Phân tích “Lời tiễn dặn” (Sách Cánh Diều)

Phân tích “Lời tiễn dặn” - Truyện thơ dân tộc Thái là tài liệu học tập mới được VnDoc biên soạn, giúp các bạn học tốt môn Ngữ văn lớp 11.

Bản quyền tài liệu thuộc về VnDoc, nghiêm cấm hành vi sao chép với mục đích thương mại.

I. Dàn ý Phân tích “Lời tiễn dặn”

1. Mở bài

Dẫn dắt và giới thiệu về truyện thơ “Tiễn dặn người yêu” và đoạn trích “Lời tiễn dặn”.

2. Thân bài.

a. Tóm tắt truyện thơ và khái quát về đoạn trích

- Tiễn dặn người yêu” truyện thơ dân tộc Thái, kể về chàng trai và cô gái yêu nhau nhưng không đến được với nhau. Chàng trai quyết ra đi làm giàu, hy vọng có thể lấy được người yêu nhưng cuối cùng, cô gái vẫn bị ép gả cho nhà giàu. Trải qua rất nhiều biến cố, họ mới có thể ở bên nhau.

- Đoạn trích “Lời tiễn dặn” phần cảm động nhất của truyện thơ, nói về cuộc chia tay giữa hai người và lời của chàng trai khi phải chứng kiến cô gái bị nhà chồng ngược đãi.

b. Phân tích đoạn trích

• Phần 1: Tâm trạng, tình cảm của chàng trai và cô gái khi chia tay

- Tâm trạng rối bời, vừa lưu luyến, thủy chung, không nỡ rời xa lại vừa cay đắng, buồn bã của chàng trai:

+ Lời nói đầy cảm động.

+ Suy nghĩ, cảm xúc mãnh liệt.

+ Lời thề tình yêu son sắt.

+ Đi cùng người yêu nhưng lại nghĩ “đành lòng quay lại”, “chịu quay đi”.

⇒ Đây là cảm xúc của người có tình yêu tha thiết nhưng lại đau khổ vì hoàn cảnh thực tại.

- Tâm trạng dằn vặt, đớn đau vô cùng của cô gái:

+ Cất bước theo chồng nhưng “Vừa đi vừa ngoảnh lại”.

+ Níu kéo chàng trai ở lại thêm nữa.

+ Con đường đi tới nhà chồng trở nên xa ngái, buồn thương, đầy sóng gió.

⇒ Đây là tâm trạng bế tắc, lo lắng, sợ hãi trong tâm can người con gái khi phải bước chân vào cuộc hôn nhân không tự nguyện.

• Phần 2: Hoàn cảnh, tình cảm của chàng trai và cô gái khi gặp lại nhau

- Khi đến thăm cô gái tại nhà chồng, chàng trai bị đặt vào hoàn cảnh trớ trêu, đau khổ: yêu nhau mà không đến được với nhau, nay lại nhìn cô bị nhà chồng hành hạ.

- Thái độ, hành động của chàng trai:

+ Chăm sóc, an ủi người yêu một cách tận tình và cảm thông, thương xót cho cô.

+ Thể hiện rõ thái độ phản kháng, mong muốn thoát khỏi tập tục gò bó để đến bên nhau.

+ Một lần nữa khẳng định sự vĩnh cửu của tình yêu chân chính, dù chết không thay đổi.

c. Tổng kết

- Giá trị nội dung:

+ Ca ngợi khát vọng tự do, hạnh phúc của con người.

+ Phản đối tập tục phong kiến cổ hủ.

- Giá trị nghệ thuật:

+ Điệp từ, điệp ngữ.

+ Giọng điệu tha thiết.

+ Lối nói giàu hình ảnh.

+ Sử dụng nhiều từ láy.

3. Kết bài

II. Văn mẫu Phân tích "Lời tiễn dặn"

1. Phân tích Lời tiễn dặn mẫu 1

Nói về văn học dân gian, M. Gorki nhận định: “Hãy đi sâu vào vẻ đẹp quyến rũ của ngôn ngữ bình dân, hãy đi sâu vào những câu hài hoà cân đối trong các bài ca, trong truyện cổ tích… Bạn sẽ thấy ở đó sự phong phú lạ thường của các hình tượng, sự giản dị của sức mạnh làm say đắm lòng người, vẻ đẹp tuyệt vời của những định nghĩa… Hãy đi sâu vào sáng tác của nhân dân, nó trong lành như nước nguồn ngọt ngào, tươi mát, róc rách từ khe núi chảy ra”. Đến với đoạn trích “Lời tiễn dặn” trích trong truyện thơ “Tiễn dặn người yêu” của dân tộc Thái, ta sẽ thấy rõ vẻ đẹp “giản dị”, “trong lành” mà vẫn đủ sức làm say lòng người ấy.

