Soạn bài Vào phủ Chúa Trịnh

VnDoc mời bạn đọc tham khảo Soạn văn 11 bài: Vào phủ Chúa Trịnh, qua bộ tài liệu các bạn học sinh chắc chắn sẽ có kết qua cao hơn trong học tập. VnDoc mời các bạn học sinh và thầy cô tham khảo.

I. Khái quát về tác giả Lê Hữu Trác

1. Tiểu sử tác giả Lê Hữu Trác

Lê Hữu Trác (1720 ? – 1791) hiệu là Hải Thượng Lãn Ông, người làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay thuộc huyện Yên Mĩ, tỉnh Hưng Yên).

Ông là một danh y, không chỉ chữa bệnh mà còn soạn sách và mở trường dạy nghề thuốc để truyền bá y học. Phần lớn cuộc đời hoạt động y học và trước tác của ông gắn với quê ngoại ở xã Sơn Quang, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh. Ở Hương Sơn, ông làm nhà cạnh rừng đặt tên hiệu "Hải Thượng Lãn ông". Hải Thượng là hai chữ đầu của tỉnh Hải Dương và phủ Thượng Hồng quê cha và cũng là xứ Bầu Thượng quê mẹ. "Lãn ông" nghĩa là "ông lười", ngụ ý lười biếng, chán ghét công danh, tự giải phóng mình khỏi sự ràng buộc của danh lợi, của quyền thế, tự do nghiên cứu y học, thực hiện chí hướng mà mình yêu thích gắn bó.

Dòng tộc ông vốn có truyền thống khoa bảng: ông nội, bác, chú, anh và em họ đều đỗ Tiến sĩ và làm quan to.

2. Sự nghiệp văn học của tác giả Lê Hữu Trác

Sự nghiệp của Lê Hữu Trác khá đồ sộ với bộ Hải Thượng y tông tâm lĩnh (Những lĩnh hội tâm huyết trong ngành y của Hải Thượng) gồm 66 quyển, được biên soạn trong gần bốn mươi năm. Hải Thượng y tông tâm lĩnh chẳng những có giá trị hết sức to lớn về y học mà còn có giá trị văn học.

Bộ phận văn học độc lập gồm 29 bài thơ ghi lại những cảm nghĩ của tác giả trong những lần đi về các làng quê chữa bệnh cho dân.

3. Hoàn cảnh sáng tác Vào phủ chúa Trịnh

Hải Thượng Lãn Ông ghi chép lại quá trình mình vào cung chữa bệnh cho thế tử ở bộ Hải Thượng y tông tâm lĩnh. Đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh được rút từ tập này.

II. Soạn bài Vào phủ chúa Trịnh

Soạn bài Vào phủ chúa Trịnh mẫu 1

1. Tác giả

• Lê Hữu Trác (1720 ? - 1791) hiệu là Hải Thượng Lãn Ông, người làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay thuộc huyện Yên Mĩ, tỉnh Hưng Yên).
• Ông là một danh y không chỉ chữa bệnh mà còn soạn sách và mở trường dạy nghề thuốc để truyền bá y học.
• Lê Hữu Trác còn là một nhà văn, nhà thơ với những đóng góp đáng ghi nhận cho văn học nước nhà.
• Ông để lại nhiều tác phẩm nổi tiếng, tiêu biểu là Bộ Hải Thượng y tông tâm lĩnh là công trình nghiên cứu y học xuất sắc nhất thời trung đại Việt Nam.

2. Tác phẩm

• Thượng kinh kí sự (Kí sự lên đô) là tập kí sự bằng chữ Hán, hoàn thành năm 1783 tả quang cảnh ở kinh đô, cuộc sống xa hoa trong phủ chúa Trịnh và quyền uy, thế lực của nhà chúa. Qua đó, người đọc thấy được thái độ coi thường danh lợi của tác giả.
• Đoạn Vào phủ chúa Trịnh nói vê việc Lê Hữu Trác lên tới kinh đô, được dắt vào phủ chúa để bắt mạch, kê đơn cho Trịnh Cán.

