Vật Lý

Hình a:

Nếu bảng trơn và quá nhẵn thì khi dùng phấn viết bảng sẽ rất khó khăn.

Cách khắc phục: tăng độ nhám của bảng đến một mức độ cho phép.

Hình b:

- Khi vặn ốc, nếu không có ma sát thì cờ lê và ốc sẽ trượt trên nhau khiến không thể mở ốc được.

Cách khắc phục: thiết kế kích thước của hàm cờ lê phải khít với bề rộng của ốc.

- Khi quẹt diêm, nếu không có ma sát đầu que diêm sẽ trượt trên mặt của bao diêm và không tạo ra lửa.

Cách khắc phục: làm cho độ nhám chỗ đánh lửa trên bao diêm tăng lên.

Hình c: Khi phanh gấp, nếu không có ma sát thì xe không thể dừng lại được.

Cách khắc phục: chế tạo lốp xe có độ bám cao bằng cách tăng các khía rãnh trên mặt lốp xe

Hình a: Lực ma sát làm mòn đĩa, líp và xích xe đạp. Khắc phục: thường xuyên tra dầu mỡ vào xích xe đạp.

Hình b: Lực ma sát làm mòn trục xe và cản trờ chuyển động quay của bánh xe. Khắc phục: dùng ổ bi ở trục quay thay cho ổ trượt.

Hình c: Lực ma sát làm cho việc đẩy hòm trượt trên sàn khó khăn. Khắc phục: dùng con lăn (chuyển từ ma sát trượt thành ma sát lăn).

Tham khảo thêm: Giải bài tập SGK Vật lý lớp 8 bài 6: Lực ma sát

Ví dụ về lực ma sát nghỉ:

- Trong dây chuyền sản xuất của nhiều nhà máy, các sản phẩm (như bao xi măng, bao đường, các linh kiện,...) di chuyển cùng với băng truyền tải nhờ lực ma sát nghỉ.

- Trong đời sống, nhờ ma sát nghỉ người ta mới đi lại được, ma sát nghỉ giữ bàn chân không bị trượt khi bước trên mặt đường, giúp viết phấn trên bảng, ...

Tại sao trong thí nghiệm hình 6.2 SGK, mặc dù có lực kéo tác dụng lên vật nặng nhưng vật vẫn đứng yên?

Trả lời:

- Mặc dù có lực kéo tác dụng lên vật nặng nhưng vật vẫn đứng yên, chứng tỏ rằng giữa mặt bàn và vật xuất hiện 1 lực cản. Lực này đặt lên vật cân bằng với lực kéo nên đã giữ cho vật đứng yên. Lực đó được gọi là lực ma sát nghỉ.

- Khi tăng lực kéo thì số chỉ lực kế tăng dần, vật vẫn đứng yên, chứng tỏ rằng lực cản lên vật cũng có cường độ tăng dần. Cho thấy: lực ma sát nghỉ có cường độ thay đổi theo lực tác dụng lên vật.

Tham khảo: Lực ma sát

Trong các trường hợp ở hình 6.1, trường hợp nào có lực ma sát trượt, trường hợp nào có lực ma sát lăn?

Từ hai trường hợp trên em có nhận xét gì về cường độ của lực ma sát trượt và lực ma sát lăn.

Trả lời:

Hình 6.1a SGK, ba người đẩy hòm trượt trên mặt sàn, khi đó giữa mặt sàn với hòm có ma sát trượt.

Hình 6.1b SGK, một người đẩy hòm nhẹ nhàng do có đệm bánh xe, khi đó giữa bánh xe với mặt sàn có ma sát lăn.

Từ hai trường hợp trên, chứng tỏ độ lớn ma sát lăn rất nhỏ so với ma sát trượt.

Tham khảo thêm: Lực ma sát

*Lực ma sát lăn trong đời sống: Khi lăn một thùng phuy trên mặt sàn, lực ma sát giũa vỏ thùng phuy với mặt sàn là lực ma sát lăn.

*Lực ma sát lăn trong kĩ thuật: Lực ma sát giữa các viên bi trong ổ bi với thành đỡ của ổ bi là lực ma sát lăn.

Tham khảo thêm: Lực ma sát

- Trong đời sống:

+ Khi phanh xe, bánh xe ngừng quay. Mặt lốp trượt trên đường xuất hiện ma sát trượt làm xe nhanh chóng dừng lại.

+ Ma sát giữa trục quạt bàn với ổ trục

+ Ma sát giữa dây cung ở cần kéo của đàn nhị, violon… với dây đàn.

- Trong kĩ thuật: Lực ma sát giữa các chi tiết máy trượt trên nhau là lực ma sát trượt.

Lời giải đáp án

a) Hành khách bị nghiêng về phía trái vì khi ô tô đột ngột rẽ phải, do có quán tính, họ không thể đổi hướng chuyển động ngay mà tiếp tục chuyển động như cũ.

b) Khi nhảy từ bậc cao xuống, chân chạm đất sẽ dừng lại ngay, nhưng người còn tiếp tục chuyển động theo quán tính nên chân bị gập lại.

c) Bút tắc mực, khi ta vẩy mạnh thì do có quán tính mà mực chuyển động xuống đầu ngòi bút nên bút lại có mực.

d) Khi gõ mạnh đuôi cán búa xuống đất thì cán búa và đầu búa đều chuyển động đi xuống. Cán búa chạm đất dừng lại đột ngột trong khi đầu búa tiếp tục chuyển động đi xuống do quán tính nên đầu búa làm cho búa chắc hơn.

e) Cốc vẫn đứng yên vì do quán tính mà nó chưa thể thay đổi vận tốc được ngay.

Tham khảo thêm: Sự cân bằng lực - quán tính

Khi có lực tác dụng, mọi vật không thể thay đổi vận tốc đột ngột được vì có quán tính.

Tham khảo thêm: Sự cân bằng lực - quán tính

Búp bê đang đứng yên trên xe. Bất chợt đẩy xe chuyển động về phía trước (H.5.4). Hỏi búp bê sẽ ngã về phía nào? Tại sao?

Trả lời

Búp bê đang đứng yên trên xe. Bất chợt đẩy xe chuyển động về phía trước khi đó búp bê sẽ ngã về phía sau.

Khi xe đứng yên, búp bê đứng yên cùng với xe. Khi bất chợt đẩy xe chuyển động về phía trước, chân búp bê chuyển động về phía trước cùng với xe, nhưng do quán tính nên thân và đầu búp bê chưa kịp chuyển động, vì vậy búp bê ngã ra phía sau.

Tham khảo thêm: Sự cân bằng lực - quán tính

Các em đo kết quả TN, ghi vào bảng và tính vận tốc bằng công thức: \(v=\frac{s}{t}\)

Tham khảo thêm: Sự cân bằng lực - quán tính

Khi quả cân A chuyển động qua lỗ K thì vật nặng A' bị giữ lại (H.5.3c,d). Lúc này quả cân A còn chịu tác dụng của những lực nào?

Trả lời:

Quả cân A chuyển động qua lỗ K thì A’ bị giữ lại. Khi đó tác dụng lên A chỉ còn hai lực \(\underset{P_{A} }{\rightarrow}\) và T→T→ lại cân bằng với nhau.

Tham khảo thêm: Sự cân bằng lực - quán tính