“Tiễn dặn người yêu” là một trong những truyện thơ đặc sắc nhất của kho tàng văn học dân gian Việt Nam. Đây là câu chuyện tình yêu vượt qua định kiến xã hội của chàng trai và cô gái. Hai nhân vật chính trong truyện đã gắn bó với nhau từ thuở ấu thơ nhưng khi lớn lên, cha mẹ cô gái chê chàng trai nghèo nên đã gả cô cho một người giàu có. Khi ấy, chàng trai quyết ra đi làm giàu, hy vọng có thể chuộc lại người yêu. Cô gái quyết tâm chờ đợi người mình yêu nhưng cuối cùng, ngày người chồng hết hạn ở rể đã đến và cô phải về nhà chồng. Chàng trai làm ăn giàu có, trở về quê hương nhưng đã muộn. Chàng trai và cô gái đau đớn chia xa. Bất hạnh thay, sau khi cô gái bị gia đình chồng đuổi về thì cha mẹ lại bán cô vào nhà quan rồi lại đem cô ra chợ bán: “một cuộn lá dong đổi lấy người”. Người đổi được cô khi ấy lại là người yêu của cô khi xưa. Cô gái tủi thân tủi phận nên nhan sắc phai tàn, tiều tụy. Quá buồn bã, cô lấy chiếc đàn môi là kỉ vật tình yêu ngày xưa ra gảy. Chàng trai lắng nghe tiếng đàn, nhận ra người yêu và quyết định lấy cô làm vợ. Anh chia đôi tài sản cho người vợ cũ, cho về kết duyên với người yêu của cô ngày trước. Từ đó, hai người sống hạnh phúc bên nhau. Đoạn trích “Lời tiễn dặn” phần cảm động nhất của truyện thơ, nói về cuộc chia tay giữa hai người và lời của chàng trai khi phải chứng kiến cô gái bị nhà chồng ngược đãi.

Anh yêu em, lẽ tiễn đưa em đến tận nhà chồng,

Nhưng chim chích trên cao lượn vòng gọi anh quay lại, anh quay lại

Chim nhạn dưới thấp bay quanh nhủ anh quay đi, anh quay đi

- “Chào chốn rừng xanh nơi thường lui tới,

Nước dập bè chìm

Sóng xô bè vỡ,

Bè chìm trôi ba suối mất rồi

Mở đầu đoạn trích là ba tiếng “Anh yêu em” ngọt ngào mà tha thiết của chàng trai. Vì yêu thương cô gái mà anh đã “tiễn đưa em đến tận nhà chồng”, cố gắng lưu giữ những phút giây bên người mình yêu. Thế nhưng, tâm trạng chàng trai xảy ra cuộc đấu tranh nội tâm phức tạp. Anh ý thức được sự mâu thuẫn giữa hoàn cảnh thực tại và khát khao tình yêu sâu nặng. Thế nên, chàng trai có sự dùng dằng, vừa muốn đi vừa muốn ở. Lối nói giàu hình ảnh của những người dân miền núi đã diễn tả rất sinh động trạng thái tâm lí đặc biệt này. Thiên nhiên dường như thương xót, buồn rầu cùng chàng trai nên “Chim chích trên cao”, “Chim nhạn dưới thấp” đều gọi anh quay về. Điệp từ “quay lại”, “quay đi” những luyến tiếc, vấn vương trong lòng chàng trai. Chốn rừng xanh mà đôi ta “thường lui tới” nay cũng đượm buồn. Những hình ảnh thiên nhiên gợi lên sự cách trở như “Nước”, “Sóng” kết hợp cùng các động từ mạnh “đập”, “chìm”, “xô”, “vỡ” diễn tả sự vụn vỡ của tình yêu đôi lứa.

Họ vốn đã quen nhau từ thuở bé nhưng chàng trai vẫn nói rằng:

Đôi ta yêu nhau chưa trọn một ngày

Chưa đầy một khắc

Của không mua lẽ đâu được giữ liền tay

Chỉ cá liền với nước

Chỉ lúa liền với ruộng

Tiễn đưa em, thôi anh quay lại, em ơi!

Cách nói “chưa trọn”, “chưa đầy” cho thấy thái độ tiếc nuối vô bờ của chàng trai. Đối với những người yêu nhau, ở bên nhau bao lâu cũng là không đủ. Chỉ khi cưới nhau về, tình yêu mới thực sự trọn vẹn. Thế nên, trong giờ phút chia tay, chàng trai mới cảm thấy quãng thời gian bên nhau là quá ngắn ngủi, không đầy một ngày, một khắc. Chàng trai thấu rõ luật lệ khắc nghiệt của xã hội: “Của không mua lẽ đau được giữ liền tay”. Anh còn nghèo khó, không đủ tiền để cưới cô ngay nên đành chấp nhận nhìn cô gả cho người khác chứ không thể mãi giữ cô bên mình. Khoảng cách về địa vị, tiền bạc đã tách rời tình yêu của họ. Tuy nhiên, ngay trong giờ phút ấy, chàng trai vẫn ngầm khẳng định sức sống của tình cảm. Điệp cấu trúc “Chỉ…liền…với” kết hợp cùng các hình ảnh thiên nhiên có mối quan hệ chặt chẽ như “cá” - “nước”, “lúa” - “ruộng” đã cho thấy sự gắn bó khăng khít của những người yêu nhau. Trong sự đau lòng, chàng trai thốt lên: Tiễn đưa em, thôi anh quay lại, em ơi!

Đáp lại lời của chàng trai, cô gái cũng tha thiết:

“Đừng vội anh, đừng vội,

Sao Khun Lú trên trời còn đợi

Áng mây kia vương vấn còn chờ

Đôi ta xa nhau dằng dặc nỗi niềm tưởng nhớ

Mưa sắp rơi ào đồng cỏ

Đừng bỏ em trơ trọi giữa rừng

Đừng bỏ em giữa dòng sóng thác trào dâng!”