3. Hướng dẫn học bài

Câu 1:

Quang cảnh phủ chúa được miêu tả: Đâu đâu cũng là cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm, gió đưa thoang thoảng mùi hương. Những dãy hành lang quanh co nối nhau liên tiếp.

Cung cách sinh hoạt tron phủ chúa: Người giữ cửa truyền báo rộn ràng, người có việc quan qua lại như mắc cửi. Vệ sĩ canh giữ cửa cung, ai muốn ra vào phải có thẻ.

Cách nhìn, thái độ của Lê Hữu Trác đối với cuộc sống phủ chúa:

- Choáng ngợp trước sự giàu sang đến mức phung phí nơi phủ chúa.

- Lê Hữu Trác vốn là người ngay thẳng, chính trực nên đứng trước sự xa hoa, lộng lẫy của cung điện cũng không làm người lay động mà ngược lại càng bộc lộ sự coi thường danh lợi hư ảo của người.

Câu 2: Những chi tiết “đắt” làm nổi bật giá trị hiện thực của tác phẩm:

Đó là những chi tiết đối lập như: thế tử - người bị bệnh - ngồi chễm chệ trên sập vàng cho thầy thuốc - một cụ già - quỳ lạy và ban lời khen: "Ông này lạy khéo!".

Chi tiết: "Đột nhiên thấy ông ta (quan Chánh đường) mở một chỗ trong màn gấm rồi bước vào. Ở trong tối om, không thấy có cửa ngõ gì cả. Đi qua độ năm, sáu lần trướng gấm như vậy…; Thánh thượng đang ngự" ("có mấy người cung nhân đang đứng xúm xít. Đèn sáp chiếu sáng làm nổi màu mặt phấn và màu áo đỏ. Xung quanh lấp lánh, hương hoa ngào ngạt"),..

→ Những chi tiết tuy nhỏ nhưng rất ấn tượng làm nổi bật sự xa hoa, thói hưởng lạc của nhà chúa khiến tự nó phơi bày ra trước mắt người đọc.

Câu 3: Cách chẩn đoán và chữa bệnh của Lê Hữu Trác cùng những diễn biến tâm tư của ông khi kê đơn cho ta hiểu thêm nhiều điều về con người này:

• Ông là một vị thầy thuốc tài giỏi và vô cùng có tâm. Ông rất muốn chữa cho thế tử khỏi bệnh, tuy nhiên suy nghĩ sâu xa rằng nếu thế tử khỏi bệnh ngay thì mình sẽ bị ràng buộc bởi danh lợi và không thể về lại nơi mình sinh sống. Nhưng suy cho cùng, cha ông mình đời đời chịu ơn của nước, ta phải dốc hết cả lòng thành nên đã kê đơn thuốc để nhà vua nhanh khỏi bệnh.
• Tuy tài giỏi là thế nhưng ông không màng đến danh lợi, không ham vinh hoa phú quý, luôn chữa bệnh cho mọi người bằng tâm huyết của mình.

Câu 4: Những nét đặc sắc trong bút pháp kí sự của tác giả:

• Sự quan sát tỉ mỉ, tinh tế và sắc sảo; bút pháp tả cảnh sinh động: cảnh xa hoa, lộng lẫy trong phủ chúa.
• Nội dung ghi chép trung thực.
• Kể diễn biến sự việc khéo léo, lôi cuốn, hấp dẫn, đặc biệt là những chi tiết nhỏ có tính chất tạo nên cái thần của cảnh và việc.
• Giọng điệu châm biếm, phê phán một cách nhẹ nhàng, kín đáo.
• Kết hợp tự sự, miêu tả và biểu cảm tạo sức hút, tăng giá trị hiện thực, gây ấn tượng sâu sắc về cảnh và người nơi phủ chúa.

