Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây

Soạn bài Chiến thắng Mtao-Mxây được VnDoc sưu tầm và giới thiệu với các bạn để tham khảo về khái niệm của sử thi. Bài soạn văn 10 này sẽ giúp các bạn hiểu rõ nội dung và tính nghệ thuật được truyền tải trong Chiến thắng Mtao - Mxây được trích trong Đăm Săn sử thi của Tây Nguyên giúp học tập tốt môn Ngữ Văn lớp 10 chuẩn bị cho bài giảng của học kỳ mới sắp tới đây của mình.

Soạn bài lớp 10: Chiến thắng Mtao-Mxây mẫu 1

1. Thể loại sử thi là gì

a. Khái niệm sử thi

Sử thi là những tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, sử dụng ngôn ngữ có vần, nhịp, xây dựng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng để kể về một hay nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại.

b. Đặc trưng của sử thi

Nội dung của sử thi có tính rộng lớn, kể về sự kiện trọng đại của quá khứ, biểu hiện toàn bộ đời sống văn hóa, lịch sử của cộng đồng, thể hiện quá trình vận động của tộc người đó qua các giai đoạn khác nhau.

Nghệ thuật: sử thi là những câu chuyện kể văn xuôi xen lẫn văn vần, có sử dụng các yếu thành ngữ, tục ngữ, những từ ngữ cổ, hình thức nghệ thuật ngôn từ dân gian.

c. Phân loại sử thi

  • Sử thi thần thoại là loại sử thi kể về sự hình thành thế giới, sự ra đời của muôn loài, sự hình thành các dân tộc, các vùng cư trú thời cổ đại của họ hoặc cũng có khi kể về sự xuất hiện nền văn minh buổi đầu. Ở nước ta có một số bộ sử thi tiêu biểu cho tiểu loại này như: Đẻ đất đẻ nước (Mường), Ẳm ệt luông (Thái), Cây nêu thần (Mơ-nông),....
  • Sử thi anh hùng là những câu chuyện kể về cuộc đời và những chiến công hiển hách của người anh hùng – người đại diện cao nhất cho sự giàu có, quyền lực, sức mạnh và ước mơ của cộng đồng người thời cổ đại. Các tác phẩm tiêu biểu trong tiểu loại này là: Đam Săn, Đăm Di, Xing Nhã, Khinh Dú (Ê- đê); Đam Noi (Ba- na),.... Trong số những tác phẩm này thì tác phẩm được biết đến rộng rãi và nổi tiếng hơn cả là sử thi Đam Săn.

2. Sử thi Đăm Săn

Thể loại: Sử thi anh hùng ca

- Tóm tắt sử thi Đăm Săn

Đăm Săn về làm chồng Hơ Nhị, Hơ Nhị và trở thành một tù trưởng giàu có, hùng mạnh. Đăm Săn đánh thắng các tù trưởng độc ác, giành lại vợ, đem lại sự giàu có và uy danh cho mình và cho cộng đồng. Đăm Săn khát vọng chinh phục thiên nhiên, vượt qua mọi tập tục xã hội nhưng thất bại. Đăm Săn cháu tiếp bước.

- Bố cục: 3 phần

Phần 1: Cuộc chiến giữa hai tù trưởng: (từ "Nhà Mtao Mxây đầu sàn hiên ... cắt đầu Mtao Mxây đem bêu ngoài đường)

Phần 2: Cảnh Đăm Săn cùng các nô lệ trở về làng sau chiến thắng. (từ “Ơ nghìn chim sẻ” đến “rồi vào làng”)

Phần 3: Cảnh nhà Đăm Săn ăn mừng chiến thắng. (còn lại)

3. Nội dung và nghệ thuật đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây

Nội dung: hình ảnh người anh hùng Đăm Săn với sức mạnh phi thường, luôn coi trọng danh dự và hạnh phúc của gia đình cũng như của thị tộc. Đấu tranh tới cùng để bảo vệ cuộc sống bình yên cho buôn làng.  Đó là cuộc chiến đấu vì danh dự, vì hạnh phúc gia đình và hơn nữa vì cuộc sống bình yên và sự phồn vinh của thị tộc. Đoạn trích này tiêu biểu cho những đặc trưng của thể loại sử thi anh hùng.