Câu “Đừng vội anh, đừng vội” là lời níu kéo tình yêu đầy xót xa. Cô gái lấy tích truyện “Chàng Lú - Nàng Ủa” để khẳng định tình yêu. Đến ngôi sao xa cách nhau mà vẫn còn đợi, áng mây trôi hờ hững trên trời còn chờ thì ta hãy cứ chờ nhau. Thiên nhiên cũng khóc thương cho mối tình ấy nên “Mưa sắp rơi ào đồng cỏ”. Điệp cấu trúc “Đừng bỏ em” được đặt ở đầu câu khiến lời thơ vang lên tựa tiếng khẩn cầu đầy tội nghiệp của người con gái không muốn rời xa người mình yêu. Rừng sâu trơ trọi hay dòng thác trào dâng không chỉ là không gian trong hiện thực mà còn không gian tâm lí. Cô gái biết chắc rằng mai đây khi trở thành vợ của người mà cô không yêu, cuộc đời cô sẽ là những tháng ngày tăm tối.

Trước những lời tâm tình của người yêu, chàng trai đã thể hiện tình yêu sắt son chung thủy:

“Thác trào dâng, ngang dòng củi vướng

Gặp nhau đây thoắt bỗng chia lìa

Đôi ta yêu nhau đợi tới tháng Năm lau nở

Đợi mùa nước đỏ cá về

Đợi chim tăng ló hót gọi hè

Không lấy được nhau mùa hạ, ta lấy nhau mùa đông

Không lấy được nhau thời trẻ, ta lấy nhau khi goá bụa về già”

Đôi ta sẽ mai yêu nhau và chờ đợi không quản thời gian. Tình yêu ta nối dài từ “tháng Năm lau nở” đến “mùa nước đỏ cá về” rồi mùa hè “chim tăng ló hót”. Sự đối lập giữa các cột mốc thời gian “mùa hạ” - “mùa đông”, “thời trẻ” - “góa bụa về già” cùng điệp cấu trúc “Không lấy được nhau…. ta lấy nhau…” đã khẳng định sự quyết tâm đến cùng, sẽ tìm mọi cách để được ở bên người anh yêu. Chỉ bằng các hình ảnh thiên nhiên giản dị, gần gũi và biện pháp điệp cấu trúc như láy đi láy lại phần điệp khúc của bản tình ca, tác giả dân gian đã diễn tả một tình yêu cháy bỏng, tha thiết và cao cả vô cùng.

Những tháng ngày của cô gái khi ở nhà chồng là chuỗi ngày đau thương và bất hạnh:

Người xui con trai xuống đòn

Chồng lòng rộng không nỡ

Dạ bao dong còn thương

Con không đánh, bố bỏ cơm, không dậy

Chồng em liền trợn mắt ra tay

Số phận người phụ nữ trong xã hội ấy thật đáng thương. Người bố chồng xúi con trai đánh vợ. Chồng cô gái không nỡ lòng đánh cô nhưng nếu chồng cô không đánh, bố chồng liền bỏ cơm không ăn. Cuộc sống đau khổ của cô gái ở nhà chồng còn được chàng trai nhắc đến trong phần khác của truyện thơ. Quá khứ êm đềm, hạnh phúc của cô được thay bằng hiện tại xót xa, nhục nhã:

Thuở xa kia em ở nhà em,

Cá mương cuối dòng còn chê tanh,

Mà bây giờ em phải mớm con em bằng nhện,

Khi chưa lấy được, người vồ vập,

Khi chưa đón về, người xun xoe;

Lấy được rồi, người nhử

- Dâu ơi, xuống sàn ăn cám!

Theo phong tục của người Thái, nếu đôi nam nữ yêu nhau mà không lấy được nhau, họ sẽ thành anh em bè bạn và có thể tới thăm hỏi nhau và chia sẻ những niềm vui nỗi buồn. Khi tới thăm nhà cô gái, chứng kiến tình cảnh ấy, chàng trai vô cùng đau xót. Anh hết mực cảm thông, chăm sóc cô bằng những lời nói, cử chỉ, hành động, ân cần:

Dậy đi em, dậy đi em ơi!

Dậy rũ áo kẻo bọ

Dậy phủi áo kẻo lấm!

Đầu bù anh chải cho,

Tóc rối đưa anh búi hộ!”

Anh chặt tre về đốt gióng đầu

Chặt tre dày, anh hun gióng giữa

Lam ống thuốc này em uống khỏi đau

Tơ rối đôi ta cùng gỡ

Tơ vò ta vuốt lại quay guồng

Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn

Về với người ta thương thuở cũ

Điệp từ “Dậy” kết hợp với cách gọi “em ơi” khiến lời thơ trở thành tiếng gọi ân cần, trìu mến. Những chi tiết “Đầu bù anh chải cho”, “Tóc rối đưa anh búi hộ!”