Soạn bài: Vào phủ Chúa Trịnh mẫu 2

1. Về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

• Lê Hữu Trác (1724- 1791) hiệu là Hải Thượng Lãn Ông, người làng Liêu Xá, huyện Đường hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay thuộc huyện Yên Mĩ, tỉnh Hưng Yên
• Ông vừa là một danh y, vừa là một nhà văn và nhà thơ lớn.

b. Tác phẩm Thượng kinh kí sự (Kí sự lên kinh)

• Là tập kí sự bằng chữ Hán, hoàn thành năm 1783, được xếp cuối bộ Hải Thượng y tông tâm lĩnh như một quyển phục lục. Tác phẩm được viết bằng thể kí sự - một thể loại văn học mới xuất hiện ở thế kỉ XVIII, ghi chép những câu chuyện, những sự việc có thực và tương đối hoàn chỉnh.
• Thượng kinh kí sự ghi lại những chuyện mắt thấy tai nghe của Lê Hữu Trác trong chuyến đi từ Hương Sơn ra Thăng Long chữa bệnh cho cha con chúa Trịnh Sâm. Tập kí sự tả lại quang cảnh kinh đô, cuộc sống xa hoa trong phủ chúa Trịnh và thế lực, quyền uy của nhà chúa. Câu chuyện kết thúc với việc Lê Hữu Trác được về lại quê nhà, trở về với cuộc sống tự do trong tâm trạng hân hoan để tiếp tục cống hiến đời mình cho y thuật.
• Đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh nói về việc Lê Hữu Trác lên tới kinh đô, được dẫn vào phủ chúa để bắt mạch, kê đơn cho Trinh Cán.

2. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 9 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

* Đoạn trích vào phủ chúa Trịnh ghi lại một cách khá tỉ mỉ quang cảnh trong phủ chúa (được miêu tả từ ngoài → trong, từ bao quát đến cụ thể):

• Rất nhiều lần cửa, năm sáu lần trướng gấm
• Canh giữ nghiêm ngặt
• Cảnh trí khác lạ: Cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm...
• Trong phủ là những đại đồng, quyền bổng, gác tía, kiệu son, mâm vàng chén bạc.
• Nội cung thế tử có sập vàng, ghế rộng, nệm gấm, màn là...

→ Quang cảnh cực kỳ xa hoa, lộng lẫy.

* Cùng với sự xa hoa trong quang cảnh là cung cách sinh hoạt đầy kiểu cách:

• Vào phủ phải có thánh chỉ, có lính chạy thét đường.
• Trong phủ có một guồng máy phục vụ đông đảo, người giữ cửa truyền báo rộn ràng, người có việc quan đi lại như mắc cửi.
• Trong cuộc tiếp kiến vị Đông cung thế tử, tất cả những lời lẽ nhắc đến chúa và thái tử đều phải hết sức cung kính, lễ độ.
• Chúa luôn phải có phi tần chầu chực, tác giả cũng không được thấy mặt chúa, tất cả chỉ làm theo lệnh và thông qua quan Chánh đường.
• Thế tử ốm và lúc nào cũng có tới 7 - 8 thầy thuốc túc trực, có người hầu cận hai bên. Tuy mới chỉ được năm, sáu tuổi nhưng khi vào xem mạch lẫn khi ra, người thầy thuốc phải cúi lạy cung kính.

→ Đó là những nghi lễ, khuôn phép cho thấy sự cao sang, quyền quý đến tột cùng. Đồng thời cũng thấy được một cuộc sống xa hoa, hưởng lạc, sự lộng hành nơi phủ chúa.

* Những quan sát, ghi nhận này nói lên cách nhìn, thái độ của tác giả đối với cuộc sống nơi phủ chúa:

• Thể hiện gián tiếp qua cách miêu tả, ghi chép tỉ mỉ, đầy đủ con đường vào phủ chúa từ khi truyền lệnh cho tới khi y lệnh về chờ thánh chỉ → Phơi bày sự xa hoa, quyền thế nơi phủ chúa.
• Thể hiện trực tiếp thông qua cách quan sát, những lời nhận xét và những lời bình giá của tác giả.

→ Tác giả tỏ thờ ơ, dửng dưng với cảnh giàu sang nơi phủ chúa. Đồng thời cũng kín đáo bộc lộ thái độ không đồng tình với cuộc sống quá đầy đủ, tiện nghi mà thiếu sinh khí.

