Giải Khoa học tự nhiên 6 Bài 40: Lực ma sát CTST

Giải Khoa học tự nhiên 6 Bài 40 Lực ma sát Chân trời sáng tạo đầy đủ đáp án cho từng phần. Toàn bộ hướng dẫn giải giúp các em học sinh ôn tập, củng cố kiến thức, luyện tập Giải KHTN 6 sách Chân trời sáng tạo chủ đề 9 - Lực.

Mở đầu trang 172 KHTN lớp 6 CTST

Để di chuyển tủ gỗ trên sàn, bạn A đã đẩy tủ gỗ về phía trước. Tuy nhiên, việc đẩy tủ chuyển động như thế rất khó. Tại sao lại như vậy?

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

- Việc đẩy tủ chuyển động như thế rất khó vì khi đẩy sẽ xuất hiện lực cản ở bề mặt tiếp xúc giữa tủ và mặt sàn làm cản trở chuyển động của tủ.

1. Phần Hình thành kiến thức mới

Câu hỏi thảo luận 1 trang 172 KHTN lớp 6 CTST

Lực cản trở khi tủ gỗ chuyển động trên mặt bàn là lực tiếp xúc hay lực không tiếp xúc?

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

 Lực cản trở khi tủ gỗ chuyển động trên mặt bàn là lực tiếp xúc vì tay ta tác dụng vào tủ gỗ một lực đẩy và mặt sàn tác dụng lên bề mặt tủ gỗ tiếp xúc với sàn một lực làm cản trở chuyển động của tủ. 

Câu hỏi thảo luận 2 trang 172 KHTN lớp 6 CTST

Khi kéo khối gỗ trượt đều trong hai trường hợp hình 40.1 và 40.2, tại sao giá trị đo được của lực kế lại khác nhau?

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Giá trị đo được của lực kế lại khác nhau vì tính chất của bề mặt sàn mà tủ gỗ tiếp xúc khác nhau nên đã tạo ra lực ma sát khác nhau.

Khi bề mặt sàn gồ ghề thì lực ma sát sinh ra sẽ lớn còn khi bề mặt sàn nhẵn thì lực ma sát sinh ra sẽ nhỏ.

Câu hỏi thảo luận 3 trang 173 KHTN lớp 6 CTST

Dựa vào kết quả thí nghiệm và hình 40.1, 40.2, em hãy giải thích về nguyên nhân xuất hiện của lực ma sát.

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Nguyên nhân xuất hiện của lực ma sát là do sự tương tác giữa bề mặt của hai vật tạo ra lực ma sát giữa chúng.

Câu hỏi thảo luận 4 trang 173 KHTN lớp 6

Sau khi rời tay khỏi khối gỗ (hình 40.3), khối gỗ chuyển động như thế nào? Tại sao?

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

• Sau khi rời tay khỏi khối gỗ, khối gỗ chuyển động trượt trên mặt bàn một lúc rồi dừng lại.
• Bởi vì xuất hiện lực ma sát ở mặt tiếp xúc giữa khối gỗ và mặt bàn làm cản trở chuyển động của khối gỗ.

Câu hỏi thảo luận 5 trang 173 KHTN lớp 6 CTST

 Trong thí nghiệm 2, vì sao khi kéo khối gỗ bằng một lực mà nó vẫn nằm yên trên mặt bàn? 

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Khi kéo khối gỗ một lực mà nó vẫn nằm yên trên mặt bàn vì lực kéo cân bằng với lực ma sát trên mặt phẳng nằm ngang, lực ma sát tác dụng vào khối gỗ làm khối gỗ không chuyển động. 

Câu hỏi thảo luận 6 trang 174 KHTN lớp 6 CTST

 Lực ma sát có tác dụng như thế nào khi vật chuyển động? 

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

• Lực ma sát có các tác dụng khi vật chuyển động là:

+ Lực ma sát thúc đẩy vật chuyển động.

Ví dụ: Lực ma sát nghỉ do mặt đất tác dụng lên bàn chân giúp cho người có thể tiến về phía trước.

+ Lực ma sát giúp xe đi đoạn đường khúc cua mà không bị trượt ngã.

+ Lực ma sát giúp xe dừng lại được khi đang chuyển động.

Ví dụ: Lực ma sát trượt xuất hiện khi má phanh ép sát và trượt trên vành bánh xe đạp có tác dụng làm xe chuyển động chậm dần và dừng lại.