Nghệ thuật: Xây dựng hành công hình tượng người anh hùng Đăm Săn mang sức mạnh và tầm vóc vũ trụ; phép so sánh và phóng đại được sử dụng đạt hiệu quả cao, ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh và nhịp điệu.

4. Đọc hiểu văn bản

a. Tóm tắt diễn biến trận đánh theo đúng trật tự của các tình tiết và sự kiện

a) Đam Săn đến nhà Mtao Mxây khiêu chiến nhưng Mtao Mxây còn bỡn cợt chàng mà chưa chịu giao chiến ngay.

b) Bước vào cuộc chiến:

Hiệp đấu thứ nhất

  • Hai bên lần lượt múa khiên.
    • Mtao Mxây múa trước: tỏ ra yếu ớt và kém cỏi
    • Đam Săn múa khiên: tỏ ra mạnh mẽ, tài giỏi hơn
  • Kết quả hiệp đấu: Mtao Mxây chạy khắp nơi để tránh đường khiên Đam Săn múa.

Hiệp đấu thứ hai

  • Đam Săn múa khiên: sức mạnh như gió bão. Cây giáo đâm liên tiếp Mtao Mxây nhưng không thủng.
  • Kết quả
    • Đam Săn nhờ sự giúp đỡ của Ông Trời đã cắt được đầu của Mtao Mxây.
    • Dân làng Mtao Mxây nhất loạt theo Đam Săn về ngôi làng mới.

b. Cuộc chiến giữa Đam Săn và Mtao Mxây là cuộc chiến tranh mang tính chất thống nhất cộng đồng. Nó không phải là một cuộc chiến tranh xâm lược nhằm mục đích tàn sát, cướp bóc và chiếm giữ. Chính vì thế mà thái độ của nô lệ ở cả hai phía đối với việc thắng thua của hai tù trưởng cũng có những nét riêng:

Ở phía Mtao Mxây: Sau khi tù trưởng của mình thất bại, đông đảo nô lệ đều tâm phục và nghe theo lời vị tù trưởng mạnh hơn ("không đi sao được!... người nhà giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa").Thái độ và hành động của đoàn người này chứng tỏ họ luôn mơ ước được trở thành một tập thể giàu có và hùng mạnh.Họ luôn mơ ước có được một người lãnh đạo dũng cảm, tài ba.

Ở phía Đam Săn: Dân làng tưng bừng náo nhiệt chào đón vị anh hùng của mình mới chiến thắng trở về. Họ đi lại sửa soạn vui mừng tấp nập không chỉ để mừng buôn sóc được mở mang, được hùng mạnh và giàu có mà còn để tiếp đón những người nô lệ mới bằng sự chân thành và hoà hợp ("... Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại vú đụng vú. Cảnh làng một tù trưởng nhà giàu trông sao mà vui thế!").

c. Đoạn trích tuy miêu tả cuộc chiến tranh giữa các thị tộc trong thời nguyên thuỷ, thế nhưng lại không chú trọng miêu tả cảnh chết chóc đau thương.Trái lại, tác giả dân gian chủ yếu miêu tả cảnh chiến thắng tưng bừng của phía Đam Săn. Cuộc chiến dừng lại khi Mtao Mxây thất bại. Thế nhưng sự thất bại của Mtao Mxây không làm cho dân làng lo sợ, hoang mang. Họ ngay lập tức theo về phía Đam Săn, hoà nhập với cuộc đồng mới một cách rất tự nhiên. Dân làng của Đam Săn cũng vậy, họ đón tiếp những người bạn mới rất chân tình. Không khí của buổi tiệc sau chiến thắng từng bừng náo nhiệt vui say không hề có một chút gợn nào. Lựa chọn cách thể hiện nghệ thuật này, tác giả dân gian đã nhận ra tính tất yếu của cuộc chiến tranh thị tộc - đó là cuộc chiến tranh không kìm hãm sự phát triển của xã hội Ê-đê, mà trái lại, nó giúp những tập thể lẽ tẻ, rời rạc tập hợp thành những tập thể lớn hơn, mạnh hơn. Và cũng chỉ như vậy, họ mới trở thành một dân tộc trưởng thành thực sự. Cách lựa chọn để hiện nghệ thuật ấy cũng là cách để dân gian ngợi ca tâm vóc và sứ mệnh lịch sử của người anh hùng. Chỉ có những con người ­u tú của thời đại như vậy mới đủ sức đứng lên thống nhất các thị tộc nhỏ lẻ lại với nhau, gom những thị tộc ấy lại thành một cộng đồng lớn mạnh và giàu có.

