Cảm nhận về tác phẩm Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan

Văn mẫu lớp 11: Cảm nhận về tác phẩm Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan gồm các bài văn mẫu hay cho các em học sinh tham khảo, củng cố kỹ năng cần thiết cho bài kiểm tra viết sắp tới đây của mình. Mời các em học sinh cùng tham khảo.

• Cảm nhận về đoạn trích "Lẽ ghét thương" của Nguyễn Đình Chiểu
• Cảm nhận của em về nhân vật Vũ Như Tô qua Hồi V vở kịch "Vũ Như Tô" của Nguyễn Huy Tưởng

1. Dàn ý cảm nhận về tác phẩm Tinh thần thể dục

1. Mở Bài

- Nguyễn Công Hoan được mệnh danh là "bậc thầy truyện ngắn trong văn học Việt Nam hiện đại", bằng tiếng cười rất riêng, ông đã vạch trần bộ mặt thối nát của chế độ thực dân nửa phong kiến một cách sâu cay, đặc sắc.

- Tinh thần thể dục là một trong những truyện ngắn nổi bật của Nguyễn Công Hoan trong sự nghiệp văn chương trào phúng. Bằng giọng văn hóm hỉnh, sâu cay ông đã vạch rõ cái bản chất lố bịch, bịp bợm của "phong trào thể dục thể thao" nhằm đánh lạc hướng, che lấp đi phong trào cách mạng của tầng lớp thanh niên đương thời.

2. Thân Bài:

* Bức trát về cuộc thi đá bóng đầy mâu thuẫn hài hước:

- Gây cười bởi nội dung bên trên là những lời quảng cáo lố bịch "sân vận động huyện có một cuộc đá bóng thi, nhiều chiến tướng đá rất hay, mọi nhẽ", bên dưới lại loằng ngoằng những quy định nghiêm ngặt chẳng khác nào đi phu, đi lính.

- Tiếng cười xuất phát từ sự mâu thuẫn bởi một tinh thần thể dục, vốn nên được tự nguyện, là sự yêu thích của mỗi người, thì nay lại bị áp đặt, ép buộc.

* Các cách xin được không đi xem bóng:

- Anh Mịch lạy lục van xin được ở nhà đi làm trả nợ, nhưng ông lý gạt phắt đi, không cần biết no đói, buông lời dọa nạt bỏ tù, gô cổ cốt là ép anh Mịch đi bằng được, chẳng khác nào bắt phu.

- Bác Phô gái xin đút lót cho chồng được ở nhà dưỡng bệnh, xin đi thay chồng, ông lý không đồng ý, bởi bà là đàn bà => Tư tưởng trọng nam khinh nữ hủ lậu, sự ác độc không quan tâm sống chết của con người.

- Bà phó Bính xin đút lót để được thuê người đi thay, ông lý đồng ý nhận lễ => Bộ mặt bỉ ổi, tham lam, nhưng cố ra vẻ đường hoàng đầy đê tiện của ông lý.

=> Qua những phân cảnh dở khóc dở cười ấy người ta thấy một ông lý cố hết sức để gom người đi xem bóng và phải nghĩ đủ mọi cách để không cho xin xỏ, tha bổng, nghiêm túc tựa như bắt phu, bắt sưu thuế. Đến đây người ta mới nhận ra, cái nạn đi xem đá bóng nó cũng khiến người ta sợ hãi chẳng khác nào nạn phu, nạn sưu thuế, cũng khiến người ta khốn khổ, mất ăn mất ngủ.

* Bi hài chuyện dẫn người đi xem thi đấu:

- Nực cười một trận bóng bắt đầu lúc 3 giờ chiều, nhưng người xem phải dậy từ lúc gà gáy, chuẩn bị cơm từ chiều hôm trước, vất vả chẳng thua kém gì chuyện đi lính, đi phu.

- Cảnh tượng săn người đi xem bóng, như vây bắt tù nhân, người trốn được thì tựa như đi lánh nạn, ông lý thì coi chừng người xem như coi tù binh chỉ sợ xổng mất.