Câu 2 (trang 9 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Đoạn trích có nhiều chi tiết nghệ thuật rất “đắt” thể hiện nổi bật nội giá trị hiện thực của tác phẩm:

• Chi tiết đối lập: thế tử - một đứa bé - ngồi chễm chệ trên sập vàng cho thầy thuốc – một cụ già – quỳ lạy. Để rồi “ngài” cười và ban cho một lời khen “rất trẻ con”: Ông này lạy khéo!
• Chi tiết tác giả đi vào nơi ở của thế tử để xem mạch: “Đột nhiên thấy ông ta (quan Chánh đường) mở một chỗ trong màn gấm rồi bước vào. Ở trong tối om, không thấy có cửa ngõ gì cả. Đi độ năm, sáu lần trướng gấm như vậy...” → Gợi nên một khung cảnh ngột ngạt bởi son vàng → sự tù đọng và nhức nhối.

→ Đọc đến chi tiết này chúng ta có thể hiểu nguyên nhân căn bệnh của thái tử Cán. Một đứa trẻ còn quá nhỏ nhưng lại bị kìm kẹp nơi thâm cung thiếu sinh khí tự nhiên để sống.

Ngoài ra, truyện còn nhiều chi tiết khác rất độc đáo, sắc sảo để giúp người đọc thấy được cuộc sống xa hoa nơi phủ chúa.

Câu 3 (trang 9 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

• Khi chuẩn đoán bệnh và kê đơn thuốc cho thế tử, người đọc thể nhận thấy thái độ, tâm trạng và những suy nghĩ sâu sắc của nhà văn.
• Ông muốn chữa bệnh cầm chừng cho thế tử nhưng lại thấy trái với y đức, phụ lòng của cha ông...
• Khi đã quyết định chữa bênh cho thế tử, mặc dù ý kiến của ông trái với ý của nhiều người nhưng ông vẫn bảo vệ, giữ nguyên ý kiến.

→ Phẩm chất của người thầy thuốc:

Tác giả là một người có kinh nghiệm, kiến thức sâu rộng.

Là một người thầy thuốc giàu y đức, coi thường danh lợi, yêu thích nếp sống tự do, thanh đạm ở quê nhà.

Câu 4 (trang 9 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

• Đặc sắc trong nghệ thuật viết kí sự của nhà văn được thể hiện ở những điểm sau:

• Sự quan sát tỉ mỉ, tinh tế và sắc sảo; bút pháp tả cảnh sinh động.
• Nội dung ghi chép trung thực.
• Cách kể chuyện khôn khéo, lôi cuốn, hấp dẫn, đặc biệt là những chi tiết nhỏ có tính chất tạo nên cái thần của cảnh và việc.

3. Luyện tập (trang 9 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Điểm chung của đa số các tùy bút là giá trị hiện thực và thái độ của nhà văn trước hiện thực ấy. Tuy nhiên mỗi tùy bút lại có sự khác nhau trong cách bộc lộ thái độ của nhà văn truớc hiện thực; khác nhau trong việc lựa chọn các chi tiết nghệ thuật, cũng như cách thể hiện nghệ thuật.