+ Lực ma sát giúp xe không bị trơn trượt hay sa lầy khi đi trên những đoạn đường trơn hay sa lầy khi đi trên đoạn đường bùn lầy,…

Câu hỏi thảo luận 7 trang 174 KHTN lớp 6 CTST

Khi đi bộ trên mặt đường trơn, điều gì sẽ xảy ra?

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Khi đi bộ trên đường trơn, lực ma sát giữa chân và mặt đường nhỏ khiến chúng ta dễ bị trơn trượt ngã.

Câu hỏi thảo luận 8 trang 174 KHTN lớp 6 CTST

Khi người lái xe bóp phanh, điều gì xảy ra nếu má phanh bị ăn mòn?

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Khi người lái xe bóp phanh mà má phanh bị mòn thì không có lực ma sát hoặc lực ma sát khó không đủ khiến cho xe không dừng lại được.

Câu hỏi thảo luận 9 trang 175 KHTN lớp 6 CTST

Tại sao sau một thời gian sử dụng dép, lốp xe thì chúng đều bị mòn đi.

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Sau một thời gian sử dụng dép, lốp xe thì chúng đều bị mòn đi là do ma sát giữa chúng với mặt đường làm mòn dần bề mặt dép, lốp xe.

Câu hỏi thảo luận 10 trang 175 KHTN lớp 6 CTST

Hãy nêu hai ví dụ về ảnh hưởng có lợi và có hại của ma sát trong giao thông.

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

- Ảnh hưởng có lợi của ma sát trong giao thông là:

+ Khi ta đi ô tô xuống dốc, ta dùng phanh để làm cho ô tô đi chậm lại hoặc dừng hẳn tránh tai nạn khi tham gia giao thông.

+ Khi chúng ta đạp xe đạp thì bánh xe có tác dụng của lực ma sát giúp chúng ta chuyển động dễ dàng.

- Ảnh hưởng có hại của ma sát trong giao thông là:

+ Lực ma sát làm mòn lốp xe các phương tiện giao thông.

+ Lực ma sát trượt cản trở chuyển động của trục xe và làm mòn trục.

Câu hỏi thảo luận 11 trang 175 KHTN lớp 6 CTST

Quan sát hình 40.9 và cho biết vì sao các vận động viên đua xe thường cúi khom thân người gần như song song với mặt đường.

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Các vận động viên đua xe thường cúi khom thân người gần như song song với mặt đường để hạn chế lực cản của không khí tác dụng.

Câu hỏi thảo luận 12 trang 176 KHTN lớp 6 CTST

Thực hiện thí nghiệm 3 và cho biết tờ giấy nào rơi chạm đất trước? Tại sao?

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Tờ giấy vo tròn rơi chạm đất trước bởi vì nó chịu lực cản của không khí ít hơn so với tờ giấy để nguyên.

2. Phần Luyện tập, vận dụng

Luyện tập 1 trang 173 KHTN lớp 6

Lấy ví dụ về lực ma sát trong cuộc sống quanh ta.

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

• Khi sơn tường bằng rulô, giữa rulô với mặt tường xuất hiện lực ma sát.

• Khi phanh xe, bánh xe ngừng quay. Mặt lốp trượt trên đường xuất hiện ma sát làm xe nhanh chóng dừng lại.

• Khi trượt từ trên cầu trượt xuống đất, giữa lưng ta và mặt cầu trượt có lực ma sát.

Luyện tập 2 trang 173 KHTN lớp 6

Lấy một ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sống.

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Khi giáo viên viết phấn lên bảng, xuất hiện lực ma sát trượt giữa viên phấn và bảng.

Luyện tập 3 trang 174 KHTN lớp 6

Lấy một ví dụ về lực ma sát nghỉ trong cuộc sống.

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

• Ô tô đậu được trên mặt đường nghiêng là nhờ có ma sát nghỉ.

• Ta đi lại được trên sàn nhà trơn là nhờ có ma sát nghỉ

Luyện tập 4 trang 174 KHTN lớp 6

 Lấy ví dụ về tác dụng cản trở và thúc đẩy chuyển động của lực ma sát. 

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Vận dụng 1 trang 176 KHTN lớp 6

Tại sao mặt lốp xe không làm nhẵn? Tại sao mặt dưới của đế giày lại gồ ghề? 

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

• Mặt lốp xe không làm nhẵn vì để tăng độ ma sát giữa lốp xe và mặt đường, làm cho xe không bị trượt trên mặt đường.
• Mặt dưới của đế giày gồ ghề vì để tăng độ ma sát giữa giày và mặt đường, làm cho người đi giày không bị ngã.