- Những nghịch lý như vậy khiến người ta thấy cái trò "văn minh" như bóng đá trở nên thật lố bịch và điên rồ, nó trở thành công cụ cho bọn quan sai được dịp tỏ ra nhiệt tình, trách nhiệm với công việc, lại được vơ đầy túi, trở thành gánh nặng, thành nỗi ám ảnh của người nông dân khốn khổ, cùng cực.

3. Kết Bài

- Giá trị hiện thực:

+ Châm biếm, trào phúng một cách sâu sắc, vạch trần cái bộ mặt "văn minh" bịp bợm của bè lũ thực dân, cùng với sự phối hợp lố bịch, tàn ác của bọn tay sai phong kiến đã đẩy nhân dân vào cảnh khốn cùng, tách biệt người dân Việt Nam khỏi các phong trào cách mạng, chống lại bè lũ xâm lược.

- Nghệ thuật:

+ Ngôn ngữ truyện tự nhiên, sinh động.

+ Cốt truyện nhìn tưởng rời rạc nhưng gắn kết với nhau bằng những mâu thuẫn gây cười, từ đó tập trung thể hiện tư tưởng và nội dung chính của truyện.

2. Cảm nhận về tác phẩm Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan mẫu 1

Nguyễn Công Hoan là một cây bút có sức viết hết sức dồi dào. Quá trình sáng tác của ông trải dài từ trước năm 1930 đến những năm 60, 70 sau Cách mạng tháng Tám 1945, để lại một sự nghiệp văn học đồ sộ gồm hàng chục tiểu thuyết và hàng trăm truyện ngắn. Tuy nhiên nói đến Nguyễn Công Hoan, người ta thường nghĩ đến những truyện ngắn rất ngắn và rất vui của ông viết trước Cách mạng tháng Tám 1945. Ông được coi là một cây bút hiện thực lớn cũng là ở đấy. Đóng góp độc đáo, không gì thay thế được của ông đối với lịch sử văn học Việt Nam hiện đại cũng là ở đấy.

Truyện ngắn của Nguyền Công Hoan thường viết về hai đề tài, có thể phân biệt một cách khái quát là đề tài xã hội, đề tài về luyến ái nam nữ và quan hệ gia đình. Ở đề tài thứ nhất, ông thực sự là một cây bút hiện thực có tính chiến đấu cao. Ở đề tài thứ hai, ông bộc lộ nhiều nhược điểm, đặc biệt là tư tưởng bảo thủ phong kiến khá nặng nề. Người ta gọi ông là nhà văn hiện thực lớn vì, dù là truyện ngắn hay truyện dài, ông chủ yếu viết về đề tài thứ nhất.

Tinh thần thể dục ra đời năm 1938, tức là được viết trong giai đoạn sáng tác tiến bộ nhất của Nguyễn Công Hoan. Tinh thần thể dục nhằm đả kích vào chính sách thể thao thể dục bịp bợm của thực dân Pháp. Để thống trị nhân dân ta, chúng thường dùng các biện pháp: đàn áp, khủng bố, chia rẽ và mị dân, vừa đe doạ vừa ru ngủ và đánh lạc hướng tinh thần đấu tranh của nhân dân. Đối tượng quan trọng nhất chúng cần tác động là thanh niên, học sinh, lớp người nhạy cảm nhất đối với cách mạng.

Với thanh niên, học sinh, chính sách thể thao thể dục của thực dân có thể giải quyết dược cùng một lúc hai yêu cầu: mị dân và chia rẽ dân tộc. Không phải ngẫu nhiên mà chính quyền thực dân giao hẳn việc này cho một viên quan năm Pháp tên là Đuy-cua-roa (Ducouroy) phụ trách. Thể thao rất hấp dẫn đối với thanh niên, ý nghĩa rất tốt đẹp, có thể biến nó thành lẽ sống của tuổi trẻ và từ đó, lái họ tách rời khỏi phong trào cách mạng. Có thể đưa ra quan niệm khoẻ để khoẻ, khoẻ và đẹp, giống như quan niệm "nghệ thuật vị nghệ thuật" vậy. Thể thao tất có thi đấu (bóng đá, bóng bàn, quần vợt, bơi lội, đua xe đạp, quyền Anh,...). Bọn thực dân luôn tổ chức thi đấu giữa ba kì: Bắc Kì, Trung Kì, Nam Kì. Từ đó có thể kích động tâm lí địa phương chủ nghĩa để gây chia rẽ giữa Trung, Nam, Bắc.

