Lịch Sử

Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp của nhân dân ta bùng nổ ngày 19-12-1946 vì:

Sau Hiệp định sơ bộ (6-3-1946) và Tạm ước (14-9-1946), ta đã thực hiện nghiêm chỉnh các nội dung kí kết, nhưng với âm mưu xâm lược lâu dài đất nước ta, Pháp đã bội ước và tăng cường các hành động khiêu khích:

+ Ở Nam Bộ và Nam Trung Bộ, thực dân Pháp tấn công các cơ sở cách mạng, vùng tự do, căn cứ địa của ta.

+ Ở Bắc Bộ, ngày 20-11-1946, Pháp đánh chiếm một số vị trí quan trọng ở thành phố Hải Phòng, nổ súng vào quân ta ở thị xã Lạng Sơn.

+ Tại Hà Nội, từ đầu tháng 12-1946, thực dân Pháp liên tiếp gây ra những cuộc xung đột vũ trang.

+ Đặc biệt là ngày 18-12-1946, Pháp gửi tối hậu thư buộc chính phủ ta phải giải tán lực lượng tự vệ chiến đấu, giao quyền kiểm soát Thủ đô cho chúng. Pháp tuyên bố: nếu ta không chấp nhận thì ngày 20-12-1946, chúng sẽ hành động.

⟹ Trước những hành động xâm lược của thực dân pháp, nhân dân ta chỉ có con đường kháng chiến bảo vệ độc lập tự do.

- Ngày 18, 19-12-1946, Ban Thường vụ Trung ương Đảng họp quyết định phát động toàn quốc kháng chiến.

- Ngay trong đêm 19-12-1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến

6-1-1946 - Tổng tuyển cử trong cả nước

29-5-1946 - Hội Liên hiệp quốc dân Việt Nam thành lập

8-9-1945 - Chủ tịch Hồ Chí Minh ký sắc lệnh thành lập Nha Bình dân học vụ

23-11-1946 - Tiền Việt Nam được lưu thông trong cả nước

Đêm 22 rạng sáng 23-9-1945 - Thực dân Pháp quay trở lại xâm lược Việt Nam lần hai

28-2-1946 - Hiệp ước Hoa - Pháp được kí kết

6-3-1946 - Ta kí với Pháp Hiệp định Sơ bộ

14-9-1946 - Ta kí với Pháp bản Tạm ước

Chính phủ ta kí với Pháp Hiệp định Sơ bộ ngày 6-3-1946 và Tạm ước ngày 14-9-1946 nhằm mục đích:

◾ Giữ vững độc lập về nguyên tắc.

◾ Hòa hoãn với Pháp để đuổi quân Tưởng và tay sai về nước, tránh được tình thế cùng một lúc phải chống nhiều kẻ thù.

◾ Bảo toàn thực lực, kéo dài thời gian chuẩn bị, xây dựng và củng cố lực lượng cho cuộc kháng chiến chống Pháp nhất định bùng nổ.

Tình hình nước ta sau Cách mạng tháng Tám:

Sau Cách mạng tháng Tám (1945) nước ta phải đối mặt với nhiều vấn đề cần được giải quyết nhanh.

* Tình hình bên ngoài:

- Cách mạng ta phải đối mặt với nhiều kẻ thù cùng một lúc:

+ Từ vĩ tuyến 16 trở ra Bắc: 20 vạn quân Tưởng kéo theo các tổ chức phản động Việt Quốc, Việt Cách nhằm lật đổ chính quyền cách mạng.

+ Từ vĩ tuyến 16 trở vào Nam: hơn 1 vạn quân Anh mở đường cho thực dân Pháp quay trở lại xâm lược nước ta lần thứ hai.

+ Còn 6 vạn quân Nhật chờ giải giáp.

+ Các thế lực phản động trong nước lợi dụng tình hình này nổi dậy chống phá.

* Tình hình trong nước:

- Về chính trị:

+ Chính quyền cách mạng vừa mới ra đời còn non trẻ, chưa được củng cố.

