Quy tắc dịch chuyển của sự phóng xạ – Giải thích dễ hiểu kèm ví dụ Vật lý 12
Phương trình phân rã phóng xạ
Quy tắc dịch chuyển của sự phóng xạ là phần kiến thức quan trọng trong chương Hiện tượng phóng xạ – Vật lý 12, giúp mô tả cách các hạt nhân biến đổi khi xảy ra phân rã α, β. Nắm vững quy tắc này sẽ giúp học sinh dễ dàng xác định hạt nhân con, số khối, số proton sau phân rã, từ đó giải nhanh các câu hỏi trong đề kiểm tra và đề thi THPT Quốc gia. Bài viết dưới đây sẽ trình bày quy tắc dịch chuyển α, β – ý nghĩa – cách ghi phương trình – ví dụ minh họa, theo cách dễ hiểu – logic – bám sát chương trình.
1. Phóng xạ α
Phóng xạ α (
\(_{2}^{4}\ He\)): \(_{Z}^{A}\ X \rightarrow_{2}^{4}\ He +_{Z - 2}^{A -
4}\ Y\)
So với hạt nhân mẹ, hạt nhân con lùi 2 ô trong bảng tuần hoàn và có số khối giảm 4 đơn vị.
2. Phóng xạ β
Phóng xạ β- (\(_{0}^{- 1}\
e\)): \(_{Z}^{A}\ X \rightarrow_{-
1}^{0}\ e +_{Z + 1}^{A}\ Y\)
+ So với hạt nhân mẹ, hạt nhân con tiến 1 ô trong bảng tuần hoàn và có cùng số khối.
+ Thực chất của phóng xạ β- là một hạt nơtrôn biến thành 1 hạt prôtôn, 1 hạt electrôn và một hạt nơtrinô: \(n \rightarrow p + e^{-} + v\)
Lưu ý:
- Bản chất (thực chất) của tia phóng xạ β- là hạt electrôn (e-)
- Hạt nơtrinô (v) không mang điện, không khối lượng (hoặc rất nhỏ) chuyển động với vận tốc của ánh sáng và hầu như không tương tác với vật chất.
Phóng xạ β+ (\(_{0}^{+ 1}\
e\)): \(_{Z}^{A}\ X \rightarrow_{+
1}^{0}\ e +_{Z - 1}^{A}\ Y\)
So với hạt nhân mẹ, hạt nhân con lùi 1 ô trong bảng tuần hoàn và có cùng số khối.
+ Thực chất của phóng xạ β+ là 1 hạt prôtôn biến thành 1 hạt nơtrôn, 1 hạt pôzitrôn và 1 hạt nơtrinô: \(p \rightarrow n + e^{+} + v\)
Lưu ý:
Bản chất (thực chất) của tia phóng xạ β+ là hạt pôzitrôn (e+)
3. Phóng xạ γ
Phóng xạ γ (hạt phôtôn)
Hạt nhân con sinh ra ở trạng thái kích thích có mức năng lượng E1 chuyển xuống mức năng lượng E2 đồng thời phóng ra một phôtôn có năng lượng: \(\varepsilon =
hf = \frac{hc}{\lambda} = E_{1} - E_{2}\)
Lưu ý: Trong phóng xạ γ không có sự biến đổi hạt nhân ⇒ Phóng xạ γ thường đi kèm theo phóng xạ α và β.
----------------------------------------
Qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ quy tắc dịch chuyển của sự phóng xạ, biết cách áp dụng vào các dạng phân rã α, β và viết chính xác phương trình hạt nhân. Đây là kiến thức nền tảng trong chương Hiện tượng phóng xạ – Vật lý 12, giúp bạn tự tin xử lý mọi dạng bài liên quan. Hãy tiếp tục theo dõi những bài viết tiếp theo để củng cố hệ thống kiến thức và cải thiện hiệu quả học tập của bạn.
