mất nhà tan.

“Nghệ thuật bao giờ cũng là tiếng nói của tình cảm con người, là sự tự giãi bày và gửi gắm tâm tư.” Khổ thơ cuối là sự kết hợp giữa sự mờ ảo và xa dần của thiên nhiên trong nỗi niềm thầm kín của một thi nhân. Hai câu thơ đầu là bức tranh chiều thu với nhiều hình ảnh:

“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc

Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa”

“Thu là thơ của đất trời, thu là thơ của lòng người”. Mùa thu đến với tâm hồn các nghệ sĩ trong phong trào thơ mới cũng chính là mùa nở rộ của thơ ca hiện đại Việt Nam. Bởi cái khoảnh khắc tuyệt mỹ này của đất trời tràn đầy sức quyến rũ. Nó như thổi sự sống vào tâm hồn các thi nhân, để rồi gợi nhớ, gợi thương, gợi vui, gợi buồn, làm thức dậy cả một chân trời khao khát trong lòng người nghệ sĩ.

Ta đã bắt gặp tình cảm tha thiết lãng mạn của nhạc sỹ Ngô Thụy Miên qua khung cảnh mùa thu:

“Anh có nghe mùa thu mưa giăng lá đổ

Anh có nghe nai vàng hát khúc yêu đương…”

Hay ta lại thầm nhớ lại những vần thơ của Đỗ Phủ trong cảnh rừng mùa thu lạnh lẽo, bạt ngàn, đầy dữ dội chất chứa hiu quạnh:

“Lác đác rừng phong hạt móc sa

Ngàn năm hiu hắt khi thu lòa”

Và khi đến với Huy Cận, thu không lãng mạn da diết như những câu tình ca của Ngô Thụy Miên, cũng không trầm uất, bi tráng như những vẫn thơ của Đỗ Phủ. Hình ảnh thiên nhiên vào một buổi chiều thu thật đẹp, thật buồn nhưng cũng thật tráng lệ. Vào chiều thu, những đám mây trắng đùn lên trùng trùng điệp điệp ở phía chân trời. Ánh dương phản chiếu vào lớp lớp mây trắng trông như những núi bạc lấp lánh. Đây là một vẻ đẹp rất đặc trưng của mùa thu. Vì thế, hình ảnh “mây cao đùn núi bạc”, nhìn từ ngoại cảnh là hình ảnh hùng vĩ, sống động, một hình ảnh đẹp, nhưng nhìn từ tâm trạng nhà thơ ta thấy có sự rợn ngợp. Chữ “đùn” và “lớp lớp” gây ấn tượng mây chồng chất, không gian rộng mở đối lập với con người đơn chiếc, nhỏ nhoi, bất lực.

Trước cảnh sông nước mây trời bao la hùng vĩ ấy bỗng hiện lên một cánh chim bé nhỏ đang nghiêng cánh như nâng đỡ cả sức nặng của bầu trời đang đè nặng xuống đôi cánh bé bỏng của mình:

“Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa”

Thủ pháp nghệ thuật đối lập giữa “chim nghiêng cánh nhỏ” với “lớp lớp mây đùn” và “bóng chiều sa” làm nổi bật sự nhỏ bé, cô đơn của cánh chim nhỏ nhoi trước bóng chiều sắp tắt. Thủ pháp nghệ thuật này làm cho cảnh thiên nhiên rộng hơn, hùng vĩ hơn nhưng cũng buồn hơn, ám ảnh hơn. Đặc biệt, dấu hai chấm giữa dòng thơ như khoảng lặng không lời cũng gợi lên biết bao suy tưởng. Dường như cánh chim bé nhỏ, cô đơn kia đã gắng gượng, nâng đỡ cả trời chiều nhưng nó quá bé nhỏ trước sự hùng vĩ, mênh mông của bầu trời, nên đành bất lực, nghiêng cánh cho bóng chiều đổ xuống. Thơ là sự lên tiếng của thân phận. Và cánh chim nhỏ trong chiều thu đẹp mà buồn cũng là thân phận con người, thân phận của một cái tôi trong thơ mới, thân phận con người trong bất kì con người nào trong số chúng ta khi phải đối mặt với sự nhỏ bé của kiếp người và sự mênh mông của trời đất.

Nỗi "buồn điệp điệp" triền miên lan tỏa xuyên suốt bài thơ và cồn cào, day dứt nhất ở nỗi nhớ ở cuối bài:

"Lòng quê dợn dợn vời con nước

Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà"

Vào buổi chiều thu, một mình đối diện với không gian trời mây sông nước bao là đó là lúc con người đối diện với nỗi buồn, nỗi cô đơn trong cõi lòng. Trong niềm xúc cảm ấy, nhà thơ lại nhớ nhà, nhớ quê hương da diết như nhớ một côi bình yên nhất của tâm hồn. Nỗi nhớ nhà, nhớ quê đã trở thành mạch nguồn tình cảm trong trẻo và sâu lắng muôn đời trong văn chương và cuộc sống thường nhật.

“Nghệ thuật là lĩnh vực của cái độc đáo. Vì vậy đòi hỏi người sáng tạo phải có phong cách nổi bật, tức là có cái gì rất riêng mới lạ trong phong cách của mình”. Tình cảm buồn nhớ quê hương muốn đời vẫn vậy, nhưng Huy Cận lại có cách diễn đạt mới, đầy ám ảnh và sâu lắng. Dường như đọc xong lời thơ mà xúc cảm chân thành trong thơ vẫn còn đọng lại và ngân vang mãi trong hồn người bởi chiều sâu khôn cùng của ngôn ngữ và tư tưởng. Hai chữ “dợn dợn” là một từ láy nguyên sáng tạo của Huy Cận chưa từng thấy trước đó. Từ “dợn dợn” vừa nói được cảnh nước trời, sóng gợn, vừa nói được cảm giác rợn ngợp trong lòng bởi nỗi nhớ nhà, nhớ quê luôn thường trực trong lòng. Câu thơ vừa nói được cảm giác cô đơn của con người cả nhân vừa nói được nỗi nhớ quê khắc khoải và niềm mong mỏi được che chở, được sống trong quê hương thân thuộc. Quả thật, nỗi buồn của Huy Cận miên man không dứt như sóng nước mênh mông bất tận, theo sóng nước lan tỏa rất xa, buồn hơn nhiều so với Thôi Hiệu (Đời Đường – Trung Quốc): "Yên ba giang thượng sử nhân sầu" (Trên sông khói sóng cho buồn lòng ai?).

Hai chữ “nhớ nhà” vừa cụ thể vừa trừu tượng. Huy Cận không nhìn thấy "khói" nhưng vẫn nhớ nhà da diết. Đó không chỉ là một mái nhà, một quê hương cụ thể nào đó mà còn là nỗi khát khao tìm một chỗ dựa cho tâm hồn cô đơn, trống vắng của tác giả.

Qua bức tranh thiên nhiên tràng giang hoang sơ, hùng vĩ Huy Cận kín đảo gửi gắm nỗi buồn triền miên, vô tận. Nỗi buồn của cái tôi luôn thấy mình cô đơn, bé nhỏ trước không gian trời rộng, sông dà và lắng đọng, kết tụ thành nỗi nhớ nhà da diết trong cõi lòng. Nỗi buồn ở bài thơ này cũng như phần nhiều nỗi buồn của cả thế hệ, cả dân tộc trong những năm ngột ngạt dưới thời thuộc Pháp.

Với “Tràng giang”, Huy Cận đã tạo dựng một bức tranh thiên nhiên cổ kính, hoang sơ với tầm vóc mênh mang, vô biên đậm chất Đường thi. Bên cạnh đó, nghệ thuật dùng từ láy "điệp điệp", "song song" cũng có hiệu quả nhất định gợi âm hưởng cổ kính. “Tràng giang” có cách ngắt nhịp truyền thống. Đoạn thơ mang âm điệu buồn, vừa dư vang vừa sâu lắng. Đó là nỗi buồn sầu ngấm sâu trong lòng tạo vật và trong tâm hồn nhà thơ. Và màu sắc cổ điển và hiện đại đã góp phần không nhỏ tạo nên thành công của bài thơ. Một trong những đặc điểm về nghệ thuật thơ ca cổ điển là bút pháp tả cảnh ngụ tình, nhưng trong Tràng giang, có nhiều câu nhà thơ bộc lộ trực tiếp cái tôi nội cảm của mình mà không cần nhờ đến ngoại cảnh. Đây là đặc điểm rất hiện đại của thơ mới.

"Ta là ai" Như ngọn gió siêu hình

Câu hỏi hư vô thổi nghìn nến tắt.