+ Lực lượng vũ trang còn non yếu.

+ Những tàn dư của chế độ cũ còn sót lại.

- Về kinh tế:

+ Chủ yếu là nông nghiệp vố đã nghèo nàn, lạc hậu còn bị chiến tranh tàn phá nặng nề.

+ Thiên tai liên tiếp sảy ra: Lũ lụt lớn vào tháng 8/1948 làm vỡ đê 9 tỉnh Bắc Bộ, rồi đến hạn hán kéo dài làm cho 50% ruộng đất không thể cày cấy được.

- Về tài chính:

+ Ngân sách nước nhà trống rỗng.

+ Nhà nước cách mạng chưa được kiểm soát ngân hang Đông Dương.

+ Quân Tưởng tung ra thị trường các loại tiền đã mất giá trị.

- Về văn hóa - xã hội:

+ Hơn 90% dân số không biết chữ.

+ Các tệ nạn xã hội như mê tín dị đoan, rượu chè, cờ bạc, nghiện hút,… tràn lan.

Ý nghĩa lịch sử và nguyên nhân thành công của Cách mạng tháng Tám:

* Ý nghĩa lịch sử:

- Đối với Việt Nam:

+ Mở ra bước ngoặt lớn trong lịch sử dân tộc ta.

+ Phá tan xiềng xích nô lệ của Pháp - Nhật, lật nhào ngai vàng phong kiến, lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

+ Đánh dấu bước phát triển nhảy vọt của cách mạng Việt Nam.

+ Mở ra kỷ nguyên mới độc lập, tự do; nhân dân lao động nắm chính quyền, làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh dân tộc; kỷ nguyên giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng xã hội.

+ Đảng Cộng sản Đông Dương trở thàng Đảng cầm quyền chuẩn bị điều kiện cho những thắng lợi tiếp theo.

- Đối với thế giới:

+ Góp phần vào chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

+ Cổ vũ mạnh mẽ các dân tộc thuộc địa đấu tranh tự giải phóng, có ảnh hưởng to lớn đến Lào và Campuchia.

* Nguyên nhân thắng lợi:

- Nguyên nhân khách quan:

+ Chiến thắng của Đồng minh trong chiến tranh chống phát xít, nhất là chiến thắng Đức và Nhật của Liên Xô đã cổ vũ tinh thần, niềm tin cho nhân dân ta trong đấu tranh giải phóng dân tộc, tạo thời cơ để nhân dân ta đứng lên Tổng khởi nghĩa.

- Nguyên nhân chủ quan:

+ Dân tộc ta có truyền thống yêu nước nồng nàn, khi Đảng Cộng sản Đông Dương, Việt Minh phất cao cờ cứu nước thì toàn dân nhất tề đứng lên cứu nước, cứu nhà.

+ Đảng đã đề ra đường lối chiến lược, chỉ đạo chiến lược và sách lược đúng đắn trên cơ sở lý luận Mac Lê-nin được vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh Việt Nam.

+ Đảng có quá trình chuẩn bị suốt 15 năm, qua các phong trào cách mạng 1930 - 1931, 1936 - 1939 và thoái trào cách mạng 1932 - 1935, đã rút những bài học kinh nghiệm thành công và thất bại, nhất là quá trình xây dựng lực lượng chính trị, vũ trang, căn cứ địa trong thời kỳ vận động giải phóng dân tộc 1939 - 1945.

+ Có khối liên minh công nông vững chắc, tập hợp được mọi lực lượng yêu nước trong một mặt trận dân tộc thống nhất rộng rãi.

- Nghe tin chính phủ Nhật xin đầu hàng, hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương (họp từ ngày 13 đến 15-8-1945) quyết định phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước giành chính quyền trước khi Đồng minh vào.

- Ngày 16, 17 – 8, Đại hội Quốc dân ở Tân Trào tán thành quyết định Tổng khởi nghĩa, thông qua 10 chính sách của Việt Minh, lập ủy ban dân tộc giải phóng Việt Nam do Hồ Chí Mih đứng đầu.

