17 Chuyên đề Bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 9 môn Toán
Đề kiểm tra học sinh giỏi lớp 9 môn Toán
2
CHUYÊN ĐỀ 1 : ĐA THỨC
B. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ BÀI TẬP:
I. TÁCH MỘT HẠNG TỬ THÀNH NHIỀU HẠNG TỬ:
* Định lí bổ sung:
+ Đa thức f(x) có nghiệm hữu tỉ thì có dạng p/q trong đó p là ước của hệ số tự do, q là ước
dương của hệ số cao nhất
+ Nếu f(x) có tổng các hệ số bằng 0 thì f(x) có một nhân tử là x – 1
+ Nếu f(x) có tổng các hệ số của các hạng tử bậc chẵn bằng tổng các hệ số của các hạng tử
bậc lẻ thì f(x) có một nhân tử là x + 1
+ Nếu a là nghiệm nguyên của f(x) và f(1); f(- 1) khác 0 thì
f(1)
a - 1
và
f(-1)
a + 1
đều là số
nguyên. Để nhanh chóng loại trừ nghiệm là ước của hệ số tự do
1. Ví dụ 1: 3x
2
– 8x + 4
Cách 1: Tách hạng tử thứ 2
3x
2
– 8x + 4 = 3x
2
– 6x – 2x + 4 = 3x(x – 2) – 2(x – 2) = (x – 2)(3x – 2)
Cách 2: Tách hạng tử thứ nhất:
3x
2
– 8x + 4 = (4x
2
– 8x + 4) - x
2
= (2x – 2)
2
– x
2
= (2x – 2 + x)(2x – 2 – x)
= (x – 2)(3x – 2)
2. Ví dụ 2: x
3
– x
2
- 4
Ta nhân thấy nghiệm của f(x) nếu có thì x =
1; 2; 4
, chỉ có f(2) = 0 nên x = 2 là nghiệm
của f(x) nên f(x) có một nhân tử là x – 2. Do đó ta tách f(x) thành các nhóm có xuất hiện
một nhân tử là x – 2
Cách 1: x
3
- x
2
– 4 =
3 2 2 2
x 2x x 2x 2x 4 x x 2 x(x 2) 2(x 2)
=
2
x 2 x x 2
Cách 2:
3 2 3 2 3 2
x x 4 x 8 x 4 x 8 x 4
2
(x 2)(x 2x 4) (x 2)(x 2)
=
2 2
x 2 x 2x 4 (x 2) (x 2)(x x 2)
3. Ví dụ 3: f(x) = 3x
3
– 7x
2
+ 17x – 5
Nhận xét: 1, 5
không là nghiệm của f(x), như vậy f(x) không có nghiệm nguyên. Nên
f(x) nếu có nghiệm thì là nghiệm hữu tỉ
Ta nhận thấy x =
1
3
là nghiệm của f(x) do đó f(x) có một nhân tử là 3x – 1. Nên
f(x) = 3x
3
– 7x
2
+ 17x – 5 =
3 2 2 3 2 2
3x x 6x 2x 15x 5 3x x 6x 2x 15x 5
=
2 2
x (3x 1) 2x(3x 1) 5(3x 1) (3x 1)(x 2x 5)
Vì
2 2 2
x 2x 5 (x 2x 1) 4 (x 1) 4 0 với mọi x nên không phân tích được
thành nhân tử nữa
4. Ví dụ 4: x
3
+ 5x
2
+ 8x + 4
Nhận xét: Tổng các hệ số của các hạng tử bậc chẵn bằng tổng các hệ số của các hạng tử
bậc lẻ nên đa thức có một nhân tử là x + 1
x
3
+ 5x
2
+ 8x + 4 = (x
3
+ x
2
) + (4x
2
+ 4x) + (4x + 4) = x
2
(x + 1) + 4x(x + 1) + 4(x + 1)
3
= (x + 1)(x
2
+ 4x + 4) = (x + 1)(x + 2)
2
5. Ví dụ 5: f(x) = x
5
– 2x
4
+ 3x
3
– 4x
2
+ 2
Tổng các hệ số bằng 0 thì nên đa thức có một nhân tử là x – 1, chia f(x) cho (x – 1) ta có:
x
5
– 2x
4
+ 3x
3
– 4x
2
+ 2 = (x – 1)(x
4
- x
3
+ 2
x
2
- 2
x
- 2)
Vì x
4
- x
3
+ 2
x
2
- 2
x
- 2 không có nghiệm nguyên cũng không có nghiệm hữu tỉ nên
không phân tích được nữa
6.Ví dụ 6: x
4
+ 1997x
2
+ 1996x + 1997 = (x
4
+ x
2
+ 1) + (1996x
2
+ 1996x + 1996)
= (x
2
+ x + 1)(x
2
- x + 1) + 1996(x
2
+ x + 1)= (x
2
+ x + 1)(x
2
- x + 1 + 1996)
= (x
2
+ x + 1)(x
2
- x + 1997)
7. Ví dụ 7: x
2
- x - 2001.2002 = x
2
- x - 2001.(2001 + 1)
= x
2
- x – 2001
2
- 2001 = (x
2
– 2001
2
) – (x + 2001) = (x + 2001)(x – 2002)
II. THÊM , BỚT CÙNG MỘT HẠNG TỬ:
1. Thêm, bớt cùng một số hạng tử để xuất hiện hiệu hai bình phương:
a) Ví dụ 1
: 4x
4
+ 81 = 4x
4
+ 36x
2
+ 81 - 36x
2
= (2x
2
+ 9)
2
– 36x
2
= (2x
2
+ 9)
2
– (6x)
2
= (2x
2
+ 9 + 6x)(2x
2
+ 9 – 6x)
= (2x
2
+ 6x + 9 )(2x
2
– 6x + 9)
b) Ví dụ 2: x