"Ta vì ai?" Khẽ xoay chiều ngọn bấc

Bàn tay người thắp lại triệu chồi xanh"

Những vần thơ của Chế Lan Viên có thể xem như một tuyên ngôn nghệ thuật khái quát được sự chuyển biến trong tư tưởng. Và hồn thơ Huy Cận chính là sự giao thoa của màu sắc thi ca cổ điển phương Đông với một cái tôi sáng tạo độc đáo thể hiện trong những khám phá mới của nhà thơ từ trong nội dung – tư tưởng đến hình thức – nghệ thuật. Thật đúng với những gì Shelly từng nhận định: “Thơ ca làm cho tất cả những gì tốt đẹp nhất trên đời trở thành bất tử.” Đến với “Tràng Giang”, Huy Cận đã đem đến một nỗi niềm chan chứa những tâm tư về tình yêu quê hương, đất nước, con người của chính mình. Một cảm xúc rất chân thật trước một bầu trời thiên nhiên mênh mông, bao la đến bất tận.

2. Phân tích Tràng Giang - mẫu 2

Đến với phong trào Thơ Mới, ta được hòa mình trong vườn thơ đầy hương sắc tuyệt diệu của các thi nhân. Ta không khỏi rạo rực, hứng khởi trước những vần thơ táo bạo, tràn đầy năng lượng mê hoặc của Xuân Diệu, không khỏi buồn man mác trước hồn thơ sáng trong của Thế Lữ, thổn thức trước hình ảnh thơ đầy kì dị của Chế Lan Viên, hay say sưa trước hồn thơ quê bình dị mà thân thương của Nguyễn Bính. Và đặc biệt, đến với thơ Huy Cận, ta bắt gặp nét buồn riêng biệt, độc đáo đó là một nỗi sầu rợn ngợp, u hoài, trước vũ trụ mênh mang, dường như chân trời của những nỗi buồn của nhà thơ cứ thế dài vô tận. Bài thơ “Tràng giang” là tác phẩm tiêu biểu cho nét phong cách đó của Huy Cận.

Bài thơ được in trong tập thơ Lửa thiêng viết vào năm 1940, tác phẩm bộc lộ tâm trạng u buồn của con người trước cảnh vật rộng lớn bao la, khắc hoạ sự cô đơn buồn thương đến tuyệt đối.

“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp,

Con thuyền xuôi mái nước song song.”

Từng cơn sóng mệt mỏi gợn lăn tăn giữa dòng sông sâu rộng. Con thuyền nhỏ cô độc giữa dòng sông càng làm nổi bật sự nhỏ bé, cô đơn, thuyền mặc trôi vô định xuôi theo dòng giang bao la. Sóng gợn "điệp điệp", nước “song song", cảnh vật tuy có sự vận động nhưng sao vẫn thấy tĩnh lặng lạ lùng. Dòng sông thì bao la vô tận, thiên nhiên vẫn tuyệt đẹp đấy thôi mà sao vẫn mang nỗi sầu buồn khó tả:

" Thuyền về, nước lại, sầu trăm ngả

Củi một cành khô lạc mấy dòng"

Thuyền và nước gắn bó chặt chẽ và song hành cùng nhau "thuyền về", " nước lại" - dường như hai vật thể lại đang trong thế đối nghịch nhau gợi sự chia lìa, xa cách, cũng như nỗi sầu của người thi nhân vậy. Càng cố tìm đến thiên nhiên để thoát li nỗi sầu muộn trước nhân thế, trước thực tại đảo điên, thi nhân lại càng thấy mình cô độc, buồn thương, càng nhỏ bé trước vũ trụ vô tận. Những dòng nước cứ thế lặng lờ trôi, cành củi khô một mình lạc giữa mênh mang sóng nước. Dường như chẳng thể điều khiển được dòng nước mình đi, trôi dạt vô định giữa sông nước. Cảnh nhẹ nhàng, yên bình, đẹp nhưng đượm nỗi buồn lớn. Phải chăng cảnh cũng chất chứa tâm trạng hay chính lòng người buồn khiến cảnh cũng mang nỗi sầu tư, bởi vốn "Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ".

Nỗi lòng ấy lại càng sâu hơn, thê lương và cô đơn hơn, ngấm chìm vào từng cảnh vật:

"Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu

Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều"

Bãi cồn nhỏ nhoi, ít ỏi lại càng tô đậm thêm vẻ đìu hiu quạnh vắng của không gian. Nét cảnh vật có phần hoang sơ, tiêu điều, đơn độc. Tiếng chợ chiều xa vẳng lại chẳng rõ ràng. Có âm thanh, có hoạt động của con người đấy thôi, mà sao vẫn không vơi đi nỗi lặng lẽ của thời gian, của thiên nhiên và của lòng người. Chút âm thanh tiếng nói nơi chợ xa ấy chẳng đủ để xua tan đi cái buồn, cái tịch liêu rợn ngợp nơi đây. Càng hướng về thiên nhiên chốn quê nhà, càng mong mỏi chút gì đó sưởi ấm cõi hồn lạnh giá nhưng lại càng thấy cô đơn trên chính quê hương mình.

Thiên nhiên đáp trả lại người thì nhân ấy một khung cảnh đầy buồn vắng, quạnh hiu:

"Bèo dạt về đâu, hàng nối hàng;

Mênh mông không một chuyến đò ngang.

Không cầu gợi chút niềm thân mật,

Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng.”

Cánh bèo trôi dạt giữa dòng sông, không mục đích, không chốn đến nơi về, cứ thế xuôi theo dòng nước. Đưa mắt nhìn về bến đò, lại chỉ thấy hiu hắt, quanh vắng, chuyến đò ngang cũng chẳng thấy đâu, chẳng ai khiến ta thôi u sầu, chẳng ai cùng người thì sĩ san bớt nỗi sầu tư lúc này. Mong mỏi chút gì đấy sinh hoạt của con người cũng không thấy, bao quanh chỉ là những bờ xanh, bãi vàng tiếp nối nhau, nỗi buồn cứ thế cũng chất chồng lên nhau, thật xót xa, đau đớn biết nhường nào.

“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc,

Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa.”

Nhà thơ có cái nhìn rất tinh tế khi miêu tả thiên nhiên đầy tráng lệ, hùng vĩ, vận động rất đẹp và thơ. Từng lớp mây vốn nhẹ nhàng trôi giờ tiếp nhau tạo thành những hình núi đẹp đẽ, lớn lao, từng áng mây mang nội lực, mang sức sống bất diệt, trường tồn. Cánh chim nhỏ nghiêng mình cũng là lúc bóng chiều dần buông xuống. Khi ấy, nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương, tình cảm sâu nặng với quê hương lại càng trỗi dậy, dạt dào đến khó tả:

“Lòng quê dợn dợn vời con nước,

Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà.”

Trong trái tim nhân vật trữ tình lúc này đong đầy biết bao tình cảm tốt đẹp chốn quê nhà. Dù buồn đấy, sầu đấy, nhưng nghĩ về quê hương lại càng xúc động, không nói nên lời. “Lòng quê dợn dợn" phải chăng là những đợt sóng lòng đang dâng trào mãnh liệt nơi tâm hồn thi nhân đã dồn nén bấy lâu, càng thương nhớ lại càng da diết khôn nguôi. Đứng trên quê hương mà lại nhớ quê hương khôn cùng.

Bằng các hình ảnh giàu sức gợi, mang đậm phong vị Đường thi, với những hình ảnh cổ điển tiêu biểu, sử dụng thành công các biện pháp nghệ thuật đặc sắc, Huy Cận đã thể hiện được cái tôi độc đáo của mình trong thơ. Bài thơ bồi đắp, nuôi dưỡng cho tâm hồn mỗi người về tình yêu thiên nhiên tha thiết, lòng sâu nặng với quê hương dân tộc.

3. Phân tích Tràng Giang - mẫu 3

Lời đề từ "Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài", là cảm hứng chủ đạo của Huy Cận trong bài thơ "Tràng giang" đã khắc chạm vào thời gian và hồn người trong hơn nửa thế kỉ qua. "Tràng giang" là bài thơ tuyệt bút in trong tập "Lửa thiêng" xuất bản năm 1940.

Theo tác giả cho biết, vào một buổi chiều thu 1939, khi còn là sinh viên trường Đại học Canh nông, Huy Cận đứng ở bờ Nam bến Chèm, ngắm dòng sông Hồng mênh mông, lòng dào dạt xúc động mà viết bài thơ này. Đó là những cảm nhận vể tràng giang và một nỗi buồn man mác dâng lên lúc hoàng hôn khi nhà thơ đứng trước cảnh "Sông dài, trời rộng, bến cô liêu".

Khổ thơ đầu nói về "sóng gợn", con thuyền và cành củi khô trôi trên dòng sông:

"Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp,

Con thuyền xuôi mái nước song song".

Tràng giang - sông dài và lớn, như Hoàng Hà, Trường Giang,... ở đây là sông Hồng thân yêu, dòng sông "đỏ nặng phù sa". Sóng gợn lăn tăn, lớp lớp "buồn điệp điệp", như vỗ vào, thấm sâu vào lòng người bao ám ảnh. Con thuyền nhỏ bé, trôi xuôi dòng, buông mái chèo "nước song song".

Cặp từ láy: "điệp điệp" và "song song" gợi tả một nỗi buồn thấm thía, xa vắng và mơ hồ. Hình ảnh cành củi khô vừa hiện thực vừa mang ý nghĩa tượng trưng. "Củi một cành khô" nhỏ bé, tầm thường từ rừng xa trôi về đã được đem vào thơ, tạo nên "cái vị ý mới mẻ" của Thơ mới. Nó còn biểu tượng cho một kiếp người phù du, bé nhỏ trôi nổi trên dòng đời vô định. Buồn thương thế, biết đi đâu về đâu?

