Địa Lý

a) Khu vực đồi núi

-Các thế mạnh:

+ Khoáng sản: Tập trung nhiều loại khoáng sản là nguyên liệu, nhiên liệu cho nhiều ngành công nghiệp: than, sắt, chì, đồng,...

+ Rừng và đất trồng:

Tạo cơ sở phát triển nền lâm-nông nghiệp nhiệt đới.

Khu vực đồi núi thấp, các cao nguyên và các thung lũng với các loại đất như feralit, badan,... tạo thuận lợi cho việc hình thành các vùng chuyên canh cây công nghiệp, cây ăn quả, phát triển chăn nuôi đại gia súc.

Có thể trồng được các loài động, thực vật cận nhiệt và ôn đới.

+ Nguồn thủy năng: Các con sông ở miền núi nước ta có tiềm năng thủy điện lớn.

+ Tiềm năng du lịch: Có nhiều điều kiện để phát triển các loại hình du lịch tham quan, nghỉ dưỡng….nhất là du lịch sinh thái.

- Các mặt hạn chế:

+ Địa hình chia cắt mạnh, lắm sông suối, hẻm vực, sườn dốc, gây trở ngại cho giao thông, cho việc khai thác tài nguyên và giao lưu kinh tế giữa các vùng.

+ Do mưa nhiều, độ dốc lớn, miền núi còn là nơi xảy ra các thiên tai như lũ nguồn, lũ quét, xói mòn, trượt lở đất.

+ Tại các đứt gãy sâu còn có nguy cơ phát sinh động đất.

+ Các thiên tai khác như lốc, mưa đá, sương muối, rét hại….thường gây tác hại lớn cho sản xuất và đời sống dân cư.

b) Khu vực đồng bằng

- Các thế mạnh:

+ Là cơ sở để phát triển nền nông nghiệp nhiệt đới, đa dạng các loại nông sản, mà nông sản chính là lúa gạo.

+ Cung cấp các nguồn lợi thiên nhiên như thủy sản, khoáng sản và lâm sản.

+ Là nơi có điều kiện để tập trung các thành phố, các khu công nghiệp và các trung tâm thương mại.

+ Phát triển giao thông vận tải đường bộ, đường sông.

- Hạn chế:

Các thiên tai như bão, lụt, hạn hán…thường xảy ra, gây thiệt hại lớn về người và tài sản.

- Dải đồng bằng ven biển miền Trung có diện tích khoảng 15 nghìn km2.

- Đất ở đây thường nghèo, nhiều cát, ít phù sa sông.

- Đồng bằng phân nhiều hẹp ngang và bị chia cắt thành nhiều đồng bằng nhỏ.

- Chỉ một số đồng bằng được mở rộng ở các cửa sông lớn như đồng bằng Thanh Hóa của hệ thống sông Mã, sông Chu, đồng bằng Nghệ An (sông Cả), đồng bằng Quảng Nam (sông Thu Bồn) và đồng bằng Tuy Hòa (sông Đà Rằng).

- Ở nhiều đồng bằng thường có sự phân chia làm ba dải: giáp biển là cồn cát, đầm phá; giữa là vùng thấp trũng; dải trong cùng đã được bồi tụ thành đồng bằng.

Việc khai thác, sử dụng đất và rừng không hợp lí ở miền đồi núi đã gây nên những hậu quả:

- Gây lũ nguồn, lũ quét, lũ ống ở miền núi, ngập lụt ở vùng đồng bằng.

- Xói mòn, trượt lở đất ở miền đồi núi, gây thoái hóa đất.

- Thu hẹp dần môi trường sống của nhiều loại động vật, nhiều loài đứng trước nguy cơ tuyệt chủng làm mất cân bằng môi trường sinh thái.

Các thế mạnh về tài nguyên thiên nhiên của vùng đồi núi gồm:

- Khoáng sản: tập trung nhiều loại khoáng sản có nguồn gốc nội sinh (đồng, chì, thiếc, sắt, vàng,...) và ngoại sinh (than đá, vật liệu xây dựng, bôxít,..).Đó là nguyên liệu, nhiên liệu cho nhiều ngành công nghiệp.

VD. Vùng núi Đông Bắc nước ta tập trung nhiều loại khoáng sản nhất cả nước.

- Rừng và đất trồng:

+ Khu vực đồi núi giàu có về nguồn tài nguyên rừng, là cơ sở để phát triển lâm – nông nghiệp, rừng đa dạng về thành phần động - thực vật với nhiều loài thú quý hiếm.

+ Địa hình đồi núi thấp và các cao nguyên rộng lớn có đất feralit màu mỡ là điều kiện để phát triển các vùng chuyên canh cây công nghiệp, cây ăn quả, chăn nuôi gia súc…

VD. Trung du miền núi Bắc Bộ, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên là những vùng chuyên canh cây công nghiệp lớn nhất cả nước.