Soạn văn lớp 11 bài Vào phủ Chúa Trịnh ngắn gọn mẫu 3

Tóm tắt văn bản Vào phủ chúa Trịnh mẫu 1

Hải Thượng Lãn Ông - Lê Hữu Trác là bậc danh y vừa có tài, vừa có đức, tiếng thơm đồn xa, hay giúp đỡ những bệnh nghèo khó chữa trị mà không quan tâm đến tiền bạc. Tiếng lành đồn xa, ông được mời vào phủ chúa Trịnh để chữa bệnh cho thế tử. Trước cảnh vật hào nhoáng nơi phủ chúa, Lê Hữu Trác không khỏi choáng ngợp. Vốn là quan danh nghĩa trong triều nhưng ông chưa bao giờ được chiêm ngưỡng khung cảnh xa hoa đến vậy. Tất cả các đồ dùng đều được sơn son thiếp vàng, toàn là những của hiếm trong xã hội. Ngoài ra, ông còn được tiếp đã bằng những món ăn sơn hào hải vị mà trước giờ hiếm thấy. Sau khi ăn uống và nghỉ ngơi, ông được triệu vào chữa bệnh cho thế tử. Mặc dù đã được rất nhiều vị danh y giỏi kê đơn thuốc nhưng bệnh thế tử không thuyên giảm. Lê Hữu Trác đã nhanh chóng tìm ra nguyên nhân và kê đơn thuốc chữa bệnh trước sự sững sờ của mọi người. Sau khi chữa được bệnh cho thế tử, dù được vua chúa ra sức giữ lại ở triều đình để thăm khám bệnh nhưng ông vẫn nhất quyết từ biệt và ra về, bỏ lại phía sau lưng vinh hoa phú quý nơi triều đình để về làm một lương y chữa bệnh, giúp người nghèo.

Tóm tắt văn bản Vào phủ chúa Trịnh mẫu 2

Vào sáng sớm tinh mơ ngày 1 tháng 2, tôi được lệnh triệu vào phủ chúa. Tôi nhanh chóng được điệu đi trên một cái cáng chạy như ngựa lồng. Tôi đi vào từ cửa sau, nhìn quanh tôi thấy cây cối um tùm, chim hót líu lo, muôn hoa đua thắm. Qua mấy lần cửa, các hành lang dài quanh co tôi được đưa tới một ngôi nhà thật lớn gọi là phòng trà. Đồ đạc trong phòng đều được sơn son thếp vàng. Lúc đó thánh thượng đang ngự phòng thuốc cùng các phi tần nên tôi không thể yết kiến. Tôi được thiết đãi bữa sáng mĩ vị với đồ dùng toàn bằng vàng, bạc. Ăn xong tôi được đưa đến yết kiến ở Đông Cung và khám bệnh cho thế tử Trịnh Cán. Thế tử vì “ăn quá no, mặc quá ấm” mà sinh bệnh. Nửa sợ bị cuốn vào vòng danh lợi, nửa vì chịu ơn của nước. Cuối cùng, tôi dốc lòng kê đơn cho thế tử, rồi từ giã lên cáng trở về kinh Trung Kiền chờ thánh chỉ. Bạn bè ai ai trong cung cũng đến thăm hỏi.

Bố cục

• Phần 1 (từ đầu đến không có dịp): Quang cảnh trong phủ chúa Trịnh.
• Phần 2 (tiếp đến phòng chè ngồi): Thực trạng trong phủ chúa, hình ảnh Trịnh Cán ốm yếu.
• Phần 3 (còn lại): Tâm trạng, cảm nghĩ của Lê Hữu Trác

Câu 1 (trang 9 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)

* Quang cảnh trong phủ Chúa

• Phải đi qua nhiều lần cửa, với những dãy hành lang dài quanh co nối nhau liên tiếp, ở mỗi cửa đều có lính canh gác, ai muốn vào phải có thẻ.
• Vườn hoa trong phủ Chúa cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa cỏ thắm, gió đưa thoang thoảng mùi hương
• Bên trong phủ là nhà Đại đường, Quyển bổng, Gác tía với kiệu son, võng điều, đồ nghi trượng ơn son thếp vàng và những đồ đạc nhân gian chưa từng thấy.
• Đồ dùng tiếp khách ăn uống toàn là mâm vàng chén bạc
• Đến nội cung phải đi qua 5, 6 lần trướng gấm
• Phòng thắp nến, sập thếp vàng, ghế rồng sơn son, nệm gấm mà che