"Thuyền về nước lại sầu trăm ngả;

Củi một cành khô lạc mấy dòng".

Phép đối được sử dụng sáng tạo, chỉ đối ý, đối hình mà vần thơ vẫn cân xứng hài hoà. Con thuyền và cành củi khô đang cùng trôi nổi trên tràng giang. Huy Cận đã nói nhiều đến "vạn cổ sầu", "buồn thiên thu", ở đây ông lại viết "sầu trâm ngả". Cả cõi dương và cõi âm? "Sầu trăm ngả" như toả rộng và phủ lên những kiếp người đau thương. Các số từ trong ba vần thơ "sầu trăm ngả", "củi một cành khô", "lạc mấy dòng" đã làm thấu rõ cái ám ảnh về kiếp người thì nhỏ bé, hữu hạn, sự đau khổ, sầu thương thì to lớn, vô hạn.

Nỗi buồn vô hạn ấy lại được miêu tả qua một không gian bao la. Cái bé nhỏ tương phản với cái mênh mông, vô cùng. Cồn thì nhỏ bé thưa thớt, buồn bã: "Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu". Vần lưng: "nhỏ - gió", kết hợp với láy âm: "lơ thơ" và "đìu hiu", âm hưởng câu thơ như trĩu lòng người về một nỗi buồn hiu hắt, cô quạnh. Nghệ thuật sử dụng từ láy tài ba, gợi lên màu sắc cổ kính, dẫn hồn người đọc trở về với cổ thi: "Non Kì quạnh quẽ trăng treo - Bến Phì gió thổi đìu hiu mấy gò" (Chinh phụ ngâm), "Lơ thơ tơ liễu buông mành..." (Truyện Kiều).

Chợ chiều vốn đã buồn xao xác, vãn chợ chiều thì cái buồn xao xác xa vắng lại nhiều lần nhân lên. Thế mà giờ đây cái âm thanh xao xác "vãn chợ chiều" từ một làng xa cũng không còn nữa. Từ "đâu" biểu lộ cái ngơ ngác của thi nhân với một nỗi buồn cô quạnh chứa chất trong lòng: "Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều".

Bầu trời và lòng sông là không gian hai chiều. Trời cao thăm thẳm in xuống lòng sông. Người ta thường nói: "cao chót vót", "sâu thăm thẳm", nhưng Huy Cận lại viết: "sâu chót vót" để làm nổi bật hai tiểu đối: "nắng xuống" và "trời lên" kia, cái bao la, mênh mông đều rợn ngợp của dòng sông, bầu trời và bến đò xa vắng:

"Nắng xuống trời lên sâu chót vót;

Sông dài, trời rộng, bến cô liêu".

"Tràng giang" là thi phẩm đại diện sáng chói, lung linh nhất của "Lửa thiêng". Nói đến "Tràng giang" là nói đến "Lửa thiêng". Nói đến "Lửa thiêng" là nói đến nỗi buồn mênh mang, bao trùm không gian và thời gian, dường như ngầm chất chứa "cái lớp sầu dưới đáy hồn nhân thế!" (Xuân Diệu).

Câu hát "bèo dạt mây trôi" trong dân ca quan họ từng gợi lên trong hồn ta nhiều cảm xúc mơ hồ. Khổ thứ ba, Huy Cận lấy cánh bèo trôi dạt trên tràng giang làm biểu tượng cho sự hợp tan, chia lìa trên dòng đời của những kiếp người truân chuyên lưu lạc:

"Bèo dạt về đâu hàng nối hàng;

Mênh mông không một chuyến đò ngang.

Không cầu gợi chút niềm thân mật,

Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng".

Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng".

Giữa cái bao la trời đất, sông nước hầu như không có bóng dáng con người. Câu thơ phủ định bằng điệp từ "không" liên tiếp: "không một chuyến đò ngang", "không cầu gợi chút niềm thân mật" và chỉ có một màu vàng của bãi tiếp nối với màu xanh của bờ vô tận. Cái buồn và cô đom của một tâm trạng được diễn tả trong một không gian "mênh mông" và "lặng lẽ'. Khổ thơ cuối nói về khoảnh khắc hoàng hôn. Hoàng hôn trong thơ cổ thường gắn liền với tình quê, cố hương

"Dừng chân đứng lại: trời non nước

Một mảnh tình riêng ta với ta".

(Qua Đèo Ngang)

Thôi Hiệu, nhà thơ lỗi lạc đời Đường, đứng trên lầu Hoàng Hạc nhìn khói sóng phủ mờ trên sông buổi hoàng hôn mà lòng thổn thức:

"Quê hương khuất bóng hoàng hôn,

Trên sông khói sóng cho buồn lòng ai?".

(Tản Đà dịch)

Huy Cận lựa chọn một số thi liệu đầy chất thơ để diễn tả một tình quê vơi đầy: một cánh chim chiều, lớp lớp núi mây bạc. Không có khói sóng mà vẫn thương nhớ quê nhà da diết:

"Lớp lớp mây cao đùn núi bạc,

Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa.

Lòng quê dợn dợn vời con nước,

Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà".

Câu thơ nên họa, đầy hình tượng và dạt dào cảm xúc. Hồn thơ Đường như thấm vào câu chữ. Ai đã từng xa quê, trong khoảnh khắc hoàng hôn mới thấy hết cái hay (đẹp mà buồn) trong những bài thơ nói về tình quê, lòng quê. "Nay hoàng hôn đã lại mai hôn hoàng" (Truyện Kiều),..: "Kẻ chốn Chương Đài, người lữ thứ - Lấy ai mà kể nỗi hàn ôn" (Chiều hôm nhớ nhà). - Từ cảm nhận ấy, ta như bâng khuâng nhập hồn mình vào "Tràng giang", lặng lẽ trầm ngâm nhìn theo "vời con nước" mà "nhớ nhà", nhớ quê hương.

Huy Cận không cần có khói sóng mà lòng quê vẫn "dợn dợn", vẫn "nhớ nhà". Rõ ràng tình quê trong Huy Cận cháy bỏng và da diết vô cùng. Đúng là thơ đích thực nâng đỡ lòng người, khơi dậy những gì đẹp đẽ nhất tiềm ẩn nơi đáy sâu tâm hồn người để vươn tới cái cao cả. Đọc "Tràng giang" ta cảm nhận sâu thêm chân lí ấy.

"Tràng giang" là một trong những bài thơ hay nhất của Huy Cận trong tập "Lửa thiêng", ngọn lửa vĩnh cửu toả sáng một hồn thơ đẹp. Thi sĩ đã chọn thể thơ thất ngôn với bốn khổ thơ, như một bức hoạ tứ bình tuyệt tác. Một nỗi buồn thấm thía được diễn tả lớp lớp tầng tầng qua những vần thơ mĩ lệ, hàm súc.

"Tràng giang" là bài thơ ca hát non sông đất nước, do đó dọn đường cho lòng người mới có "Đất nở hoa" và những "Bài thơ cuộc đời" đằm thắm, nồng hậu... sau này. Đọc "Tràng giang" để ta thêm yêu thêm nhớ đất trời sông núi quê hương.

4. Phân tích Tràng Giang - mẫu 4

Nếu như Xuân Diệu là nhà thơ của nỗi ám ảnh thời gian, thì Huy Cận là nhà thơ của nỗi ám ảnh không gian, Huy Cận đã lượm lặt những chút buồn rơi rải rác để góp nhặt nên những vần thơ âu sầu ảo não, mà Tràng Giang dường như là tiếng thơ tha thiết nhất của cái tôi Huy Cận mang nỗi sầu thiên cổ.

“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp

Con thuyền xuôi mái nước song song

Thuyền về nước lại sầu trăm ngả

Củi một cành khô lạc mấy dòng”.

Ngay từ những nốt nhạc đầu tiên, nỗi buồn điệp điệp đã cất lên đầy khắc khoải, da diết và ám ảnh trước cái rộng lớn mênh mông của sông nước bao la. Ở câu thơ mở đầu, ngay cách dùng từ Hán Việt “Tràng giang”, đã tạo cho người đọc cảm giác về cái sầu thiên cổ miên man trong thơ Huy Cận, khi ta nhận ra câu thơ phảng phất nhạc điệu và tứ thơ của Đỗ Phủ:

“Vô biên lạc mộc tiêu tiêu hạ

Bất tận trường giang cổn cổn lai”

Đó là nỗi buồn của thân phận cái tôi thơ Mới cô đơn, bế tắc, bơ vỡ. “Củi một cành khô lạc mấy dòng”. Một câu thơ ngắn, nhưng dồn nén bao nhiêu sức nặng và sức gợi, những khoảng vô ngôn mà rất đỗi dư tình. Vừa gợi sự cô đơn thăm thẳm, vừa gợi sự tàn tạ, héo úa, vừa mang cảm giác về sự vô định, bế tắc giữa nhiễu nhương thời cuộc. Đó có lẽ không chỉ là tâm trạng của riêng Huy Cận, mà còn là tâm trạng của nhiều cái tôi thơ Mới khác, khi Xuân Diệu cũng từng viết:

“Tôi là con nai bị chiều đánh lưới

Không biết đi đâu đứng sầu bóng tối”.