“Anh chặt tre về đốt gióng đầu” thể hiện sự quan tâm, lo lắng của anh đối với người mình yêu. Chàng trai như đang chịu đựng chung một nỗi đau với cô gái Nếu lời tiễn dặn ở phần đầu nổi bật với điệp khúc “anh” và “em” đợi chờ tha thiết thì ở đây, lời của chàng trai lại trở nên ấm áp với chữ “ta”: “đôi ta cùng gỡ”, “ta vuốt lại”, “Về với người ta thương”. Họ cố gắng thay đổi thực tại, chống lại tập tục cổ hủ để được ở bên nhau. Những cụm từ “vuốt lại”, “quay lại”, “thưở cũ” gợi nhắc chàng trai và cô gái về quá khứ ngọt ngào, yên bình nay chỉ còn là ước ao. Sự kết hợp hoài hòa giữa yếu tố tự sự và trữ tình khiến đoạn thơ đong đầy cảm xúc.

Để tiếp thêm cho cô gái sức sống và niềm hi vọng, chàng trai lại nhắc về tình cảm chung thủy, trước sau như một của mình. Dường như, anh muốn cô nhớ rằng dẫu cuộc sống cơ cực và đớn đau ra sao thì người cô yêu vẫn luôn ở bên và đồng hành cùng cô:

Chết ba năm hình còn treo đó

Chết thành sông, vực nước uống mát lòng

Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm

Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung

Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát

Chết thành hồn, chung một mái, song song

Hỡi gốc dưa yêu mọc ngoài cồn cát

Nước ngập gốc đáng lụi, đừng lụi

Nước ngập rễ đánh bềnh, đừng bềnh

Sáu lần cấu trúc “Chết thành…” được điệp lại cũng là sáu lần chàng trai khẳng định sự gắn bó trong tình yêu. Cái chết vốn được coi là giới hạn của đời người. Nay tình yêu của anh và em còn vượt qua cả ranh giới đó. Ta yêu nhau khi trẻ, ta yêu nhau đến già và ta yêu nhau cả khi không còn nữa. Thủ pháp liệt kê các hình ảnh như sông, đất, bèo, muôi, hồn càng nhấn mạnh khát vọng tình yêu bỏng cháy. Dù có tồn tại dưới bản thể nào, anh và em vẫn sẽ tìm được nhau. Nhắc đến cái chết không phải là một biểu hiện của sự tuyệt vọng hay bi lụy mà là cách chứng minh sức sống dai dẳng, bền bỉ của tình yêu. Tình yêu của đôi trai gái hóa thành dòng nước mát, thành dây trầu xanh thẳm, nâng đỡ con người qua những nổi trôi, phiêu bạt. Quyết tâm đoàn tụ được nhắc đi nhắc lại bằng những câu thơ chung một cấu trúc cùng một loạt các hình ảnh có tính chất tượng trưng. Đây là một trong những đặc điểm nổi bật trong ca dao của đồng bào dân tộc thiểu số miền Bắc nước ta.

Đôi ta yêu nhau, tình Lú - Ủa mặn mồng

Lời đã trao thương không lạc mất

Như bán trâu ngoài chợ

Như thu lúa muôn bông

Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng

Bền chắc như vàng, như đá

Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng

Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già

Ta yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển

Người xiểm xui không ngoảnh, không nghe

Hình ảnh chàng Lú, nàng Ủa lại xuất hiện nhưng là lời của chàng trai tạo nên sự hô ứng, đồng vọng giữa lời của hai người yêu nhau. Đối với chàng trai, một lời nói ra đáng giá hơn cả ngàn vàng nên “không lạc mất”. Lối so sánh “Như bán trâu ngoài chợ/ Như thu lúa muôn bông” rất giàu hìnhh ảnh, tự nhiên, diễn tả được tình cảm sâu đậm của chàng trai và cô gái. Lời thơ vừa trữ tình lại vừa trang trọng. Các từ chỉ số lượng “trăm”, “nghìn” cho thấy sự lớn lao của tình yêu đôi lứa. Nếu ở đoạn đầu, chàng trai thẳng thắn bày tỏ: “Anh yêu em” thì đến đây đã đổi thành “Lòng ta thương nhau”. Một chữ “thương” đơn giản nhưng lại cao hơn chữ “yêu” rất nhiều bao hàm cả sự thấu hiểu, sẻ chia, sẵn sàng đồng cam cộng khổ. Mối tình đến từ hai phía ấy được so sánh với những vật chất rất khó phá hủy: “Bền chắc như vàng, như đá”. Điệp khúc “Yêu nhau, yêu trọn đời”, “Yêu nhau, yêu trọn kiếp” trở thành lời thề nguyền vĩnh cửu cho tình yêu thủy chung. Cách nói “không rung không chuyển”, “không ngoảnh không nghe” cho thấy quyết tâm cao độ bảo vệ tình yêu của chàng trai.

Như vậy, truyện thơ đậm chất trữ tình kết hợp hài hòa với yếu tố tự sự, sử dụng lối nói giàu hình ảnh, cách so sánh ví von đặc sắc cùng phép điệp từ, điệp cấu trúc,..Đoạn trích “Lời tiễn dặn” trích trong truyện thơ “Tiễn dặn người yêu” của dân tộc Thái đã ca ngợi tình yêu trong sáng, thủy chung cùng khao khát tự do, hạnh phúc vượt qua rào cản từ luật lệ xã hội hà khắc của con người.