→ Quang cảnh ở phủ chúa cực kì tráng lệ lộng lẫy, không đâu sánh bằng

* Cung cách sinh hoạt trong phủ Chúa

• Khi đi thì có tên đầy tớ chạy trước hét đường
• Trong phủ người giữ cửa truyền báo rộn ràng, người có việc qua lại như mắc cửi
• Lời lẽ nhắc đến thế tử đều hết mực cung kính, lễ độ tránh phạm úy.
• Chúa Trịnh luôn cho phi tần chầu chực xung quanh. Tác giả không được thấy mặt Chúa
• Thế tử bệnh có 7, 8 người thầy thuốc túc trực, phục dịch
• Tác giả phải quỳ lạy 4 lần lúc đến và 4 lần lúc về

→ Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa với những lễ nghi, khuôn phép, cách nói năng, người hầu kẻ hạ cho thấy sự cao sáng, quyền uy, cùng với cuộc sống hưởng thụ xa hoa đến cực điểm và sự lộng quyền của nhà chúa.

* Cách nhìn, thái độ của Lê Hữu Trác đối với cuộc sống trong phủ

Lê Hữu Trác mặc dù khen cái đẹp, cái sang nơi phủ Chúa những tác giả tỏ vẻ dửng dưng trước những thứ vật chất xa hoa và không đồng tình với cuộc sống quá xa xỉ, thừa thãi, hưởng lạc nhưng thiếu khí trời và tự do như ở trong phủ Chúa

Câu 2 (trang 9 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)

Chi tiết được cho là đắt nhất

• “Một đứa bé độ 5, 6 tuổi ngồi chễm chệ trên sập vàng để cho thầy thuốc già cúi lạy bốn lần rồi cười và ban một lời khen “ông này lạy khéo”. Khi đi đi qua độ 5, 6 lần trướng gấm tối om như vậy là một khung cảnh vàng son nhưng tù hãm, thiếu sinh khí của thế tử. Xung quanh lấp lánh, hương hoa ngào ngạt mấy người hầu cận đứng xúm xít.
• Qua chi ấy cho thấy cuộc sống ăn chơi hưởng lạc trong phủ Chúa. Thế tử được mọi người chăm sóc, hầu cận đến phát bệnh. Không gian ngột ngạt, tù túng, thiếu sinh khí trong phủ Chúa.

Câu 3 (trang 9 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)

• Cách chẩn đoán bệnh của Lê Hưu Trác cho thấy ông là một người thầy thuốc giỏi, giàu kinh nghiệm
• Ông là một thầy thuốc có lương tâm và đức độ
• Đặc biệt ông còn có những phẩm chất cao quý: khinh thường danh lợi, quyền quý, yêu thích tự do và nếp sống thanh đạm, giản dị

Câu 4 (trang 9 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)

• Bút pháp đặc sắc trong truyện

• Sự quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực những gì đã nhìn thấy
• Tả cảnh sinh động
• Kể diễn biến sự việc một cách khéo léo, lôi cuốn người đọc
• Luyện tập (trang 9 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)
  So sánh hai đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh” (Lê Hữu Trác) với “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh” (Phạm Đình Hổ)

* Giống nhau: Đều phán ánh hiện thực cuộc sống xa hoa trong phủ chúa Trịnh

* Khác nhau:

- Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh – Phạm Đình Hổ

• Phản ánh sự nhũng nhiễu của quan lại đối với nhân dân
• Các sự kiện được kể một cách tản mạn, ghép nối
• Thể hiện thái độ phê phán gay gắt của tác giả đối với Chúa và quan lại

- Vào phủ chúa Trịnh – Lê Hữu Trác

• Ghi chép sự việc theo trình tự thời gian một cách tỉ mỉ và trung thực
• Thể hiện thái độ phê phán một cách kín đáo
• Thể hiện thái độ dửng dưng, coi thường vinh hóa phú quý và tấm lòng y đức của Lê Hữu Trác

------------------------------------

Trên đây VnDoc.com đã giới thiệu tới bạn đọc tài liệu: Soạn văn lớp 11: Vào phủ Chúa Trịnh. Để có kết quả cao hơn trong học tập, VnDoc xin giới thiệu tới các bạn học sinh tài liệu soạn văn lớp 11, Đề thi học kì 2 lớp 11, các tài liệu môn Ngữ văn 11 mà VnDoc tổng hợp và đăng tải.