Đồng thời, cái mới của Huy Cận trong câu thơ cuối này, là ông đã sử dụng chất liệu thô của sự sống, không phải là những điển cố điển tích sang trọng trong văn học cổ điển, ông đưa cuộc sống, sự bộn bề và thô mộc của cuộc sống vào trong thơ một cách thật tự nhiên.

Tiếp nối mạch cảm xúc trong khổ thơ đầu, khổ thơ thứ hai tiếp tục mở ra một không gian đìu hiu hơn, nhưng không phải của sông nước mà là của sự sống:

“Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều”

Đặc biệt hai câu thơ: “Nắng xuống, trời lên sâu chót vót/ Sông dài trời rộng bến cô liêu”. Sâu chót vót là một sự sáng tạo tài hoa của Huy Cận, nó vừa gợi độ sâu, lại vừa như mở ra không gian mênh mông cao thăm thẳm vời vợi, cặp tiểu đối “lên/ xuống” làm cho câu thơ tạo cảm giác dồn nén, ứ đọng, bế tắc ngột ngạt trước không gian vời vợi, vì thế càng làm hiệu quả diễn đạt được gia tăng.

Sự sống heo hắt, cảnh vật cô liêu, tiêu điều, không gian sầu mộng mênh mông, nên một chút niềm thân mật, một chút gắn kết cũng không có:

“Không cầu gợi chút niềm thân mật

Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”

Hình ảnh cây cầu bao giờ cũng gợi sự kết nối, và là phương tiện để kết nối, nhưng ở đây, không cầu để gợi chút niềm thân mật cũng chẳng còn, đó phải chăng chính là sự mất kết nối có tính phổ quát, điều tạo nên cảm giác buồn mênh mông vô hạn trong Tràng Giang của Huy Cận mà chính Trần Đình Sử đã từng nhận định.

Đến khổ thơ cuối, toàn bộ hồn thơ sầu mộng không gian của Huy Cận như càng trở nên thấm thía, da diết hơn bao giờ hết:

“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc’

Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa

Lòng quê dợn dợn vời con nước

Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà”.

Hình ảnh núi bạc, cánh chim sa vào buổi hoàng hôn, tự nó đã nhuốm màu buồn. Câu thơ phảng phất hương vị thơ cổ của Thôi Hiệu:

“Nhật mộ hương quan hà xứ nhị

Yên ba giang thượng sử nhân sầu”.

Để cũng từ đó, có thể thấy cái hồn thơ Đường đã tấm khá sâu vào thơ Huy Cận. Nhưng Huy Cận tập cổ mà không nệ cổ, xưa Thôi Hiệu buồn vì cõi tiên mờ mịt quê nhà xa cách, khói sóng trên sông gợi nhớ đến cảnh mờ mịt mà sầu. Nay Huy Cận buồn trước không gian hoang vắng, sóng gợn Tràng Giang khiến ông nhớ đến quê hương như một nguồn an ủi ấm áp. Nên có thể thấy rõ ở đây, là tấm lòng Huy Cận với quê hương xứ sở, cái tôi cô đơn bơ vơ, bế tắc khi đứng trên quê hương mà vẫn cảm thấy thiếu quê hương.

Tràng Giang là một bản nhạc buồn, cái buồn thấm thía vào từng thớ vỏ thơ, len lỏi đằm sâu mãi vào trong tâm hồn người đọc. Đó có lẽ cũng là nỗi buồn của cái tôi thế hệ thơ Mới, đồng thời cũng là cái tôi của đứa con dân tộc trong thời buổi loạn lạc, bế tắc mượn dòng thơ để gửi tiếng lòng khát khao được đồng vọng.

5. Phân tích Tràng Giang - mẫu 5

Nhà phê bình văn học Hoài Thanh từng nhận xét rằng: “Đời chúng ta nằm trong vòng chữ tôi. Mất bề rộng, ta đi tìm bề sâu. Nhưng càng đi sâu, càng lạnh. Ta thoát lên tiên cùng Thế Lữ, ta phiêu lưu trong trường tình cùng Lưu Trọng Lư, ta điên cuồng với Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên, ta say đắm cùng Xuân Diệu. Nhưng động tiên đã khép, tình yêu không bền, điên cuồng rồi tỉnh, say đắm vẫn bơ vơ. Ta ngơ ngẩn buồn trở về hồn ta cùng Huy Cận”. Và bài thơ Tràng Giang sẽ là tác phẩm điển hình mang nỗi buồn mang mác, u hoài của nhà thơ.

Trong phong trào thơ mới 1930 – 1945, nhà thơ Huy Cận có thể nói là nhà thơ đã có dấu ấn và khẳng định được tên tuổi của mình. Cù Huy Cận là tên thật của nhà thơ, ông mang một giọng thơ rất riêng, cá tính mang dấu ấn Huy Cận. Thơ của ông trước Cách Mạng tháng tám mang một nỗi sầu về kiếp người và ca ngợi cảnh đẹp của thiên nhiên, tạo vật trong đó Tràng Giang là tác phẩm tiêu biểu trong tập thơ “Lửa Thiêng”. Bài thơ được ra đời khi tác giả đứng ở bờ Nam bến Chèm sông Hồng, Lòng vời vợi ông buồn cho kiếp người nhỏ bé, trôi nổi lênh đênh giữa dòng đời vô định khi nhìn cảnh mênh mông sông nước. Do đó thơ của ông chứa đựng nỗi u hoài, buồn man mát tạo nên những vần thơ vừa mang nét cổ điển lại vừa chứa đựng một chút gì đó hiện đại, một nét đặc trưng mang tên thơ Huy Cận.

Người đọc sẽ được nhà thơ dẫn dắt, mở ra vẻ đẹp vừa mang nét cổ điển xen lẫn hiện đại ngay ở khổ thơ đầu tiên. Đọc vài dòng thơ ta như lạc vào một miền sông dài rộng mênh mang đầy cuốn hút:

“Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài

Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp

…

Củi một cành khô lạc mấy dòng.”

Khung cảnh sông nước được gợi tả qua những vần thơ hết sức chân thực mà cũng rất giàu sức gợi, khiến người đọc hình dung được rõ ràng. Những gợn sóng nhẹ nhàng, lăn tăn lan tỏa vô cùng tượng trưng cho nỗi buồn miên man. Nhà thơ không vẽ ra dòng sông ồn ào, mạnh mẽ, náo nhiệt mà thay vào đó là gợi mở bằng gợn sóng, chuyển động nhẹ, chậm rãi. Một không gian im ắng, tĩnh lặng của miền sông nước tác giả đang gợi tả chỉ qua một hình ảnh sóng nhưng vô cùng rõ nét. Sự tinh tế trong việc lấy động tả tĩnh thật tài tình, linh hoạt và cũng rất Huy Cận. Vẽ ra một đợt sóng nối tiếp nhau liên hồi, đi kèm với đó là những đợt sóng lòng cuộn vào nhau da diết qua cách đưa chi tiết nghệ thuật là từ láy “điệp điệp”. Những câu thơ sau được gợi tả hình ảnh con thuyền thấp thoáng, trôi lãng đãng, vô định không có điểm dừng, bến đỗ. Từ đó “buồn điệp điệp” càng hiện lên rõ nét hơn. Ở đây tác giả thì “thuyền về, nước lại” thật ngược với tự nhiên ta thường thấy là nước đẩy thuyền trôi và chúng không bao giờ tách rời nhau. Sự đối lập, vô lý trong đó đan xen một tầng nghĩa sâu xa, một nỗi lòng của người lữ khách miền sông nước. Hình ảnh đúc kết nỗi buồn vô vàn của nhà thơ người đọc cảm nhận rõ ràng hơn qua hình ảnh “củi một cành khô lạc mấy dòng”, củi để chỉ những số kiếp lênh đênh, trôi nổi bé nhỏ, vô định giữa dòng đời.

Nối tiếp mạch thơ ở khổ đầu, đến khổ thơ thứ hai nổi bật một sự đìu hiu, vắng lặng của cảnh chiều tà:

“Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu

…

Sông dài, trời rộng, bến cô liu”

Ngay ở câu đầu của khổ thơ đã được sử dụng phép đảo ngữ gây ấn tượng cùng từ láy “lơ thơ” mang giá trị biểu cảm cao. Tác giả đã chuyển tải sâu sắc về con người khi càng đứng trước không gian ấy sẽ càng cô đơn, khao khát được nghe âm thanh của cuộc sống, con người ở ba tính từ liên tiếp xuất hiện trong câu thơ “xơ xác, nhỏ bé, lẻ loi”. Hình ảnh cuộc sống sinh hoạt được tái hiện ở đây là chợ chiều đã thưa thớt, vãn người và cách lựa chọn này cho thấy sự đặc sắc của nghệ thuật. Miền quê sông nước lúc này chỉ còn lại sự hoang tàn, xơ xác, hiu quạnh lồng vào đó là nỗi lòng vô hạn của thi sĩ. Hai câu cuối không gian mở ra nhiều chiều: cao, sâu, rộng, dài. Sông nước đã bao la, rợn ngợp nay lại rộng lớn hơn nhiều lần. Tâm điểm của bức tranh vẽ ra là bóng dáng nhỏ bé, đơn độc giữa vũ trụ vì thế nỗi buồn thi nhân tăng lên gấp bội.