Sự tài hoa, trí tuệ của tác giả dân gian đã dệt nên câu chuyện tình yêu đẹp vượt thời gian. Giữa muôn ngàn cách thổ lộ tình cảm trên thế gian này, ta xin mượn lời của những chàng trai, cô gái Thái để cất tiếng “Yêu”:

“Không lấy được nhau mùa hạ, ta lấy nhau mùa đông

Không lấy được nhau thời trẻ, ta lấy nhau khi goá bụa về già”

2. Phân tích Lời tiễn dặn mẫu 2

Tình yêu là những gì thiêng liêng nhất, đẹp nhất của cuộc sống này mà loài người may mắn được tạo hóa ban tặng. Bởi nó là thứ vô giá, nên không phải ai cũng dễ dàng có được. Trong xã hội phong kiến, bao người khao khát có được tình yêu, chỉ mong mỏi một điều giản đơn rằng được ở cạnh người mình yêu, để rồi đối mặt với hiện thực là không thể. Những con người ấy chỉ biết âm thầm quan sát, dõi theo bước chân của người yêu và luôn cố gắng vượt qua mọi trắc trở để giành lại hạnh phúc của mình. Đó cũng chính là chủ đề và nội dung chính của truyện thơ "Lời tiễn dặn" của dân tộc Thái, truyện đã bộc lộ rõ nét tâm trạng đau khổ, bất lực, ngậm ngùi của một chàng trai khi tiễn bước người yêu về nhà chồng, và khao khát cùng nhau vượt bao sóng gió để được đoàn tụ bên nhau.

"Tiễn dặn người yêu" (nguyên văn tiếng Thái: Xống chụ xon xao) là một trích đoạn trong truyện thơ đặc sắc, tiêu biểu nhất của dân tộc Thái giữa một kho tàng văn học các dân tộc thiểu số. Truyện thơ là những truyện dài kể bằng thơ, có sự kết hợp ăn ý, hài hòa giữa hai yếu tố tự sự và trữ tình. Một trong hai chủ đề nổi bật của thể loại này là khát vọng tự do yêu đương và hạnh phúc lứa đôi. Và cốt truyện mang chủ đề thường trải qua ba cột mốc như sau: Đôi nam nữ yêu nhau tha thiết- Tình yêu bị ngăn cấm rồi tan vỡ, đau khổ - Tìm mọi cách vượt lên tình cảnh ngang trái để được ở cạnh nhau (bằng cách chết cùng nhau hoặc cùng nhau vượt khó khăn để được bên nhau).Và bài thơ "Lời tiễn dặn" có kết thúc theo cách thứ hai.

Một trong những điều đau khổ nhất trong cuộc đời là không thể cùng sống hạnh phúc với người mình yêu. Đó cũng chính là tâm trạng, nỗi khổ tâm của cô gái trong truyện, được chàng trai cảm nhận với cả tấm lòng. Cô gái bịn rịn, lưu luyến, không muốn xa rời người yêu qua những hành động cụ thể:

"Vừa đi vừa ngoảnh lại,
Vừa đi vừa ngoái trông,
Chân bước xa lòng càng đau nhớ.
Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông".

Những hành động "ngoảnh lại, ngoái trông" chẳng phải bộc lộ rõ chúng ta đang chờ đợi một ai đó sao? Đúng vậy nàng đang chờ đợi được gặp mặt chàng trước khi trở thành vợ của một người khác. Kèm theo đó, là một loạt hành động tiếp theo (ngắt lá ớt, ngắt lá cà) mục đích duy nhất chỉ là muốn chờ đợi người yêu. Qua mỗi cánh rừng đều dừng lại để ngắt lá, người con gái muốn níu kéo thời gian dài ra, khát khao muốn được gặp lại người yêu thêm chút nữa. Tất cả những điều đó qua ánh mắt, qua hành động thể hiện rõ tâm trạng đau khổ, nỗi lòng xót xa, quyến luyến không muốn rời xa, kết thúc mối tình tuyệt đẹp của mình.

Thông thường, những người khi yêu nhau thì sẽ có một mối tương thông là thần giao cách cảm. Có lẽ, chàng trai cảm nhận được người yêu đang cần mình, như hai người đã hẹn nhau từ trước, chàng trai đã tới những nơi người yêu mình từng đi qua:

"Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi;
Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,
Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi".

Lời tiễn dặn nghe sao mà da diết, day dứt quá. Anh cũng như chị, cũng muốn níu dài thêm những giây phút bên nhau nên mới cố tình dặn dò thêm đôi ba câu để được gần chị đôi chút. Ngôn ngữ xưng hô của người Thái nghe sao mà ngọt ngào quá. Anh xưng "anh yêu em ý nói anh yêu của em" và anh cũng gọi chị là "người đẹp anh yêu" ngay từ câu thứ hai của bài thơ, thể hiện tình yêu anh dành cho chị vẫn còn nguyên vẹn, vẫn mặn nồng, sâu sắc dù cho giờ đây chị đã cất bước theo chồng.

Dĩ nhiên khi yêu ai đó ngoài việc muốn được ở bên nhau còn luôn mong muốn lúc nào cũng cảm nhận được có người yêu ở bên để đỡ phải nhung nhớ. Và người Thái cũng thế nên mới có một phong tục như sau:

"Xin hãy cho anh kề vóc mảnh,
Quấn quanh vai ủ lấy hương người,
Cho mai sau lửa xác đượm hơi
Một lát bên em thay lời tiễn dặn!"

