Đột biến gen khi đã phát sinh sẽ được nhân lên và truyền lại thế hệ sau.
- Khi đột biến phát sinh trong quá trình giảm phân hình thành giao tử (đột biến giao tử), qua thụ tinh sẽ đi vào hợp tử. Đột biến thành gen trội sẽ được biểu hiện ngay trên kiểu hình của cơ thể mang đột biến. Đột biến thành gen lặn thường tồn tại trong hợp tử ở dạng dị hợp tử và không được biểu hiện ở thế hệ đầu tiên. Nhờ quá trình giao phối, gen lặn đột biến được phát tán trong quần thể, khi hình thành tổ hợp đồng hợp tử lặn thì nó mới được biểu hiện. Ví dụ: Người bị bệnh bạch tạng là đồng hợp tử đột biến gen lặn.
- Đột biến gen xảy ra ở những lần nguyên phân đầu tiên của hợp tử, trong giai đoạn 2- 8 phôi bào (đột biến tiền phôi) thì nó có khả năng tồn tại tiềm ẩn trong cơ thể và truyền lại cho thế hệ sau bằng sinh sản hữu tính.
- Đột biến gen xảy ra trong nguyên phân ở một tế bào sinh dưỡng (đột biến xôma) sẽ được nhân lên ở một mô. Nếu là đột biến thành gen trội, sẽ được biểu hiện ở một phần của cơ thể. Đột biến xôma có thể được nhân lên qua sinh sản sinh dưỡng nhưng không thể di truyền qụa sinh sản hữu tính.
Đột biến trong cấu trúc của gen đòi hỏi một số điều kiện mới biểu hiện trên kiểu hình của cơ thể.
- Sự biểu hiện của các đột biến giao tử: Nếu đột biến gen phát sinh trong quá trình giảm phân tạo giao tử thì sẽ tạo thành giao tử đột biến, qua thụ tinh đi vào hợp tử ở trạng thái dị hợp.
+ Nếu gen đột biến trội sẽ được biểu hiện kiểu hình ngay ở cơ thể.
+ Nếu gen đột biến lặn thì nó sẽ không biểu hiện kiểu hình. Qua giao phối, gen đột biến lặn được phát tán trong quần thể, khi gặp tổ hợp gen đồng hợp lặn thì đột biến mới biểu hiện kiểu hình.
- Sự biểu hiện của các đột biến xôma: Phát sinh ở tế bào sinh dưỡng (tế bào xôma) qua nguyên phân đột biến, sau đó sẽ được nhân lên ở một mô, 1 cơ quan, 1 phần cơ thể, gọi là thể khảm (nếu là đột biến gen trội)
Đột biến x ô ma chỉ duy trì qua sinh sản sinh dưỡng, không di truyền qua sinh sản hữu tính.
- Sự biểu hiện của các đột biến tiền phôi: Xảy ra ở những lần nguyên phân đầu tiên của hợp tử (giai đoạn tạo từ 2 → 8 phôi bào). Đột biến đi vào giao tử, di truyền lại cho thế hệ sau bằng sinh sản hữu tính.