Nối tiếp mạch cảm xúc ở khổ thứ ba:

“Bèo dạt về đâu, hàng nối hàng

…bờ xanh tiếp bãi vàng”

Sự lênh đênh, vô định chưa dừng lại, ở khổ thơ này sự hiện hữu trước mắt là hình ảnh “bèo dạt về đâu”, “bờ xanh tiếp bãi vàng” tiếp tục gợi về sự tĩnh lặng, cô liu khiến thi sĩ khao khát tìm kiếm một sự đồng điệu, một chuyến đò ngang là cây cầu dường như là một sự phủ định qua điệp từ “không”. Nhà thơ đã cảm thức được sự cô đơn, lạc loài trước khung cảnh sông nước rộng dài đang bủa vây ngay đứng giữa khung cảnh sông nước. Nhà thơ khát khao được thấy sự thân mật, giao lưu của con người với con người nhưng tất cả như bị mọi thứ ngăn cách. Một nỗi buồn về nhân thế, cuộc đời chất chứa sâu trong nhà thơ.

Khép lại bài thơ với khổ thơ cuối là một cái nhìn cao hơn, thi vị hơn mà nhà thơ đưa người đọc tìm đến:

“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc

… Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà”

Khổ thơ cuối toát lên một màu sắc của Đường thi khá rõ, từ những hình ảnh ước lệ cho đến cách dùng thi liệu thơ Đường. Hình ảnh được lấy từ câu thơ của Đỗ Phủ đã cho thấy nét hùng vĩ của thiên nhiên, tuy nhiên với Huy Cận không sao chép nguyên văn, ở ông có sự kế thừa nhưng cách miêu tả của ông thiên nhiên trở nên lấp lánh, tráng lệ độc đáo riêng. Hai câu thơ cuối hiện ra với ngôn ngữ mang màu sắc cổ điển nhưng cảm xúc lại rất hiện đại nói lên nét cô đơn, bơ vơ, rợn ngợp trước cuộc đời. “Chim nghiêng cánh nhỏ” là một sự chới với, mông lung giữa không gian mênh mông. Hơn nữa trong tác giả dội lên nỗi nhớ nhà, khát khao tìm một điểm tựa cho tâm hồn trống vắng của mình.

Một trong những tác phẩm thơ Mới da diết, đầy sầu muôn mang phong cách hiện đại nhưng vẫn có nét cổ điển, lãng mạn chỉ có thể nói đến Tràng giang của Huy Cận. Nhà thơ đã rất tinh tế trong việc sử dụng yếu tố nghệ thuật miêu tả thiên nhiên qua đó toát lên một cái tôi lãng mạn đương thời rất hiện thực.

6. Phân tích Tràng Giang - mẫu 6

Nếu như nhắc đến các nhà thơ tiêu biểu trong phong trào Thơ mới phải nói đến Huy Cận, thơ của ông mang nỗi u sầu, nỗi niềm của tác giả trước thời đại đặc biệt là bài thơ Tràng Giang, bài thơ vừa mang vẻ đẹp cổ điển và hiện đại.

Mở đầu bài thơ đó là khung cảnh con người đứng trước khoảng không rộng lớn của thiên nhiên, cô đơn, lẻ loi và nỗi sầu của nhân vật trữ tình:

Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp

Con thuyền xuôi mái nước song song

Thuyền về nước lại sầu trăm ngả

Củi một cành khô lạc mấy dòng

“Tràng giang” được tác giả sử dụng trong khổ thơ đó là từ Hán Việt có nghĩa là con sông dài, trên dòng sông đó sóng không dữ dội mà lại nhẹ nhàng chỉ là sóng gợn nhẹ nhàng, con sông như mang theo nỗi buồn, những con sóng nhỏ cứ xô vào nhau nối tiếp nhau đến tận chân trời, mỗi con sóng như chất chứa tâm sự buồn của tác giả.

Trên dòng sông dài vô tận đó, tác giả bắt gặp hình ảnh con thuyền “xuôi mái nước song song”, con thuyền cũng không buồn là mà để mặc trôi theo dòng nước. “Thuyền về nước lại” hình ảnh có phần đối lập, thuyền và nước vốn gắn bó với nhau nhưng thực tế thì mỗi con sóng chỉ xuôi theo thuyền chốc lát rồi vội vã chia xa. Trong dòng thơ thứ 3 của khổ đầu tiên đó là sự chia ly của cảnh vật đó cũng là ẩn dụ cho hình ảnh của con người.

Trong dòng thơ cuối “Củi một cành khô lạc mấy dòng” tác giả sử dụng biện pháp đảo ngữ từ “củi” được đưa lên đầu câu nhằm nhấn mạnh cành củi khô nhỏ bé trôi nổi, bấp bênh giữa dòng đời vô định đó cũng chính là số phận của thi nhân đương thời.

Khép lại khổ đầu tiên là sự cô đơn, nỗi sầu nhân thế nhưng khổ 2 tâm trạng của thia nhân cũng không khá hơn:

Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu

Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều

Nắng xuống trời lên sâu chót vót

Sông dài trời rộng bến cô liêu

Trong không gian rộng lớn của dòng sông thấp thoáng xuất hiện những cồn nhỏ rải rác, thưa thớt, gió thổi đìu hiu càng làm cho khung cảnh trở nên trống vắng, buồn tẻ. Tác giả như muốn tìm kiếm hình ảnh của con người cố gắng lắng nghe âm thanh của phiên chợ chiều ở một nơi nào đó nhưng lại không có, nỗi buồn vì thế màn càng nhân lên gấp bội.

Trong hai câu thơ cuối tác giả đã dùng biện pháp tương phản đối lập, đó là hình ảnh giữa nắng xuống và trời lên, giữa sông dài và trời rộng để cho thấy sự nhỏ bé của con người trước vụ trụ bao la.

Bèo dạt về đâu hàng nối hàng

Mênh mông không một chuyến đò ngang

Không cầu gợi chút niềm thân mật

Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng.

Hình ảnh bèo trôi đã được nhiều tác giả sử dụng, bèo trôi thường để nói về thân phận trôi nổi, bấp bênh của con người và trong Tràng Giang chúng lại xuất hiện để nói về những kiếp người trôi nổi trong xã hội. Từ không được sử dụng liên tiếp đó là không đò, không cầu như muốn nói rằng sự sống quanh đây thật ảm đạm, chỉ có những bãi cát vàng trải dài tận chân trời.

Lớp lớp mây cao đùn núi bạc

Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều xa

Lòng quê dợn dợn vời con nước

Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà.

Tác giả yêu thích thơ Đường và trong khổ thơ cuối người đọc có thể cảm nhận được hình ảnh “mây” “núi bạc” vừa cổ điển lại quen thuộc. Một cánh chim nhỏ lẻ loi cô đơn giữa nền bầu trời rộng lớn, nhìn vào bầu trời tác giả nhớ đến quê hương, nỗi nhớ quê hương da diết những này quê hương không còn nữa. Xưa kia Thôi Hiệu nhìn khói sóng trên sông mà nhớ nhà, nhưng nhà thơ Huy Cận “không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà”, nỗi nhớ trong lòng nhà thơ như trực sẵn, không cần bất kì chất xúc tác nào cũng khiến ông nhớ quê da diết.

Mặc dù bài thơ Tràng Giang mang nỗi buồn, cô đơn, lẻ loi nhưng vẫn thể hiện được tình yêu quê hương, đất nước tha thiết của nhà thơ. Những hình ảnh thân thuộc như dòng sông, con thuyền, bến đò…đó là những cảnh vật giản dị, quen thuộc được sử dụng để để giải bày cảm xúc, tình cảm qua đó bộc lộ tình yêu quê hương thầm kín của chính tác giả.

7. Phân tích Tràng Giang - mẫu 7

Huy Cận là nhà thơ nổi tiếng của nền văn học Việt Nam, ông là người chiến sĩ cách mạng và những tâm sự về thời cuộc đã được thể hiện mạnh mẽ trong các tác phẩm của ông, khi ông đang viễn cảnh ngắm những sự vật trôi trên dòng sông Tràng Giang dài sâu thẳm nó biểu hiện những tiếng lòng của con người.

Cả bài thơ là những lời thơ đượm buồn và nó bao trùm lên không gian của cả bài thơ, với lời thơ thiết tha nhẹ nhàng, nó làm nên những giá trị thơ vô cùng mạnh mẽ và da diết, tác giả đã mở đầu bài thơ với cung bậc cảm xúc đậm buồn và mang những nét riêng:

“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp,
Con thuyền xuôi mái nước song song.
Thuyền về nước lại sầu trăm ngả
Củi một cành khô lạc mấy dòng”.