- Chủ tích Hồ Chí Minh gửi thư đến đồng bào cả nước kêu gọi nổi dậy Tổng khởi nghĩa giành chính quyền.

Tác dụng của mặt trận Việt Minh ra đời đến cao trào kháng Nhật cứu nước:

Ngày 28 - 1 - 1941, Nguyễn Ái Quốc về nước trực tiếp lãnh đạo Cách mạng Việt Nam. Người chủ chì Hội nghị Trung ương lần thứ 8 họp tại Pác Bó thành lập Mặt trận Việt Minh 19 - 5 - 1941.

- Ra đời vào ngày 19/5/1941 nhưng chỉ sau một thời gian ngắn, Mặt trận Việt Minh đã có uy tín và tầm ảnh hưởng sâu rộng trong quần chúng, góp phần to lớn cho cao trào kháng Nhật cứu nước và tiến tới Tổng khởi nghĩa.

- Mặt trận Việt Minh đã trực tiếp lãnh đạo cao trào kháng Nhật cứu nước.

- Tổ chức các cuộc đấu tranh vũ trang, khởi nghĩa từng phần ở địa phương cùng nhiều hoạt động như phá kho thóc Nhật giải quyết nạn đói, biểu tình, mít tinh,…

- Tập dượt cho quần chúng đấu tranh, giác ngộ chính trị cho quần chúng, xây dựng căn cứ địa cách mạng và làm nòng cốt cho việc xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng.

- Tạo cơ sở và tiền đề cho Tổng khởi nghĩa trong cả nước.

Sau khi Nhật đảo chính Pháp, Đảng Cộng sản Đông Dương đã có những chủ trương và khẩu hiệu phù hợp dể đưa cuộc kháng chiến tiến lên:

1. Chủ trương:

◾ Xác định kẻ thù chính, cụ thể, trước mắt và duy nhất của nhân dân Đông Dương lúc này là phát xít Nhật.

◾ Ra chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” (12-3-1945)

◾ Phát động một cao trào kháng Nhật cứu nước mạnh mẽ làm tiền đề cho cuộc tổng khởi nghĩa.

◾ Hình thức đấu tranh: từ bất hợp tác, bãi công, bãi thị đến biểu tình thị uy, vũ trang du kích và sẵn sàng chuyển qua tổng khởi nghĩa khi có điều kiện.

2. Khẩu hiệu:

◾ Thay khẩu hiệu “đánh đuổi phát xít Nhật - Pháp” bầng khẩu hiệu “đánh đuổi phát xít Nhật”.

◾ Đưa ra khẩu hiệu “thành lập chính quyền cách mạng” và khẩu hiệu “Phá kho thóc, giải quyết nạn đói”.

- Tác phẩm “Vợ nhặt” của nhà văn Kim Lân.

- Tác phẩm “Chuyện cũ Hà Nội” – Tô Hoài.

- Bài thơ “Đói” của Bàng Bá Lân.

Ví dụ: bài thơ :"Đói"

Năm Ất Dậu tháng ba còn nhớ mãi

Giống Lạc Hồng cực trải lắm đau thương!

Những thây ma thất thểu ngoài đường

Rồi ngã gục không đứng lên vì… đói!

Đói tự Bắc Giang, đói về Hà Nội

Đói ở Thái Bình, đói tới Gia Lâm

Khắp đường xa những xác đói rên nằm

Trong nắng lửa trong bụi lầm co quắp

Giữa đống trẻ chỉ còn đôi hố mắt

Đọng chút hồn sắp tắt của thây ma;

Những cánh tay gầy quờ quạng khua khua

Như muốn bắt những gì vô ảnh,

Dưới mái tóc rối bù và kết bánh

Một làn da đen sạm bọc xương đầu

Răng nhe ra như những chiếc đầu lâu

Má hóp lại, răng hằn sâu gớm ghiếc

Già, trẻ, gái, trai không còn phân biệt

Họ giống nhau như là những thây ma

Như những bộ xương còn dính chút da

Chưa chết đã bốc xa mùi tử khí!