Theo phong tục hỏa táng của người dân tộc Thái xưa, khi con người chết đi linh hồn muốn siêu thoát cần có hương của người mà mình yêu thương nhất. Vì thế, chàng trai nghĩ rằng không lấy được người mình yêu coi như rằng cả đời này sẽ không có ai yêu, vì vậy trong giây phút này, khi chàng còn gần nàng thì muốn được quấn lấy, gần sát nàng để mong còn lưu luyến hương thơm của người yêu để sau khi chết sẽ không trở thành kẻ cô đơn, lạc lõng.

Ai mà không mong sau khi lấy được người mình yêu thì có thể cùng nhau xây dựng một tổ ấm viên mãn, hạnh phúc bên bạn đời. Thế nhưng, có mấy người đàn ông nào được như anh, vì yêu chị mà tấm lòng vị tha, bao dung của anh đã vượt cả giới hạn thông thường:

"Con nhỏ hãy đưa anh ẵm,
Bé xinh hãy đưa anh bồng,
Cho anh bế con dòng, đừng ngượng,
Nựng con rồng, con phượng, đừng buồn".

Mất người yêu đã đành đằng này nhìn người yêu có con với một người khác, mà tình yêu của chàng trai đối với cô gái không hề thuyên giảm, thể hiện qua hành động anh bế bồng đứa con không phải của mình vô cùng nâng niu, âu yếm và đầy tình thương. Có thể thấy, tất cả những gì liên quan đến chị, thì anh vô cùng trân trọng mà hết lòng yêu thương. Sự vị tha, bao dung ấy là bằng chứng cho tình yêu bền vững, kiên định mặc cho giờ đây cô đã tay bồng, tay mang.

Kết thúc phần một, là lời thề nguyền vô cùng chắc chắn với người con gái anh yêu:

"Đôi ta yêu nhau, đợi tới tháng Năm lau nở,
Đợi mùa nước đỏ cá về,
Đợi chim tăng ló hót gọi hè.
Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông,
Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già".

Lời thề nguyền vô cùng chắc chắn thể hiện qua thời gian cụ thể, những hình ảnh vô cùng trữ tình ngọt ngào minh chứng cho tình yêu sắt đá của anh dành cho chị. Qua cách lấy mốc thời gian từ đầu đến cuối năm (mùa xuân đến mùa đông) đó chính là một quãng đời người, cụ thể là cuộc đời của anh ngoài chị ra sẽ không yêu bất cứ ai khác. Tiếp đến là cột mốc từ "thời trẻ đến khi "góa bụa về già". Đối với chàng trai việc đến với nhau không bao giờ là muộn, vì thế nếu tuổi thanh xuân không được ở bên nhau thì khi "đầu bạc rang long" ta sẽ đoàn tụ. Bên cạnh đó, tác giả đã sử dụng nghệ thuật điệp cấu trúc "Không lấy được nhau...ta sẽ lấy nhau" khẳng định sự quyết tâm đến cùng, sẽ tìm mọi cách để được ở bên người anh yêu.

Khi yêu người ta luôn mong muốn có thể khiến cho người yêu luôn hạnh phúc. Thế nhưng chàng trai này đã không thể làm được điều đó. Đó chính là nỗi đau khổ, luôn dằn xé trong tâm tư của chàng trai khi chứng kiến cô gái bị đánh đập, hành hạ ngay trước mắt, giờ đây anh chỉ còn có thể làm một việc duy nhất là chăm sóc, an ủi bên cô trong giai đoạn cay đắng này:

Dậy đi em, dậy đi em ơi!
Dậy rũ áo kẻo bọ,
Dậy phủi áo kẻo lấm!
Đầu bù anh chải cho,
Tóc rối đưa anh búi hộ!
Anh chặt tre về đốt gióng đầu,
Chặt tre dày, anh hun gióng giữa,
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau".

Vì muốn một lòng chung thủy son sắt với người yêu, nên có lẽ cô gái đã phản kháng, làm trái với đạo lý của một người con dâu, chỉ để mong bị đuổi, trả về nhà, đoàn tụ với người yêu. Đương nhiên, cô phải trả giá cho những điều đó. Cô bị đánh đập, hành hạ, và bị đối xử như người ở trong nhà. Tất cả những việc cô làm, chàng trai đều hiểu hết, giờ đây trong chàng là một nỗi xót xa, bất lực cùng cực, chỉ còn có thể đứng đằng sau mà vỗ về, an ủi, tận tình chăm sóc sau những trận đòn roi của gia đình chồng.

Không phải chỉ có một mình cô gái đang chiến đấu, đấu tranh để được quay về bên chàng trai, anh muốn nói với cô rằng dù cho có chuyện gì xảy ra thì cô sẽ không một mình, luôn có anh ở bên cô cùng cô vượt qua mọi sóng gió:

"Tơ rối đôi ta cùng gỡ,
Tơ vò ta vuốt lại quay guồng;
Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,
Về với người ta thương thưở cũ".

Những hình ảnh "tơ rối ta cùng gỡ, tơ vò vuốt lại" là minh chứng cho câu hứa chàng sẽ cùng người yêu đối mặt mọi sóng gió, luôn là chỗ dựa vững chắc cho cô mỗi khi gặp trắc trở.