Hình ảnh mở đầu của bài thơ đó là tác giả mượn hình ảnh của sóng để nói lên tâm trạng của chính bản thân mình, sóng gợn tràng giang những nỗi buồn man mác, dòng nước trôi đi để lại những cảm xúc và tình cảm nồng cháy trong hình tượng thơ, mượn sóng để nói về sự tác động của ngoại cảnh đến tâm hồn của chính mình, những nỗi buồn được nhân lên gấp đôi, nó điệp điệp khúc khúc ngân nga lên những nhịp sống riêng và mang màu sắc giá trị của sự sống con người.

Hình ảnh thơ đậm chất lãng mạn nó thu hút con người vào những vòng cuốn riêng, và tạo lên những ưu tư sâu sắc cho những cảm xúc lãng mạn với những lời thơ hay, nói mang những lời tự nói để diễn tả tâm trạng của chính bản thân mình, dòng nước trôi đi qua những con sóng làm vỗ bờ cát càng làm cho hình ảnh thơ mộng và huyền bí hơn, những giá trị to lớn mạnh mẽ mà lời thơ đem lại nó mang chất thơ nhưng lại ngập tràn đượm buồn những cảm xúc. Tràng giang đây là con sông dài, và những tình người bao la mênh mông đang bị sóng nước mênh mang làm cho có tâm trạng cô đơn thơ mộng. Với hình ảnh thơ hay tác giả đã vẽ ra những lời thơ hay và mang đậm màu sắc, những hình ảnh thơ mang giá trị to lớn để diễn tả những hình ảnh mang chất nhạc buồn.

Nỗi buồn mênh mang cùng với khoảng không gian vô tận làm cho tâm trạng của con người có chút mông lung và đầy ắp những nỗi buồn, những hình ảnh thơ mang giá trị và đậm sức sống nó cũng thể hiện được những tình cảm mạnh mẽ của con người đối với cuộc sống, đối với thiên nhiên. Những hình ảnh trên một dòng sông Trường Giang rộng mênh mang làm cho con người có những cảm giác rất lạ, những con thuyền đang trôi trên những dòng nước. Ở đây tác giả đã sử dụng những cụm từ láy như điệp điệp hay song song để diễn tả mức độ tăng lên của sự vật, điệp điệp để diễn tả tâm trạng buồn rầu và nó mang những nỗi buồn lớn lao đến vô tận của con người, những hình ảnh thơ mang đậm cảm xúc cũng đã diễn tả được sâu sắc những hình ảnh mang đậm màu sắc và thi vị của cuộc sống.

Những con thuyền đang xuôi mái, ở đây nó cũng biểu hiện những trạng thái tự nhiên của những sự vật trên sông, nhưng hình ảnh con thuyền xuôi mái dưới dòng nước, đang có chút gợn sóng, mà sóng ở đây là tác giả thổi hồn mình vào làm cho lời thơ nó có chất buồn và mang những điều kì lạ, khi thuyền cập bến về, thì những dòng nước lại buồn, ở đây tác giả đã nhân hóa lên dòng xong biết buồn, chính dùng biện pháp này để nói lên tâm trạng của chính bản thân mình, những hình ảnh mang giá trị to lớn và vô cùng sâu sắc đối với mỗi người, hình tượng thơ mang những giá trị về sự sống và màu sắc, ở đây mượn hình ảnh của thuyền và dòng sông để nói lên tâm trạng của chính tác giả khi ngắm nhìn dòng sông Trường Giang dài và rộng, những lời thơ mang chất nhạc buồn làm gia tăng lên những giá trị cảm xúc của tác giả, trên dòng sông đó tác giả còn quan sát thấy những cành củi khô đang dạt dào trôi trên những dòng nước, tác giả đã dùng một biện pháp đảo ngữ để nói về số phận lênh đênh chưa biết trôi dạt về đâu của con người, củi một cành khô lạc mấy dòng, với sự sử dụng ngôn ngữ đậm giá trị, nó làm gia tăng lên mức độ biểu cảm của lời thơ đối với cả bài thơ.

Tác giả còn quan sát được rất nhiều thứ đang tồn tại xung quanh một dòng sông này, với những hình ảnh của cồn cát nhỏ, những ngọn gió đìu hiu thổi:

“Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu
Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều
Nắng xuống, trời lên sâu chót vót,
Sông dài, trời rộng, bến cô liêu”

Những ngọn gió vẫn đang nhẹ thổi trên dòng sông, làm cho lòng người có những cảm giác man mác, và sóng vỗ trên những rặng liễu và đìu hiu những nỗi buồn man mác của con người, giá trị thơ để lại cho chúng ta đó là những hình ảnh mang đậm giá trị và màu sắc thơ giàu sức biểu cảm nó đã mang lại được những giá trị to lớn, lơ thơ đã nói về mức độ thưa thớt của sự vật hiện tượng, và trong không gian yên tĩnh đó xuất hiện những tiếng của làng xa đang buồn vãn chợ chiều… trên cao tác giả đang ngắm nhìn những ánh sáng hiu hắt và những ánh nắng từ trên cao rọi xuống, hình ảnh thơ thật dài, thơ mộng, và tạo nên những sức sống mạnh mẽ và thu hút lòng người, giá trị của lời thơ mang màu sắc quê hương, những bến cô liêu những dòng sông dài đậm chất buồn và cả cảm xúc về những nỗi nhớ, và sự mênh mang của đất trời.

Những hình ảnh thư mang giá trị to lớn khi nói về những sự phiêu bạt và không định hình, dùng thiên nhiên để nói lên tâm trạng của chính mình, đây là phong cách nghệ thuật độc đáo và thu hút được sự hấp dẫn của người nghe, hình tượng thơ giàu giá trị, nó mang những cung bậc riêng và những tâm trạng riêng biệt sâu sắc dành cho mỗi người:

Bèo dạt về đâu hàng nối hàng
Mênh mông không một chuyến đò ngang
Không cần gợi chút niềm thân mật
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng.

Ở đây câu thơ đã mang đậm cảm xúc về số phận lênh đênh chưa biết đi về đâu của con người, những hình ảnh đó biểu hiện những cung bậc cảm xúc giàu giá trị và nó mang những lời thơ sâu lắng đem lại niềm tin yêu và những khoảnh khắc đáng nhớ trong con người, những hình tượng thơ mang màu sắc của thiên nhiên của dòng sông, những cánh bèo trôi dạt trên dòng sông diễn tả những số phận hẩm hiu không biết đi về đâu của tác giả, một khoảng không gian mênh mông sâu lắng, và những cảm xúc khó tả của con người, những tình cảm đó vẫn lặng lẽ, tiếp những bãi vàng, đó là những bãi cát trên biển xanh đó là những dòng sông rợp bóng mát.

Cả bài thơ là những lời bộc bạch tâm trạng buồn cô đơn của tác giả, ở đây tác giả đã dùng hình tượng thiên nhiên để diễn tả cảm xúc của mình.

8. Phân tích Tràng Giang - mẫu 8

Trong phong trào thơ mới có rất nhiều nhà thơ nổi tiếng về tình yêu quê hương, đất nước, gia đình, nỗi nhớ quê, trong đó phải kể đến nhất là Huy Cận- một hồn thơ “sầu vạn cổ”. Mỗi vần thơ của ông chưa đựng biết bao nỗi sầu buồn man mác trước xã hội ông đang ngắm nhìn, sâu hơn hết là tiếng lòng nhớ quê, nỗi lòng yêu nước da diết. Tràng giang là bài thơ tiêu biểu cho hồn thơ Huy Cận.

Lời đề từ “Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài” mở đầu, với bảy chữ thôi nhưng đã bao quát toàn bộ nội dung và tư tưởng nghệ thuật mà tác giả gửi gắm. Gợi ra một nỗi buồn man mác, cô độc giữa dòng đời mênh mông. Từ láy “bâng khuâng” càng gợi tâm trạng vương sầu và nỗi nhớ miên man nơi đáy lòng thi sĩ, gợi mở cho diễn biến phía sau càng giãi bày tự nhiên:

“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
Con thuyền xuôi mái nước song song
Thuyền về nước lại sầu trăm ngả
Củi một cành khô lạc mấy dòng.”

Nhan đề tác phẩm “tràng giang”, cách điệp vần “ang” được sử dụng đầy tinh tế đã gợi ra một không gian với dòng sông dài rộng. Hai tiếng “tràng giang” cất lên càng gợi âm vang của nỗi buồn lòng người. Nỗi buồn của dòng sông cũng chính là nỗi buồn sâu thẳm của nhân vật trữ tình, cụm tính từ “buồn điệp điệp” càng làm cho nỗi buồn thêm nặng, lớp lớp bi sầu trong lòng thi sĩ. Tưởng chừng như nhẹ nhàng nhưng lại trĩu nặng vô bờ, thấm đẫm và lan tỏa trong từng thức cảnh. Nổi bật trong không gian dài rộng, mênh mông là hình ảnh “con thuyền xuôi mái”, giữa dòng sông mênh mông ấy nhưng chỉ mỗi con thuyền lênh đênh hiu quạnh, cô đơn đến lạnh người cũng như lòng Huy Cận bấy giờ.