Vận dụng 2 trang 176 KHTN lớp 6

Tại sao cần quy định người lái xe cơ giới (ô tô, xe máy,...) phải kiểm tra lốp xe thường xuyên và thay lốp khi đã mòn?

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Lốp xe đã mòn làm giảm lực ma sát giữa lốp xe và mặt đường. Nếu không kiểm tra và thay lốp xe thường xuyên thì xe sẽ bị trơn trượt, gây nguy hiểm khi tham gia giao thông.

=> Vì vậy, cần quy định người lái xe cơ giới (ô tô, xe máy,...) phải kiểm tra lốp xe thường xuyên và thay lốp khi đã mòn.

3. Bài tập SGK Khoa học Tự nhiên 6 bài 40 CTST

Bài 1 trang 176 KHTN lớp 6 CTST

Lực xuất hiện trong trường hợp nào sau đây không phải là lực ma sát?

A. Lực xuất hiện khi bánh xe trượt trên mặt đường.

B. Lực xuất hiện giữa má phanh và vành xe khi phanh xe.

C. Lực của dây cung tác dụng lên mũi tên khi bắn.

D. Lực xuất hiện khi các chi tiết máy cọ xát với nhau.

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Phương án A: Lực xuất hiện khi bánh xe trượt trên mặt đường => lực ma sát

Phương án B: Lực xuất hiện giữa má phanh và vành xe khi phanh xe => lực ma sát

Phương án C: Lực của dây cung tác dụng lên mũi tên khi bắn => lực đẩy của dây cung tác dụng lên mũi tên.

Phương án D: Lực xuất hiện khi các chi tiết máy cọ xát với nhau => lực ma sát

→ Chọn đáp án C

Bài 2 trang 176 KHTN lớp 6 CTST

Trường hợp nào sau đây xuất hiện lực ma sát trượt?

A. Một vật nằm yên trên mặt phẳng nghiêng.

B. Khi viết phấn trên bảng,

C. Quyển sách nằm yên trên mặt bàn nằm ngang.

D. Trục ổ bi ở quạt trần đang quay.

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Phương án A: Một vật nằm yên trên mặt phẳng nghiêng: Lực ma sát nghỉ.

Phương án B: Khi viết phấn trên bảng: Lực ma sát trượt.

Phương án C: Quyển sách nằm yên trên mặt bàn nằm ngang: Lực ma sát nghỉ.

Phương án D: Trục ổ bi ở quạt trần đang quay: Lực ma sát lăn.

→ Chọn đáp án B

Bài 3 trang 176 KHTN lớp 6 CTST

Tại sao mặt lốp ô tô vận tải phải có khía sâu hơn mặt lốp xe đạp?

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Rãnh khía trên lốp xe giúp bánh xe chống lại hiện tượng trượt khi di chuyển trên bề mặt ướt, trơn trượt

Ô tô và xe đạp chuyển động được trên mặt đường thì giữa lốp xe và mặt đường phải có lực ma sát để bánh xe bám đường. Xe ô tô nặng hơn xe đạp nên cần lực ma sát lớn hơn xe đạp. ⇒ Do đó mặt lốp ôtô vận tải phải có khía sâu hơn mặt lốp xe đạp. Trong trường hợp này lực ma sát là có lợi, vì nhờ có ma sát xe mới chuyển động được.

Bài 4 trang 176 KHTN lớp 6 CTST

Quan sát các đồ vật trong nhà và trả lời các câu hỏi sau:

Tại sao cán dao, cán chổi không để nhẵn bóng?

Tại sao người ta thường tra dầu mỡ vào các ổ trục xe đạp, ổ khoá và thay dầu xe máy định kì.

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Cán dao, cán chổi không để nhẵn bóng bởi vì nếu cán dao, chổi nhẵn bóng thì sẽ rất trơn do lực ma sát nhỏ, sẽ rất khó cầm nên người ra không làm cán dao, chổi nhẵn bóng để tăng lực ma sát, dễ cầm hơn.

Người ta thường tra dầu mỡ vào các ổ trục xe đạp, ổ khoá và thay dầu xe máy định kì vì làm như vậy để giảm ma sát, giúp cho ổ trục xe đạp, ổ khóa, động cơ xe máy không bị rỉ hoặc nhanh mòn, bảo quản được lâu hơn.

----------------------------------