Chuyên đề tiếng Việt lớp 8: Nghĩa hàm ẩn
Chuyên đề Tiếng Việt lớp 8: Nghĩa hàm ẩn được biên soạn một cách khoa học, tập trung vào những kiến thức trọng tâm, cùng với hệ thống bài tập thực hành phong phú, từ nhận diện, phân tích đến vận dụng. Tài liệu không chỉ giúp các em hiểu rõ bản chất của Nghĩa hàm ẩn mà còn biết cách sử dụng đúng ngữ cảnh, tránh lạm dụng.
Đây sẽ là một công cụ hỗ trợ đắc lực, giúp quý thầy, cô truyền đạt kiến thức một cách hiệu quả và thú vị, đồng thời giúp học sinh phát triển năng lực sử dụng tiếng Việt một cách tinh tế.
Mục lục bài viết
I. Nghĩa hàm ẩn là gì?
- Khái niệm: Nghĩa hàm ẩn là phần thông báo không được thể hiện trực tiếp bằng từ ngữ trong câu mà được suy ra từ câu chữ và ngữ cảnh. Đây là loại nghĩa mà người nói, người viết thật sự muốn đề cập đến
- Ví dụ:
“Có công mài sắt, có ngày nên kim”
Câu tục ngữ trên có nghĩa tường minh: Nếu bỏ công sức ra mài một thanh sắt thì có ngày sẽ có được một cây kim.
Với nghĩa hàm ẩn, ý nghĩa thật sự mà câu tục ngữ muốn đề cập là: Nếu kiên trì, nỗ lực vượt qua khó khăn, thử thách thì có ngày sẽ thành công.
II. Phân biệt nghĩa hàm ẩn và nghĩa tường minh
| Nghĩa tường minh | Hàm ý | |
| Định nghĩa | Là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng các từ ngữ trong câu. Lớp nghĩa này được thể hiện ngay trong việc sử dụng từ ngữ, hình ảnh muốn miêu tả, diễn giải. | Là phần thông báo không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy. Thường mang đến lớp nghĩa sâu sắc hơn mà người nói muốn truyền tải. |
| Bản chất | Nghĩa tường minh còn được gọi là nghĩa đen. Lớp nghĩa này thể hiện ngay khi ta nghe hay đọc thông tin, và được thể hiện trong câu ngay từ lúc ta nhìn thấy và hiểu ngay. | Nghĩa hàm ý hay còn gọi là nghĩa bóng. Khác với nghĩa đen, nghĩa bóng không thể nhìn thấy ngay mà cần người đọc, người nghe phải suy ngẫm và khám phá sự tinh túy ẩn chứa trong con chữ, và cần kết nối với nhau trong mục đích diễn đạt. |
|
Ví dụ: “Có công mài sắt, có ngày nên kim” |
Nếu bỏ công sức ra mài một thanh sắt thì có ngày sẽ có được một cây kim | Nếu kiên trì, nỗ lực vượt qua khó khăn, thử thách thì có ngày sẽ thành công. |
III. Điều kiện sử dụng hàm ẩn
Muốn sử dụng nghĩa hàm ẩn, cần đảm bảo hai điều kiện:
- Người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu. Qua đó mà có nhiều lớp nghĩa được thể hiện, cung cấp trong nội dung truyền đạt.
- Người nghe (đọc) có năng lực giải đoán hàm ý. Phải hiểu được lớp nghĩa bóng được người nói nhắc đến. Từ đó mới mang lại sự đảm bảo trong nội dung giao tiếp.
IV. Chức năng của nghĩa hàm ẩn
- Giúp chuyển tải nhiều điều ý nhị, kín đáo, sâu xa,…
- Làm cho giao tiếp ngôn từ được uyển chuyển, phong phú, thú vị
- Trong văn học, các nội dung, thông điệp mà tác giả muốn chuyển tải thường được thể hiện dưới hình thức nghĩa hàm ẩn.
V. Bài tập về nghĩa hàm ẩn
Bài tập. Xác định nghĩa hàm ẩn của các câu tục ngữ dưới đây:
a. Có tật giật mình.
b. Đời người có một gang tay
Ai hay ngủ ngay còn có nửa gang.
Trả lời:
a. Nghĩa hàm ẩn của câu tục ngũ là những người có khiếm khuyết, hoặc mắc lỗi lầm khi nghe người khác nhắc đến nhũng khiếm khuyết hoặc lỗi lầm đó (dù không phải nhằm đến mình) cũng chột dạ, sợ hãi nghĩ là họ nói mình.
b. Câu tục ngữ so sánh chiểu dài của đời người với chiểu dài của gang tay. Những người ngủ dậy muộn hoặc ngủ nhiễu vào ban ngày, không dành thời gian cho công việc và các hoạt động sống khác thì coi như chỉ sống nửa cuộc đời (nửa gang). Cầu tục ngữ chê trách những người lười biếng, lãng phí thời gian.