Sức chịu đựng của con người là có giới hạn, tức nước thì vỡ bờ. Thực tế quá cay đắng, chàng trai quyết tâm muốn phá vỡ mọi quy tắc, giành lại người yêu được thể hiện qua những hình ảnh về cái chết:

"Chết ba năm hình còn treo đó;
Chết thành sông, vục nước uống mát lòng,
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,
Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,
Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát".

Chết là khi con người ta đã tới bước đường cùng, không thể làm gì được nữa, quá bức xúc với hiện thực cuộc sống. Nhưng cặp đôi này lại không lựa chọn phương án đó mà trái ngược là thái độ quyết tâm sống hạnh phúc, sống mạnh mẽ, cùng nhau phá vỡ rào cản xã hội phong kiến khắt khe để đi đến con đường tình yêu của hai người. Sử dụng hình ảnh cái chết, chỉ để càng khẳng định sức sống mãnh liệt, muốn đoàn tụ bên nhau của hai người.

"Có công mài sắt, có ngày nên kim". Kiên trì mài giũa tình yêu cùng với niềm tin tưởng tuyệt đối sẽ đem đến niềm tin về cái kết có hậu như một câu chuyện cổ tích ngọt ngào:

Đôi ta yêu nhau, tình Lú - Ủa mặn nồng,
Lời đã trao thương không lạc mất;
Như bán trâu ngoài chợ,
Như thu lúa muôn bông.
Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng,
Bền chắc như vàng, như đá.
Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng,
Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già,
Ta yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển,
Người xiểm xui, không ngoảnh không nghe".

Bằng biện pháp tu từ so sánh, tác giả đã khiến cho ta thêm biết được các phong tục, tập quán vô cùng đặc sắc của người Thái, và những câu chuyện tình yêu ngọt ngào của các cặp đôi dân tộc Thái. Sau bao sóng gió, nỗ lực giành lấy hạnh phúc, cuối cùng hai người đã đoàn tụ, được sống bên nhau trọn vẹn. Sức mạnh tình yêu chân chính sẽ khiến cho họ có một kết thúc vô cùng có hậu.

Cái kết của họ chính là niềm tin vào một tình yêu chân chính. Nó có thể khiến những điều tưởng chừng không thể thành có thể. Họ sẽ cùng nhau vượt qua mọi gian nan, biến cố của cuộc đời này để nhận lại những gì xứng đáng nhất. Chàng trai thực hiện được đúng lời hứa của mình bằng tất cả lòng yêu thương, sự tin tưởng, ý chí kiên định với tình yêu sắt đá của hai người. Câu chuyện của hai người là một bằng chứng sống của niềm tin vào tình yêu chân chính trong xã hội xưa khắc nghiệt. Thông qua đó, đoạn trích còn phản ánh một hiện thực khắc nghiệt chính là những phong tục, tập quán cổ hủ, lạc hậu khi xưa khiến cho tình yêu chân chính bị ngăn cấm, làm cho nhiều mối tình bị tan vỡ vì những định kiến khắt khe và vô lý của xã hội phong kiến miền núi. Đồng thời tác giả bày tỏ tiếng nói, khát vọng được tự do yêu đương, tự quyết định bạn đời, cuộc sống hôn nhân của các cặp đôi người Thái.

3. Phân tích Lời tiễn dặn mẫu 3

Tình yêu, một đề tài vĩ đại đã làm đậy tim của biết bao người và gợi ra ngàn lời thơ tuyệt đẹp của nhân loại. Mỗi nhà thơ, mỗi tác giả tìm đến cách diễn đạt riêng để khắc họa tình yêu. Tình yêu có thể mang yếu tố triết lý như trong thơ của Tagore, đầy đắm say như trong thơ của Pushkin, rạo rực và đầy cảm xúc như trong thơ của Xuân Diệu. "Tiễn dặn người yêu" cũng là một tác phẩm tiêu biểu của văn học dân gian Thái, nổi tiếng với phong cách truyện thơ kết hợp.

Truyện thơ là một thể loại kể chuyện bằng thơ, kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình. "Tiễn dặn người yêu" là một truyện thơ của dân tộc Thái gồm 1846 câu thơ, kể về câu chuyện tình yêu và hôn nhân của một cặp vợ chồng Thái. Câu chuyện diễn ra qua ba giai đoạn: yêu nhau mặn nồng, chia lìa và đau khổ, cuối cùng là đoàn tụ hạnh phúc. Trích đoạn "Lời tiễn dặn người yêu" là một phần trong câu chuyện, nó thể hiện tâm trạng đau khổ của chàng trai, là phần mềm dấn đề cận kề của mối tình đầy sâu sắc và da diết.

Trong tình yêu, có những trở ngại, khó khăn và thách thức, và nó thường là những trải nghiệm riêng tư và tâm lý mà cả hai người yêu phải đối mặt. Trong câu chuyện này, tâm trạng đau khổ, buồn bã và mong ngóng của cô gái được thể hiện qua việc cô liên tục quay đầu và ngoảnh lại trong lúc đi. Những hành động này chỉ ra sự bịn rịn và lòng trung thành của cô gái, cô không muốn rời xa người yêu của mình.

Câu chuyện cũng thể hiện sự quan tâm và sự chăm sóc của chàng trai. Chàng trai muốn đảm bảo rằng cô gái của mình sẽ ổn và an toàn, vì vậy anh ta khuyên cô gái rằng khi cô về nhà chồng, cô nên tỉa gọn áo quần và lặn sâu trong nước để rửa mặt. Tất cả những điều này thể hiện tình yêu và lo lắng của chàng trai đối với cô gái.