d. Trong đoạn trích này, kiểu câu được dùng nhiều nhất là kiểu câu có sử dụng biện pháp so sánh, ví von. Những câu ấy, hoặc chứa biện pháp so sánh kiểu tương đồng (chàng múa trên cao, gió như bão; chàng múa dưới thấp, gió như lốc; đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối...), hoặc so sánh kiểu tăng cấp (Đam Săn múa khiên), cũng có trường hợp so sánh kiểu tương phản (đối lập giữa cảnh múa khiên của Đam Săn và Mtao Mxây). Những câu văn theo kiểu đòn bẩy này có giá trị rất lớn trong việc miêu tả nhân vật người anh hùng. Nó khẳng định và nâng bổng lên tài năng, sức mạnh của Đam Săn - người anh hùng uy danh lừng lẫy làm mờ đi cả sự giàu có và sức mạnh của kẻ thù.

Cần lưu ý thêm, nếu chúng ta tiến hành phân loại thì có thể thấy rất rõ ràng: các hình ảnh, sự vật được đem ra để so sánh ở đây đều lấy ra từ thế giới tự nhiên, từ vũ trụ. Như thế hàm ý của tác giả là muốn lấy vũ trụ để "đo" kích cỡ, tầm vóc của nhân vật anh hùng. Thủ pháp nghệ thuật này là một thủ pháp quen thuộc của sử thi. Nó giúp mang lại những giá trị thẩm mỹ rất đặc trưng cho thể loại này: đặc trưng về sự trang trọng, hoành tráng và dữ dội.

e. Sự xuất hiện của Ông Trời (thần linh) và việc can thiệp của Ông Trời vào chiến thắng của Đam Săn chứng tỏ ở thời kì ấy, con người và thần linh gắn bó mật thiết với nhau. Hay nói cách khác, nó là dấu vết của tư duy thần thoại trong sử thi, dấu vết của một xã hội chưa có sự phân hóa giai cấp rạch ròi. Tuy nhiên cũng từ câu chuyện này có thể nhận thấy, dù có can thiệp vào công việc của con người nhưng thần linh chỉ đóng vai trò là người "cố vấn", "gợi ý" hành động chứ không phải là người quyết định tối cao kết quả của cuộc chiến. Như vậy trong mối quan hệ với các thần, người anh hùng vẫn giữ được vai trò quyết định và có tính độc lập riêng. Sắp đặt câu chuyện theo kiểu như vậy cũng là một hình thức đề cao vai trò của nhân vật anh hùng, đề cao tinh thần dân chủ của thời thị tộc cổ xưa.

Soạn văn lớp 10 Chiến thắng Mtao-Mxây mẫu 2

1. Tìm hiểu chung

Tóm tắt đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây

Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây là đoạn giữa của tác phẩm kể chuyện Đăm Săn đánh thắng tù trưởng Mtao Mxây, cứu được vợ về.

- Sau khi bị Mtao Mxây cướp mất vợ là Hơ Nhị, Đăm Săn vô cùng tức giận. Chàng cầm khiên đến nhà Mtao Mxây để khiêu chiến và thách đấu.

