Ôn thi vào lớp 10: Chuyên đề Truyện thơ Nôm

Bản quyền tài liệu thuộc về VnDoc, nghiêm cấm các hành vi sao chép với mục đích thương mại.

1. Các văn bản truyện thơ nôm trong chương trình

- Bộ sách Cánh Diều:

• "Cảnh ngày xuân", "Kiều ở lầu Ngưng Bích" trích từ "Truyện Kiều" của Nguyễn Du
• "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga", "Lục Vân Tiên gặp nạn" trích từ "Truyện Lục Vân Tiên" của Nguyễn Đình Chiểu

- Bộ sách Kết nối tri thức:

• "Kim - Kiều gặp gỡ", "Kiều ở lầu Ngưng Bích" trích từ "Truyện Kiều" của Nguyễn Du
• "Lục Vân Tiên đánh cướp, cứu Kiều Nguyệt Nga" trích từ "Truyện Lục Vân Tiên" của Nguyễn Đình Chiểu

- Bộ sách Chân trời sáng tạo:

• "Thúy Kiều báo ân báo oán" trích từ "Truyện Kiều" của Nguyễn Du
• "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga" trích từ "Truyện Lục Vân Tiên" của Nguyễn Đình Chiểu
• "Tiếng đàn giải oan" trích từ truyện thơ "Thạch Sanh"

2. Khái niệm truyện thơ Nôm

Truyện thơ Nôm là thể loại tự sự bằng văn vần và viết bằng chữ Nôm, ra đời từ thế kỉ XVII, phát triển mạnh vào cuối thế kỉ XVIII và thế kỉ XIX.

3. Phân loại truyện thơ Nôm

- Dựa trên tiêu chí thể thơ, truyện thơ Nôm chủ yếu sáng tác bằng ba thể thơ chính:

• Thể thơ Đường luật
• Thể thơ song thất lục bát
• Thể thơ lục bát

- Dựa trên tiêu chí ngôn ngữ và đặc điểm nghệ thuật, truyện thơ Nôm chia thành hai loại:

• Truyện thơ Nôm bình dân
• Truyện thơ Nôm bác học

- Dựa trên tiêu chí tác giả, truyện thơ Nôm chia thành hai loại:

• Truyện thơ Nôm khuyết danh (tức không xác định được tác giả)
• Truyện thơ Nôm hữa danh (tức có tác giả cụ thể)

3. Đề tài, chủ đề của truyện thơ Nôm

Đề tài, chủ đề của truyện thơ Nôm rất rộng mở, bao quát mọi vấn đề trong cuộc sống, nhiều tầng lớp trong xã hội, chứa đựng giá trị nhân đạo và hiện thực sâu sắc

4. Cốt truyện của truyện thơ Nôm

- Cốt truyện thơ Nôm thường chỉ triển khai theo hai mô hình cơ bản như sau và sắp xếp các sự việc theo trình tự thời gian:

• Mô hình 1: Gặp gỡ à Chia li à Đoàn tụ
• Mô hình 2: Hội ngộ à Lưu lạc à Đoàn viên

- Ngoài việc lấy cốt truyện từ các tác phẩm dân gian hoặc các tác phẩm văn học Trung Quốc, nhiều tác giả đã lấy cốt truyện từ chính cuộc sống thực tế xung quanh mà mình tai nghe mắt thấy, từ chính cuộc sống của mình, hoặc tự sáng tạo ra

5. Nhân vật trong truyện thơ Nôm

- Nhân vật trong truyện thơ Nôm thường chia thành hai tuyến:

• Nhân vật chính diện (đại diện cho cái tốt, cái đẹp, tiến bộ)
• Nhân vật phản diện (đại diện cho cái xấu, cái ác, bảo thủ)

- Nhân vật trong truyện thơ Nôm có hai kiểu nhân vật điển hình:

• Nhân vật là con người bình thường
• Nhân vật là các nhân vật kì ảo (đồ vật, loài vật thần kì…)

- Cách xây dựng nhân vật:

• Nhân vật chính là những cô gái, chàng trai có vẻ đẹp toàn diện (hình thể, tâm hồn, đức hạnh, trí tuệ, tài năng…) nhưng cuộc sống thường gặp nhiều trắc trở, gian nan.
• Những gian nan, trắc trở của cuộc đời nhân vật không chỉ phản ánh thực trạng xã hội đương thời mà còn là cái “nền” để các tác giả làm nổi bật vẻ đẹp của con người, đặc biệt là người phụ nữ (Họ hiếu thảo với cha mẹ, thủy chung trong tình yêu, giàu lòng nhân hậu và đức hi sinh; đồng thời rất mạnh mẽ, can đảm khi đối diện với những tai họa, khổ đau, bất hạnh; dũng cảm, kiên cường đấu tranh để bảo vệ tình yêu, hạnh phúc gia đình, giữ gìn phẩm giá.)

- Nhiều nhân vậy đươc khắc họa ở cả hai phương diện:

• Con người bên ngoài (ngoại hình, lời nói, cử chỉ, hành động…)
• Con người bên trong (cảm xúc, suy nghĩ, diễn biến tâm lí…)

6. Lời thoại của nhân vật trong truyện thơ Nôm

- Lời thoại của nhân vật chia thành hai loại:

• Đối thoại (lời của các nhân vật nói với nhau)
• Độc thoại (thường là những lời thoại bộc lộ tâm trạng, cảm xúc, còn gọi “độc thoại nội tâm”)

- Trừ một số ít truyện thơ Nôm như Truyện Kiều của Nguyễn Du có lời của nhân vật gồm cả đối thoại và độc thoại, trong các truyện thơ Nôm nói chung, lời của nhân vật phần lớn là đối thoại.