- Thủy năng: các con sông lớn ở miền núi mang lại nguồn thủy năng dồi dào.

VD. Hệ thống sông Hồng, sông Đà (Tây Bắc), sông Đồng Nai (Tây Nguyên)…

- Tiềm năng du lịch: phát triển du lịch sinh thái, tham quan nghỉ dưỡng (suối, thác, hồ nước, hang động, vườn quốc gia…).

- Đồng bằng nhỏ hẹp, kéo dài dọc bờ biển, có diện tích khoảng 15 nghìn km2, bị chia cắt thành nhiều đồng bằng nhỏ bởi các dãy núi đâm ngang ra sát biển.

Chỉ một số đồng bằng được mở rộng ở các cửa sông lớn như đồng bằng Thanh Hóa của hệ thống sông Mã, sông Chu, đồng bằng Nghệ An (sông Cả), đồng bằng Quảng Nam (sông Thu Bồn) và đồng bằng Tuy Hòa (sông Đà Rằng).

- Ở nhiều đồng bằng thường có sự phân chia làm ba dải: giáp biển là cồn cát, đầm phá; giữa là vùng thấp trũng; dải trong cùng đã được bồi tụ thành đồng bằng.

- Đất ở đây thường nghèo, nhiều cát, ít phù sa sông.

- Đồng bằng sông Hồng:

+ Rộng khoảng 15 nghìn km2, hình dạng tam giác châu với đỉnh ở Việt Trì.

+ Địa hình cao ở rìa phía tây và tây bắc, thấp dần ra biển và bị chia cắt thành nhiều ô. Do đó đê ven sông ngăn lũ nên vùng trong đê không được bồi tụ phù sa, gồm các khu ruộng cao bạc màu và các ô trũng ngập nước; vùng ngoài đê được bồi phù sa hằng năm.

- Đồng bằng sông Cửu Long:

+ Diện tích khoảng 40 nghìn km2, địa hình thấp và bằng phẳng hơn.

+ Trên bề mặt đồng bằng không có đê nhưng có mạng lưới sông ngòi, kênh rạch chằng chịt. Đồng bằng có các vùng trũng lớn như Đồng Tháp Mười, Tứ Giác Long Xuyên,…bị ngập nước vào mùa lũ.

Lập bảng so sánh để thấy rõ các điểm khác nhau giữa 2 vùng núi và dễ nhớ, dễ hiểu hơn

- Đồi núi chiếm phần lớn diện tích nhưng chủ yếu là đồi núi thấp

+ ¾ diện tích lãnh thổ là đồi núi, ¼ diện tích là đồng bằng.

+ Đồi núi cao trên 2000 m chỉ chiếm 1% diện tích cả nước.

- Cấu trúc địa hình khá đa dạng

+ Địa hình được Tân kiến tạo làm trẻ lại.

+ Cấu trúc địa hình gồm 2 hướng chính là tây bắc - đông nam và vòng cung.

- Địa hình của vùng nhiệt đới ẩm gió mùa.

+ Xâm thực mạnh ở miền đồi núi.

+ Bồi tụ nhanh ở đồng bằng hạ lưu sông.

- Địa hình chịu tác động mạnh mẽ của con người.

Sự khác nhau về độ cao và hướng các dãy núi giữa Trường Sơn Bắc và Trường Sơn Nam:

- Về độ cao:

+ Trường Sơn Bắc là khu vực núi thấp và hẹp ngang, được nâng cao ở hai đầu và thấp trũng ở giữa.

+ Trường Sơn Nam gồm các khối núi và cao nguyên cao đồ sộ (khối núi Kon Tum, khối núi cực Nam Trung Bộ). Nhiều đỉnh núi trên 2000 m nghiêng về phía đông.

- Hướng các dãy núi:

+ Trường Sơn Bắc: Hướng Tây Bắc – Đông Nam là chủ đạo, một số dãy núi hướng Tây – Đông (dãy Hoành Sơn).

+ Trường Sơn Nam: Là hệ thống cánh cung lớn được hợp bởi 3 hướng chính là Tây Bắc – Đông Nam, Bắc – Nam, Đông Bắc – Tây Nam; cánh cung lưng lồi ra biển Đông, ôm lấy các cao nguyên rộng lớn phía tây.

Các dãy núi lớn của vùng núi Tây Bắc: Hoàng Liên Sơn, Pu Đen Đinh, Pu Sam Sao.

- Các cánh cung: Sông Gâm, Ngân Sơn, Bắc Sơn, Đông Triều.

- Độ cao địa hình của vùng:

Phần lớn là địa hình núi thấp.

Những đỉnh núi cao trên 2.000m nằm trên vùng Thượng nguồn sông Chảy.

Các khối núi đá vôi đồ sộ cao trên 1.000 nằm ở biên giới Việt - Trung.

Trung tâm là vùng đồi núi thấp 500 - 600m.

Về phía biển, độ cao còn khoảng 100m.