Hình ảnh và ngôn ngữ trong "Tiễn dặn người yêu" rất tươi đẹp và dễ thương. Chàng trai không chỉ gọi cô gái là "em" mà còn sử dụng các từ ngữ tình cảm và chu đáo như "người đẹp anh yêu" và "con nhỏ" để mô tả cô. Điều này cho thấy tình yêu và sự quý trọng mà chàng trai dành cho cô gái.

Những hành động và lời nói của chàng trai trong đoạn trích này cũng thể hiện tình yêu của anh ta không chỉ dành cho cô gái mà còn cho cả đứa con của cô. Chàng trai muốn đảm bảo rằng đứa con của họ sẽ không gặp khó khăn hay bất kỳ điều gì xấu xảy ra khi cô gái đi về nhà chồng.

Cả câu chuyện này thể hiện sự mạnh mẽ của tình yêu và lòng kiên nhẫn của chàng trai. Dù có rất nhiều khó khăn và trở ngại, anh ta quyết tâm chờ đợi và đối mặt với mọi thách thức để cuối cùng đoàn tụ và sống hạnh phúc bên cô gái mình yêu. Đây là một thông điệp về sức mạnh và đẹp đẽ của tình yêu chân thành.

4. Phân tích Lời tiễn dặn mẫu 4

Trong suốt nhiều thế hệ, tình yêu đôi lứa đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều tác giả, tạo nên nhiều tác phẩm nổi bật. "Tiễn Dặn Người Yêu" là một ví dụ sáng sủa về sự kết hợp giữa thơ và truyện, thể hiện phong cách sáng tạo đặc trưng của người dân tộc Thái. Tác phẩm này khắc họa những gian khổ trong tình yêu và hôn nhân, thường xảy ra như những thách thức trên con đường dẫn tới hạnh phúc. Các nhân vật trong câu chuyện biểu lộ tâm trạng và trải nghiệm của người con trai, người luôn đóng vai trò chủ động trong một cuộc tình sâu sắc và da diết.

Truyện thơ của người dân tộc thường kể một câu chuyện dài qua lời thơ, giúp chúng ta hiểu về phong tục, tập quán và tâm hồn của người dân thiểu số. "Tiễn Dặn Người Yêu" được biến tấu thành 1846 câu thơ nổi tiếng, mô tả câu chuyện tình yêu và hôn nhân của hai nhân vật chính. Câu chuyện này có nhiều tình huống thăng trầm, bao gồm niềm hy vọng vào hạnh phúc, đau khổ khi chia lìa, và sự kiên trì của cả hai trong việc bảo vệ tình yêu. Để hiểu sâu hơn về câu chuyện, chúng ta cần đặt mình vào tác phẩm một cách chân thành và đồng cảm với tình cảm của người con trai, như được thể hiện qua lời tiễn dặn.

Tác giả sử dụng ngôn ngữ hùng vĩ và tường thuật chi tiết để tái hiện hình ảnh và tâm trạng của người con trai. Câu chuyện bắt đầu bằng việc anh tiễn người con gái về nhà chồng. Anh rất cảm nhận mỗi bước đi của cô gái, và mắt anh luôn "ngoái trông" và "ngoảnh lại" khi chia lìa. Những chi tiết như cây rừng, lá ớt, và cả cà đều biểu thị sự thiết tha và nhớ nhung của cô gái trong trái tim anh.

Cảnh tượng này diễn ra khi cô gái đã đến rừng, nơi chàng trai đang chờ đợi. Anh gọi cô gái bằng những từ ngữ ngọt ngào và yêu thương. Anh yêu cô gái và muốn níu kéo thời gian cùng cô gái, dù biết rằng họ phải chia lìa.

Câu chuyện tiếp tục khi chàng trai đã đến nhà chồng của cô gái. Anh chứng kiến cảnh cô bị người chồng đánh đập, và anh biết rằng cô gái sẽ phải trải qua những thời gian khó khăn. Anh ủng hộ và chăm sóc cô gái trong những khoảnh khắc khó khăn nhất của cuộc đời cô.

Anh nói với cô gái rằng họ sẽ gặp nhau lại và tái hợp vào một ngày không xa. Anh yêu cô gái và quyết tâm duy trì tình yêu của họ dù có bất kỳ khó khăn gì. Câu chuyện này thể hiện lòng trung thành và tình yêu đích thực của cả hai người.

Tâm hồn và phong tục hôn nhân của người Thái được thể hiện trong câu chuyện. Câu chuyện kết thúc với một cái kết có hậu, trong đó cả hai người vượt qua mọi khó khăn và tái hợp. Điều này là một minh chứng cho tình yêu và lòng trung thành của họ.

"Tấm lòng, tập tục, và tình yêu của họ là một ví dụ đáng ngưỡng mộ về sự hi sinh và lòng trung thành trong tình yêu." Câu chuyện này khắc họa một cách rất sinh động tình yêu đôi lứa và sự đoàn kết của họ trong cuộc hôn nhân, cho chúng ta thấy rằng luôn có sự kỳ diệu trong tình yêu và sự trung thành luôn đem lại kết quả tích cực.