Mùi nhạt nhẽo nặng nề kỳ dị

Một mùi tanh, lộn mửa thoảng mà kinh

(Mùi tanh hôi ám ảnh mãi bên mình

Khiến cả tháng ăn không còn ngon bữa!)

Những thây đó cứ xỉu dần tắt thở,

Nằm cong queo mắt mở trừng trừng

Trong con ngươi còn đọng lệ rưng rưng

Miệng méo xệch nhưng khóc còn dang dở

Có thây chết ba hôm còn nằm đó

Ruồi tám phương bâu lại khóc vo vo

Rồi ven đường đôi nhát cuốc hững hờ

Đắp đệm với những nấm mồ nông dối

Đói tự Bắc Giang, đói về Hà Nội

Đói ở Thái Bình, đói tới Gia Lâm

Rải ven đường những nấm mộ âm thầm

Được đánh dấu bằng ruồi xanh, cỏ tốt

Có nấm mộ quá nông, trơ hài cốt

Mùi tanh hôi nồng nặc khắp không gian

Sau vài trận mưa nước xối chan chan

Ôi! thịt rửa xương tàn phơi rải rác!

Tại Hà Nội cũng như bao tỉnh khác

Những thây ma ngày lếch đến càng đông

Đem ruồi theo cùng hơi hớm tanh nồng

Rồi ngã gục khắp đầu đường cuối ngõ

Thường sớm sớm cửa mỗi nhà hé mở

Rụt rè xem có xác chết nào chăng!

Từng chiếc xe bò bánh rít khô khan

Mỗi sáng dạo khắp nẻo đường nhặt xác,

Đó đây thò khô đét một bàn chân

Hay cánh tay gầy tím ngắt teo răn

Giơ chới với như níu làn không khí

Như cầu cứu, như vẫy người chú ý

Có hơi thở tàn thoi thóp chưa thôi,

Có tiếng của mình, tiếng nấc những tròng ngươi

Nhìn đẫm lệ người chôn người chưa chết!

Bốn ngoại ô mở ra từng dãy huyệt

Được lấp đầy bằng xác chết thường xuyên

Ruồi như mây bay rợp cả một miền

Chết! Chết! Chết! Hai triệu người đã chết!

Họ là những người quê non nước Việt

Sống cần lao bên ruộng lúa đồng khoai

Lúa xanh rờn nhờ họ đổ mồ hôi

Năm ấy, thuở Nhật Tây cùng đô hộ

Chúng thi nhau cướp của dân ta

Hết lúa rồi, hết sạch cả khoai ngô

Hết củ chuối, hết nhẵn khô cả sắn!

Ngày giáp hạt không còn chi gặm nhấm

Đói cháy lòng đành nhá cả mo cau,

Nhai cả bèo và nuốt cỏ khô dầu!

Đói! Đói! Đói! Người nhao lên vì đói!

Đói tự Bắc Giang, đói về Hà Nội

Đói ở Thái Bình, đói tới Gia Lâm

Tạm biệt quê hương lê gót âm thầm

Trên rải rác mỗi nẻo đường đất nước

Từng gia đình dắt díu nhau lê bước

Đi lang thang mong sống tạm qua ngày

Đợi lúa lên hương, bông trĩu đầu cây

Hơn tháng nữa, sẽ hồi sinh, sẽ sống

Nhưng đau đớn hỡi ơi là ảo mộng!

Họ ra đi hi vọng có ngày về

Nhưng chẳng bao giờ về nữa hỡi người quê

Dần ngã gục khắp đầu đường xó chợ

Cùng lúc ấy trên đường rộn rã

Từng đoàn xe rộn rã thóc vàng tươi

Thóc của dân đen thóc của những người

Họ đang chết đói vì thực dân cướp thóc

Thóc chúng cướp phần vung xài huy hoắc,

Phần chúng đem đổ nát trong kho

Ô đau thương chưa từng thấy bao giờ

Trong lịch sử chưa bao giờ từng có

Hai triệu người vì thực dân lìa bỏ

Nước thân yêu, oan uổng chết đau thương

Trong lúc đầy đồng bát ngát ở quê hương

Lúa mơn mởn đang ra đồng trổ trái

Lúa trĩu hạt vàng tươi say gấp bội

Ngạt ngào hương thơm báo hiệu ấm no vui

Nhưng người đi không về nữa than ôi!