8
+ 98x
4
+ 1 = (x
8
+ 2x
4
+ 1 ) + 96x
4
= (x
4
+ 1)
2
+ 16x
2
(x
4
+ 1) + 64x
4
- 16x
2
(x
4
+ 1) + 32x
4
= (x
4
+ 1 + 8x
2
)
2
– 16x
2
(x
4
+ 1 – 2x
2
) = (x
4
+ 8x
2
+ 1)
2
- 16x
2
(x
2
– 1)
2
= (x
4
+ 8x
2
+ 1)
2
- (4x
3
– 4x )
2
= (x
4
+ 4x
3
+ 8x
2
– 4x + 1)(x
4
- 4x
3
+ 8x
2
+ 4x + 1)
2. Thêm, bớt cùng một số hạng tử để xuất hiện nhân tử chung
a) Ví dụ 1:
x
7
+ x
2
+ 1 = (x
7
– x) + (x
2
+ x + 1 ) = x(x
6
– 1) + (x
2
+ x + 1 )
= x(x
3
- 1)(x
3
+ 1) + (x
2
+ x + 1 ) = x(x – 1)(x
2
+ x + 1 ) (x
3
+ 1) + (x
2
+ x + 1)
= (x
2
+ x + 1)[x(x – 1)(x
3
+ 1) + 1] = (x
2
+ x + 1)(x
5
– x
4
+
x
2
- x + 1)
b) Ví dụ 2: x
7
+ x
5
+ 1 = (x
7
– x ) + (x
5
– x
2
) + (x
2
+ x + 1)
= x(x
3
– 1)(x
3
+ 1) + x
2
(x
3
– 1) + (x
2
+ x + 1)
= (x
2
+ x + 1)(x – 1)(x
4
+ x) + x
2
(x – 1)(x
2
+ x + 1) + (x
2
+ x + 1)
= (x
2
+ x + 1)[(x
5
– x
4
+ x
2
– x) + (x
3
– x
2
) + 1] = (x
2
+ x + 1)(x
5
– x
4
+ x
3
– x + 1)
* Ghi nhớ:
Các đa thức có dạng x
3m + 1
+ x
3n + 2
+ 1 như: x
7
+ x
2
+ 1 ; x
7
+ x
5
+ 1 ; x
8
+ x
4
+ 1 ;
x
5
+ x + 1 ; x
8
+ x + 1 ; … đều có nhân tử chung là x
2
+ x + 1
III. ĐẶT BIẾN PHỤ:
1. Ví dụ 1:
x(x + 4)(x + 6)(x + 10) + 128 = [x(x + 10)][(x + 4)(x + 6)] + 128
= (x
2
+ 10x) + (x
2
+ 10x + 24) + 128
Đặt x
2
+ 10x + 12 = y, đa thức có dạng
(y – 12)(y + 12) + 128 = y
2
– 144 + 128 = y
2
– 16 = (y + 4)(y – 4)
= ( x
2
+ 10x + 8 )(x
2
+ 10x + 16 ) = (x + 2)(x + 8)( x
2
+ 10x + 8 )
2. Ví dụ 2: A = x
4
+ 6x
3
+ 7x
2
– 6x + 1
Giả sử x 0 ta viết
x
4
+ 6x
3
+ 7x
2
– 6x + 1 = x
2
( x
2
+ 6x + 7 –
2
6 1
+
x x
) = x
2
[(x
2
+
2
1
x
) + 6(x -
1
x
) + 7 ]
Đặt x -
1
x
= y thì x
2
+
2
1
x
= y
2
+ 2, do đó
Chuyên đề Bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán lớp 9
17 Chuyên đề Bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 9 môn Toán được VnDoc sưu tầm và đăng tải. Hy vọng với tài liệu này các bạn học sinh sẽ có thêm nhiều tài liệu ôn tập HSG lớp 9, rèn luyện thêm kỹ năng làm bài biết cách phân bổ thời gian. Mời các bạn tải về tham khảo chuẩn bị cho kỳ thi sắp tới của mình
- Đề thi chọn học sinh giỏi lớp 9 môn Toán Phòng GD&ĐT Nam Đàn năm học 2019 - 2020
- Đề thi chọn học sinh giỏi lớp 9 môn Toán Phòng GD&ĐT Thanh Oai năm học 2019 - 2020
- Đề thi chọn học sinh giỏi cấp huyện lớp 9 môn Toán Phòng GD&ĐT Thanh Chương năm học 2019 - 2020 (vòng 1)
- Đề thi chọn học sinh giỏi lớp 9 môn Toán Phòng GD&ĐT quận Đống Đa năm học 2019 - 2020 (vòng 2)
17 Chuyên đề Bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 9 môn Toán. Được VnDoc sưu tầm với 17 chuyên đề sẽ là tài liệu hữu ích giúp các bạn học sinh ôn tập nâng cao kĩ năng giải đề thi, biết cách phân bổ thời gian làm bài. Mời các bạn tham khảo tài liệu trên
.......................................................................
Ngoài 17 Chuyên đề Bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 9 môn Toán. Mời các bạn học sinh còn có thể tham khảo các đề thi học học kì 1 lớp 9, đề thi học học kì 2 lớp 9 các môn Toán, Văn, Anh, Hóa, Lý, Địa, Sinh mà chúng tôi đã sưu tầm và chọn lọc. Với đề thi học kì 1, 2 lớp 9 này giúp các bạn rèn luyện thêm kỹ năng giải đề và làm bài tốt hơn. Chúc các bạn ôn thi tốt