“Thuyền về nước lại sầu trăm ngả
Củi một cành khô lạc mấy dòng.”

Hình ảnh đối lập “thuyền về- nước lại” vận dụng tinh tế kết hợp cùng thi liệu đầy mới mẻ “củi một cành khô lạc mấy dòng” làm cho câu thơ thêm phần uyển chuyển còn không kém phần cổ kính. Nghệ thuật đảo ngữ “củi một cành khô ” được đưa lên đầu câu càng nhấn mạnh sự đơn độc, lẻ loi, vô định, nhỏ bé, tầm thường. Phải chăng cành củi khô ấy đang đại diện cho chính thi sĩ ở giữa dòng đời.

Tưởng chừng như nỗi buồn đã dừng lại, nhường chỗ cho chút niềm vui nho nhỏ. Nhưng sang khổ thơ thứ hai, nỗi sầu lại càng lớn thêm nhiều chút, đến cảnh vật còn man mác buồn:

“Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu
Đâu tiếng làng xa, vãn chợ chiều

Cặp từ láy tượng hình “lơ thơ” “đìu hiu” gợi bao buồn vắng, quạnh quẽ, cô đơn. Như tự nhiên vốn có, không gian chợ búa gợi sự đông vui, tấp nập, thế nhưng trong cảnh tác giả miêu tả không có lấy chút tiếng cười đùa, tiếng rao hàng vang khắp tất cả yên lặng đến cô độc lạ thường. Vạn vật như tĩnh lặng chính trong bầu không khí đó càng làm cho không gian thêm mở rộng mênh mông:

“Nắng xuống trời lên, sâu chót vót
Sông dài trời rộng, bến cô liêu”

Nghệ thuật đối kết hợp với biện pháp tu từ nhân hoá càng làm không gian thêm rộng mở. “Sâu chót vót” gợi sự thăm thẳm, hun hút khôn cùng. Không gian càng rộng, càng cao, càng sâu bao nhiêu thì cảnh vật lại càng buồn vắng, lẻ loi bấy nhiêu. Sông tuy dài mà bến bờ cô lẻ, nỗi buồn như lan tỏa sâu trong từng hơi thở.

Theo mạch cảm xúc của hai khổ thơ trước, khổ thơ thứ ba càng khắc sâu thêm nỗi buồn tuyệt đối:

“Bèo dạt về đâu hàng nối hàng
Mênh mông không một chuyến đò ngang
Không cần gợi chút niềm thân mật
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng.”

Những cánh bèo trôi dạt liên tiếp “hàng nối hàng” không nơi bấu víu, chẳng chốn trở về hay chính là đang ẩn dụ kiếp người nhỏ bé không nới nương tựa đang bơ vơ. Bầu trời bao la bát ngát, sông nước mênh mông không có lấy nổi con đò hay cái cầu bắc ngang như chặt đứt sự kết nối giữa người với người. Mọi thứ dường như đang đối lập cố chống đối với con người, kẻ cô đơn cần sẻ chia lại không có lấy chút tình người nào cùng san sẻ.

Khổ thơ cuối bài thơ vẽ nên một bức tranh đầy tráng lệ của thiên nhiên và nỗi buồn sâu lắng của lòng người:

“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc
Chim nghiêng cánh nhỏ, bóng chiều sa
Lòng quê dợn dợn vời con nước
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà.”.

Bầu trời với những đám mây cao trắng được phản chiếu dưới ánh nắng mà trở nên đẹp đẽ với ánh bạc lấp lánh. Động từ “đùn” cho thấy được sự vận động đầy mạnh mẽ của cảnh vật, những đám mây đùn lên tạo thành những dãy núi hùng vĩ, tráng lệ. Giữa không trung là cánh chim bé nhỏ đang đơn độc nghiêng mình dưới bóng chiều buồn vương. Hình ảnh đối lập giữa cánh chim nhỏ bé với vũ trụ rộng lớn càng khiến lòng người hiu quanh cô đơn.

Trước cảnh thiên nhiên ấy, nỗi nhớ quê hương trong lòng thi nhân lại thêm da diết, cồn cào:

“Lòng quê dợn dợn vời con nước
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà.”

“Tràng giang”- nỗi nhớ quê hương của Huy Cận dường như thường trực, dai dẳng và mãnh liệt. Không vì bất cứ điều gì mà nỗi nhớ vẫn “dợn dợn” trong lòng thi nhân, là biểu hiện của tình yêu quê hương nói riêng và tinh thần yêu nước nói chung.

Bằng sự kết hợp hài hòa giữa cổ điển và hiện đại, bài thơ đậm chất Đường thi nhưng vẫn rất Việt Nam với những hình ảnh đầy gần gũi như con thuyền xuôi mái, bèo dạt mây trôi, cành củi khô lạc dòng,..Qua bài thơ, ta thấy được một nỗi buồn vô tận của cái tôi lạc lõng trong cuộc đời. Huy Cận đã thổi hồn của riêng mình gửi gắm vào bài thơ cũng như nói lên nỗi lòng nhớ quê hương, yêu đất nước của bao người.

9. Phân tích Tràng Giang - mẫu 9

Khác với hồn thơ sôi nổi, nhiệt huyết gắn với công cuộc đổi mới sau cách mạng tháng 8. Thơ Huy Cận những năm trước cách mạng lại mang nét u sầu, buồn bã trước thời cuộc. Chẳng thế mà "Tràng giang" ra đời lại khắc họa nét cô đơn của cá thể trước không gian bao la của thiên nhiên. Cùng với nét u buồn khắc khoải trước không gian mênh mông, bài thơ còn là nỗi nhớ quê hương, thương đất nước đang chìm trong tang thương của thi sĩ.

Bài thơ được sáng tác vào năm 1939 in lần đầu tiên trên báo "Ngày nay" sau đó in trong tập "Lửa thiêng" - tập thơ đầu tay của Huy Cận. Cũng chính tập thơ này đã đưa ông trở thành gương mặt tiêu biểu của phong trào "Thơ mới" thời kì đầu.

Ngay khi đọc tên bài thơ "Tràng giang" người ta có thể hình dung được tư tưởng và tâm tư mà tác giả gửi trong đó. Tiêu đề gợi ra một con sông dài, mênh mông, bát ngát. Tuy nhiên, ẩn sau hình ảnh sông dài còn là những mảnh đời bấp bênh, trôi nổi, u sầu. Câu đề từ "Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài" tiếp tục khẳng định nỗi niềm u uất, không biết tỏ cùng ai của nhân vật trữ tình trước không gian bao la của dòng sông.

Khổ đầu tiên đến với người đọc bằng hình ảnh con sông buồn, chất chứa những nỗi niềm khó tả

"Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
Con thuyền xuôi mái nước song song
Thuyền về nước lại sầu trăm ngả
Củi một cành khô lạc mấy dòng."

Vừa mới đọc khổ đầu tiên, người đọc thấy được không khí u sầu, buồn bã thông qua các từ "buồn", "sầu", "lạc cành khô". Câu thứ nhất miêu tả sóng, câu thứ hai tả những dòng trôi, những luồng nước trên mặt sông. Nếu như câu thứ nhất gợi được những vòng sóng đang loang ra, lan xa, xô đuổi nhau đến tận chân trời, thì câu thứ hai lại vẽ ra những luồng nước cứ song song, rong ruổi mãi về cuối trời. Trong câu thứ nhất "sóng gợn" là những vòng sóng nhỏ, lăn tăn. Nhưng chỉ cần một gợn sóng ấy thì Tràng giang đã "buồn điệp điệp". Từ láy hoàn toàn "điệp điệp" như diễn tả nỗi buồn chồng chất lên nhau, hết lớp này đến lớp khác. Hình ảnh con thuyền "xuôi mái nước song song" lại gợi về cảm giác đơn độc trên dòng nước mênh mông vô tận.

Hai câu thơ kết hợp làm cho không gian vừa mở ra theo bề rộng, vừa vươn theo chiều dài. Tác giả tiếp tục khắc họa nỗi chia li qua câu thơ thứ ba. "Thuyền" và "nước" vốn dĩ là hai hình ảnh gắn bó, khăng khít với nhau nhưng qua con mắt của nhân vật trữ tình thì lúc này hai hình ảnh ấy không còn song hành với nhau nữa. "Sầu trăm ngả", nỗi buồn, sự u hoài, buồn bã càng ngày càng dâng lên. Với câu thơ thứ tư tác giả sử dụng biện pháp đảo ngữ "củi một cành khô" để nói về sự cô đơn, trơ trọi của "củi". Số từ "một" chỉ một mình, cô đơn cùng với tính từ "khô" - hết nhựa sống, càng làm cho hình ảnh khô héo hơn. Tác giả thật tài tình khi đã sử dụng nghệ thuật đối "một" - "mấy" như nhấn mạnh hơn sự cô độc của củi trên dòng sông. "Lạc mấy dòng" không chỉ diễn tả nỗi niềm cô đơn của củi mà còn nói đến sự bấp bênh, trôi nổi khi "lạc" hết dòng sông này đến dòng sông khác. Nét độc đáo của câu thơ không chỉ là phép đối mà còn ở cách ngắt nhịp 1/3/3. Với cách ngắt nhịp ấy "củi" xuất hiện "độc lập" và điều đó càng làm rõ hơn tình cảnh lẻ loi của sự vật này. Có thể nói, hình ảnh " củi một cành khô" đã phần nào nói lên tâm trạng thi sĩ - một con người tài hoa nhưng vẫn đang loay hoay giữa cuộc sống bộn bề. Như vậy, chỉ với khổ thơ đầu tiên bức tranh thiên nhiên buồn, sầu thảm đã hiện rõ. Nét bút kết hợp giữa cổ điển và hiện đại cũng phần nào giúp người đọc rõ hơn về tâm trạng của thi sĩ.