- Khi đã thấm mệt, Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho hắn một miếng trầu. Nhưng Đăm Săn đã đớp được miếng trầu đó. Chàng nhai trầu và sức mạnh tăng lên gấp bội. Chàng lại tiếp tục múa khiên và rượt đuổi Mtao Mxây với sức mạnh phi thường.

- Ông Trời đã chỉ cho Đăm Săn biết cách đánh thắng Mtao Mxây: lấy cái chày mòn ném trúng vành tai của Mtao Mxây. Hắn van xin Đăm Săn tha chết. Nhưng Đăm Săn đã đâm chết Mtao Mxây và cắt đầu hắn đem bêu ngoài đường.

- Sau khi Mtao Mxây chết, Đăm Săn giành lại được vợ, tôi tớ, thu của cải và danh tiếng vang lừng khắp nơi, đến tai các thần. Chàng mở tiệc linh đình để ăn mừng thắng lợi.

Bố cục (3 phần)

– Phần 1: Từ đầu đến “cắt đầu Mtao Mxây đem bêu ngoài đường” => Cảnh trận đánh giữa hai tù trưởng.

– Phần 2: Tiếp đến “Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng” => Cảnh Đăm Săn cùng nô lệ ra về sau chiến thắng.

– Phần 3: Còn lại => Cảnh ăn mừng chiến thắng.

2. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 36 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Đăm Săn

Mtao Mxây

- Khiêu khích và nhường Mtao Mxây múa trước

- Không dám xuống, sợ Đăm săn đánh lén

- Chấp nhận lời khiêu khích

=>Thản nhiên, bình tĩnh, chủ động

=>Bị động, sợ hãi

b. Vào cuộc chiến

Hiệp

Đăm Săn

Mtao Mxây

1

- Múa khiên giỏi: -> sức mạnh phi thường, tài ba, xuất chúng

- Hốt hoảng bỏ chạy, bước cao bước thấp, vung đao chém nhưng không trúng

-> Hèn hạ, tài năng kém cỏi.

2

- Đớp được miếng trầu Hơ Nhị quăng cho

-> sức mạnh tăng thêm gấp bội

- Chém Đăm Săn nhưng trượt

- Cầu cứu Hơ Nhị ném trầu -> Yếu sức

3

- Múa khiên đuổi thao Mtao Mxây

- Đâm Mtao Mxây trúng nhưng không thủng

- Vừa chạy vừa chống đỡ

- Bị Đăm Săn đâm trúng nhưng không chết.

4

- Thấm mệt, vừa chạy vừa ngủ. mộng thấy ông Trời, và cầu cứu

- Chém chết Mtao Mxây

- Bị đâm vào vành tai

- Vùng chạy, ngã lăn ra đất

- Bị cắt đầu

Kết quả

Chủ động, dũng cảm, tài giỏi

-> Chiến thắng

Hành động chính nghĩa, được ngợi ca, cổ vũ.

Thụ động, hèn nhát, yếu sức

-> Thất bại thảm hại

Hành động phi nghĩa, bị phê phán

Câu 2 (trang 36 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Thái độ, tình cảm của cộng đồng Ê – đê

Đối với Mtao Mxây

Đối với Đăm Săn

Sau khi tù trưởng của mình thất bại, đông đảo nô lệ đều tâm phục và nghe theo lời vị tù trưởng mạnh hơn (“không đi sao được!… người nhà giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”). Họ luôn mơ ước có được một người lãnh đạo dũng cảm, tài ba, một tập thể giàu có và hùng mạnh

Dân làng tưng bừng náo nhiệt chào đón vị anh hùng của mình mới chiến thắng trở về. Họ đi lại sửa soạn vui mừng tấp nập không chỉ để mừng buôn sóc được mở mang, được hùng mạnh và giàu có mà còn để tiếp đón những người nô lệ mới bằng sự chân thành và hoà hợp (“... Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực…Cảnh làng một tù trưỏng nhà giàu trông sao mà vui thế!”).