Lúa chín gục, chẳng còn ai gặt hái!

Ta nhớ mãi cái thời kỳ đen tối

Quên làm sao tội lỗi kẻ xâm lăng!

Những con người không còn khóc được

Quên làm sao mối thù hận không cùng!

Quên sao được hai triệu người chết đói!

Năm Ất Dậu tháng ba còn nhớ mãi

Giống lạc hồng cực trãi lắm đau thương!

Những thây ma thất thểu ngoài đường

Rồi ngã gục không đứng lên vì… đói!

Đói tự Bắc Giang, đói về Hà Nội

Đói ở Thái Bình, đói tới Gia Lâm.

Nguyên nhân bùng nổ và ý nghĩa của hai cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn, Nam Kì và binh biến Đô Lương:

* Khởi nghĩa Bắc Sơn ( 27/9/1940)

- Nguyên nhân:

+ Ngày 22/9/1940 quân Nhật đánh chiếm Lạng Sơn, quân Pháp thua to phải rút chạy về Thái Nguyên qua châu Bắc Sơn. Nhân cơ hội đó, Đảng bộ Bắc Sơn lãnh đạo nhân dân đứng lên khởi nghĩa.

- Ý nghĩa:

+ Mở đầu cho phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc sau khi Đảng ta chuyển hướng đấu tranh.

+ Để lại nhiều bài học quý báu về khởi nghĩa vũ trang, chọn thời cơ khởi nghĩa.

+ Đặc biệt, trong cuộc khởi nghĩa, đội du kích Bắc Sơn được thành lập - đây là lực lượng vũ trang cách mạng đầu tiên của ta.

* Khởi nghĩa Nam Kì (23/11/1940)

- Nguyên nhân:

+ Tháng 11/1940, thực dân Pháp và Thái Lan xảy ra xung đột. Thực dân Pháp bắt binh lính Việt Nam ra trận chết thay cho chúng. Nhân dân ta rất căm phẫn, phản đối việc làm đó của thực dân Pháp.

+ Trước tình hình đó, tháng 11/1940 Xứ ủy Nam Kì quyết định khởi nghĩa, trong bối cảnh lệnh hoãn khởi nghĩa của Trung ương không về kịp.

- Ý nghĩa:

+ Cuộc khởi nghĩa đã chứng tỏ truyền thống yêu nước của nhân dân Nam Kì, sẵn sàng đứng lên đấu tranh giành độc lập.

* Binh biến Đô Lương (13/01/1941)

- Nguyên nhân:

+ Binh lính người Việt trong quân đội Pháp hết sức bất bình vì bị bắt sang Lào làm bia đỡ đạn cho quân Pháp.

+ Trước sự tác động mạnh mẽ của các cuộc khởi nghĩa trong năm 1940, những binh lính người Việt trong quân đội Pháp ở đây đã bí mật chuẩn bị nổi dậy chống lại quân đội Pháp.

- Ý nghĩa:

+ Thể hiện tinh thần yêu nước của nhân dân ta nói chung và binh lính người Việt trong quân đội Pháp nói riêng.

Cuộc vận động dân chủ 1936 - 1939 đã góp phần chuẩn bị cho cách mạng tháng Tám, biểu hiện là:

◾ Qua cao trào quần chúng nhân dân được tập dượt đấu tranh.

◾ Chủ nghĩa Mác-Lê-nin được tuyên truyền sâu rộng trong quần chúng.

◾ Đội quân chính trị hùng hậu được hình thành qua tổ chức Mặt trận Dân chủ Đông Dương.

◾ Là cuộc diễn tập thứ hai chuẩn bị cho Cách mạng tháng Tám năm 1945.