Khổ thơ thứ hai tiếp tục là khung cảnh buồn nhưng mang nét đìu hiu, thiếu sức sống.

"Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu
Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều
Nắng xuống, trời lên sâu chót vót
Sông dài, trời rộng, bến cô liêu."

Huy Cận thật khéo léo khi sử dụng hai từ láy trong cùng một câu thơ để miêu tả cảnh hoang vu, vắng vẻ hai bên bờ sông: "Lơ thơ" - thưa thớt, ít ỏi, " đìu hiu" - vắng lặng, ít người. Trên "cồn nhỏ" làn gió phảng phất không khí buồn, ảm đạm của chốn ít người, thiếu sức sống. Nó u sầu đến nỗi không nghe thấy tiếng ồn ào của phiên chợ chiều. "Đâu" diễn tả cảm giác mơ hồ, không xác định được điểm tựa để bám víu. Như vậy, chỉ qua vài nét chấm phá của nhà thơ đã hiện lên bức tranh quê thê lương, thiếu sức sống. Đến với hai câu thơ tiếp, dường như tác giả mở rộng tầm nhìn ra qua biện pháp đối "nắng xuống" - "trời lên" đã làm không gian mở rộng về chiều cao, có một khoảng không gian đang giãn nở ra ở giữa. Hai động từ ngược hướng "lên" và "xuống" mang lại cảm giác chuyển động. Nắng càng xuống thì bầu trời càng được kéo cao hơn. Và điểm nhấn chính là "sâu chót vót" - không gian mở rộng cả về chiều sâu. "Chót vót" vốn là từ láy độc quyền khi nhắc đến chiều cao. Còn đã nói tới sâu thì người ta hay dùng "sâu hun hút" hoặc " sâu thăm thẳm",...Chính cách dùng từ ngữ đặc sắc của Huy Cận đã gợi ra khoảng không vũ trụ sâu thăm thẳm, đó cũng là lúc nỗi buồn, cô đơn của nhà thơ dâng lên cao, trở nên vô cùng vô tận. Một góc nhìn đầy thú vị, mới mẻ. Câu thơ cuối cùng thi sĩ dùng không gian rộng để nói về nỗi cô đơn, vắng vẻ. "Bến cô liêu" - buồn, thưa thớt trơ trọi giữa không gian rộng lớn của sông, trời. Toàn cảnh khổ hai là một màu cô đơn, vắng vẻ, đối lập với hình ảnh cảnh vật thưa thớt là không gian mênh mông, nhấn mạnh hơn nỗi u sầu vạn cổ.

"Bèo dạt về đâu hàng nối hàng
Mênh mông không một chuyến đò ngang
Không cầu gợi chút niềm thân mật
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng."

Hình ảnh trong khổ thơ thứ ba đã bước đầu có chuyển động với động từ "dạt", nhưng sự vật đi kèm với động từ này là "bèo". "Bèo" vốn là hình ảnh tượng trưng cho sự bấp bênh, chìm nổi, không có nơi ở ổn định. Đã thế cụm từ "hàng nối hàng" càng diễn tả sự vô định, chông chênh khi hàng này đến hàng khác "nối đuôi" nhau. Không gian đối lập với thực tại của cảnh vật. Tác giả mong ngóng có thể nhìn thấy chuyến đò để cảm nhận được sự sống. Nhưng đáp lại sự mong chờ ấy là "không một chuyến đò ngang". Ở khổ thơ này, thi sĩ sử dụng nhiều từ phủ định: "không đò" và giờ tiếp đến là "không cầu". Hình ảnh chiếc cầu gợi lên dáng vẻ miền quê, mang nỗi niềm "thân mật". Nhưng vì hình ảnh này không có nên thành ra cảm giác xa lạ, cô đơn được cảm nhận rõ. Với câu thơ cuối của khổ tác giả sử dụng nhiều màu sắc để chấm phá cho bức tranh. "Bờ xanh tiếp bãi vàng" - sắc tranh tươi sáng, nổi bật nhưng đi kèm với từ láy "lặng lẽ" làm chìm màu sắc này xuống. Giờ đây hai hình ảnh này không còn được tươi tắn như màu sắc ban đầu của nó. Từ láy này cũng làm cho không khí đìu hiu "lây lan" từ vật này sang vật khác. Tất cả sự vật đều nhấn chìm trong cô độc.

Nếu như ba khổ thơ đầu tiên là bức tranh thiên nhiên buồn, vắng lặng thì khổ thơ cuối cùng chính là tâm tư, tấm lòng của thi sĩ

"Lớp lớp mây cao đùn núi bạc
Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa
Lòng quê dợn dợn vời con nước
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà."

Xuyên suốt bài thơ tác giả liên tục sử dụng thủ pháp nghệ thuật là từ láy. "Lớp lớp" - chồng chất lên nhau, "đùn" là đè lên làm cho một vật gì đó hạ thấp xuống. Như vậy, với câu thơ đầu khổ bốn tác giả lại vẽ tiếp bức tranh quê hương với hình ảnh rộng lớn nhiều lớp mây đè lên núi bạc. Hình ảnh "chim nghiêng cánh nhỏ" gợi cảm giác nhỏ bé, bơ vơ. "Nghiêng" - không vững vàng. Hình ảnh này đối lập với vế ở sau "bóng chiều sa". Trên nền bóng chiều rộng lớn là hình ảnh cánh chim nhỏ lo âu, còn đang mơ hồ cho con đường tìm nơi trú của mình. Hình ảnh cánh chim này đã từng bắt gặp trong "Quyện điểu quy lân tầm túc thụ" (Mộ - Hồ Chí Minh), tạm dịch "Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ". Đến với câu thơ thứ ba tác giả đã nói lên nỗi lòng nhớ quê của mình. "Dợn dợn" là gợi lên, dấy lên, có nỗi niềm khó nói. Cứ mỗi khi nhìn thấy "con nước" là lòng yêu quê hương của tác giả lại dâng lên. Tuy nhiên, nét đặc sắc lại nằm ở câu thơ cuối cùng: "Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà". Hơn nghìn năm trước Thôi Hiệu cũng từng chạnh lòng nhớ quê mà thốt lên rằng:

"Nhật mộ hương quan hà xứ thị
Yên ba giang thượng sử nhân sầu."

(Quê hương khuất bóng hoàng hôn
Trên sông khói sóng cho buồn lòng ai?)

Nỗi buồn của hai thi sĩ có một số điểm khác nhau. Ở Thôi Hiệu do nhìn thấy khói sóng trên dòng sông nên buồn và nhớ về quê nhà, còn ở Huy Cận không nhìn thấy khói nhưng nỗi nhớ nhà vẫn dâng lên da diết. Nếu như Thôi Hiệu nhớ nhà là do đang xa xứ, đang ở xứ người còn nỗi nhớ của Huy Cận xuất phát từ một người đang đứng trên mảnh đất của mình nhưng bơ vơ, lạc lõng. Nỗi nhớ thương cũng xuất phát từ sự bất lực, ngán ngẩm của bản thân thi sĩ trước thời cuộc.

Đặc sắc nghệ thuật trong "Tràng giang" trước hết phải nói tới sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa yếu tố Cổ điển (thơ Đường thi) và yếu tố thơ mới. Trong bài thơ tác giả sử dụng nhiều từ Hán Việt như tràng giang, bến cô liêu,...cùng với đó là đề tài thiên nhiên cổ kính, hoang sơ, cái tôi bé nhỏ trước thiên nhiên mênh mông mang đậm yếu tố Đường thi. Yếu tố thơ mới được thể hiện thông qua cái tôi giàu cảm xúc, hình ảnh sinh động giàu sức gợi. Bên cạnh đó việc sử dụng các từ láy, phép đối cũng góp phần làm rõ hơn sự bé nhỏ của con người trước vũ trụ rộng lớn.

Với "Tràng giang", Huy Cận không chỉ mang đến bức tranh thiên nhiên rộng lớn, mênh mông mà qua đó tác giả còn nhấn mạnh sự cô đơn của "cái tôi" trước ngân hà rộng lớn. Sự đối lập này phần nào nói lên tình cảnh lẻ loi, sự trôi nổi của những kiếp người. Đồng thời tác giả bộc lộ nỗi niềm nhớ quê hương, tình cảm thiết tha với đất nước của mình.