Câu 3 (trang 36 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Phần cuối đoạn trích tác giả dân gian chủ yếu miêu tả cảnh chiến thắng tưng bừng. Điều đó có thể hiện hai ý nghĩa như sau:

- Lễ cúng người chết và thần linh, lễ ăn mừng chiến thắng

+ Tưởng nhớ và biết ơn những người hi sinh là việc nghĩa. Lễ cúng người chết sau chiến thắng là một nghi lễ mang tính nhân đạo

+ Lễ cúng thần linh, tạ ơn tổ tiên là nghi lễ tri ân rất thiêng liêng thể hiện ý thức xây đắp truyền thống văn hóa tôn giáo, tâm linh của các tộc người Tây Nguyên.

+ Mở tiệc, đánh trống chiêng ăn mừng chiến thắng => Văn hóa dân gian Tây Nguyên => Cả một cộng đồng hòa nhập thành một khối trong niềm tin ở tương lai.

=> Cuộc sống dân làng thịnh vượng, sung túc, hùng mạnh.

- Khẳng định tầm vóc lịch sử của người anh hùng trong sự phát triển của cộng đồng:

+ Đăm Săn là niềm tự hào của bộ tộc, là kết tinh vẻ đẹp, tài năng, sức mạnh, ý chí của cộng đồng.

+ Đăm Săn đại diện cho sức mạnh bộ tộc. Sức mạnh, lí tưởng của Đăm Săn biểu trưng cho sức mạnh và lí tưởng cộng đồng.

Câu 4 (trang 36 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Trong đoạn trích này, kiểu câu được dùng nhiều nhất là kiểu câu có sử dụng biện pháp so sánh:

Miêu tả nhân vật Đăm Săn

Miêu tả nhân vật Mtao Mxây

Miêu tả khung cảnh

- “chàng múa trên cao, gió như bão; chàng múa dưới thấp, gió như lốc; đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối

“Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô.”…

=> Khẳng định và nâng bổng lên tài năng, sức mạnh của Đam Săn - người anh hùng uy danh lừng lẫy, dũng cảm, quyết liệt.

- “Trông hắn dữ tợn như một vị thần”, “Ta như gà làng mới mọc cựa kliê, như gà rừng mới mọc cựa êchăm”, “múa kêu lạch xạch như quả mướp khô”, ...

=>Mtao Mxây được so sánh với những vật yếu ớt, vô dụng.

- “đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối”, tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước, “cả một vùng nhão ra như nước”…

=> So sánh với sự vật, con vật gần gũi nơi núi rừng tạo sự thân thuộc, dễ dàng hình dung.

3. Luyện tập

Gợi ý:

- Chi tiết Đăm Săn mộng thấy và cầu cứu ông Trời:

+ Sự gần gũi giữa con người và thần linh -> Dấu vết tư duy của thần thoại cổ sơ và thời kì xã hội chưa có sự phân hóa giai cấp rạch ròi.

+ Thần linh đóng vai trò phù trợ, là sự ủng hộ dành cho người chính nghĩa. Người anh hùng mới quyết định kết quả của cuộc chiến -> Sử thi đề cao vai trò của người anh hùng, đề cao tinh thần dân chủ của thời thị tộc cổ xưa và thể hiện ước muốn được sống hòa hợp với tự nhiên.

--------------------------------

Trên đây VnDoc.com đã giới thiệu tới bạn đọc tài liệu: Soạn bài lớp 10: Chiến thắng Mtao-Mxây. Để có kết quả cao hơn trong học tập, VnDoc xin giới thiệu tới các bạn học sinh tài liệu Soạn văn 10 ngắn gọn, Đề thi học kì 1 lớp 10, Thi thpt Quốc gia môn Văn, Thi thpt Quốc gia môn Địa lý, Thi thpt Quốc gia môn Lịch sử mà VnDoc tổng hợp và đăng tải.

Đánh giá bài viết
11 5.516
Sắp xếp theo

    Soạn bài lớp 10

    Xem thêm