Chính sách thể thao thể dục của thực dân không phải không có hiệu quả nhất định theo yêu cầu lừa bịp của chúng. Đã có một thời ở các thành phố, thể thao trở thành phong trào sôi nổi, trở thành một thứ mốt, một lí tưởng thẩm mĩ của nam nữ thanh niên. Không ít chàng trai, cô gái thờ phụng những cơ thể đẹp, những bắp thịt nỡ nang, những thân hình trapèze... Điều này có được phản ánh trong văn chương, như truyện Trống múi của Khải Hưng chẳng hạn (cô Hiển - một tiểu thư đài các - say mê thân hình rất đẹp của một anh dân chài tên là Vọi),...

Đã là một chính sách của nhà nước, được các quan Tây ra sức hô hào cổ vũ, thì các cấp chính quyền phải hăng hái thi hành. Bọn quan lại các tỉnh, các huyện, muốn được khen thưởng, được thăng quan tiến chức tất phải tỏ ra sốt sắng trong việc tổ chức thể thao thể dục ở địa phương mình. Sự thực hiện chính sách này về đến cấp huyện, cấp xã thì tính chất bịp bợm càng lộ liễu, đến mức trở thành đặc biệt khôi hài. Vì mục đích "tốt đẹp" của nó trở thành tai hoạ khủng khiếp đối với dân nghèo. Nguyễn Công Hoan đã "tóm" được tính bịp bợm ấy ở khâu trắng trợn nhất, ở dạng cục cằn thô lỗ và hài hước nhất để dựng nên tác phẩm của mình.

Nguyễn Công Hoan rất sở trường về loại truyện ngắn trào phúng. Muốn gây cười trước hết phải phát hiện ra mâu thuẫn trào phúng và kết cấu tác phẩm xoay quanh tình huống ấy. Mâu thuẫn trào phúng trong Tinh thần thể dục là gì? Như trên đã nói, ấy là mâu thuẫn giữa mục đích bề ngoài rất tốt đẹp (vì sức khoẻ và niềm vui của con người) với thực chất bịp bợm (là tai hoạ, là điêu đứng, đói khát, thậm chí là ốm, là chết) của chính sách thể thao thể dục của thực dân.

Để gây cười, tác giả phải phóng đại mâu thuẫn đó lên. Tài nghệ và sự tinh quái của Nguyễn Công Hoan thể hiện chủ yếu ở đây. Nguyễn Công Hoan và Vũ Trọng Phụng là hai tài năng trào phúng cùng thời. Họ cùng gặp nhau ở sự khai thác thủ pháp phóng đại để gây cười. Nhưng nếu sở trường của tác giả Số đỏ là sáng tạo những tính cách trào phúng độc đáo thì sở trường của Nguyễn Công Hoan lại chủ yếu là ở khâu trần thuật rất có duyên. Đọc Vũ Trọng Phụng, người ta nhớ những bộ mặt, những cá tính lố lăng, kì quái; còn đọc Nguyễn Công Hoan, người ta nhớ những câu chuyện rất buồn cười. Tinh thần thể dục thể hiện rất rõ tài năng này của tác giả.

Truyện có nguy cơ trở thành đơn điệu và nhàm chán nếu kể theo một mạch, một tuyến, một giọng. Ở Tinh thần thể dục, tác giả đã sáng tạo ra một cách thuật kể riêng: dựng nhiều cảnh khác nhau, nhân vật khác nhau, lời lẽ, giọng điệu khác nhau. Tất cả đều thể hiện mâu thuẫn trào phúng chung thống nhất, đều thể hiện chủ đề chung của tác phẩm, nhưng luôn luôn chuyển cảnh, đổi giọng. Mỗi màn, mỗi cảnh lại có một dạng riêng, với những nhân vật riêng và qua mỗi cảnh, mâu thuẫn trào phúng lại được tô đậm thêm một bậc, tạo cho tiếng cười ngày một hả hê, khoái chí hơn.

Với anh Mịch (cảnh 1): xem đá bóng có nghĩa là vợ con chết đói ("- Cắn cỏ con lạy ông (ông lí) trăm nghìn mớ lạy, ông mà bắt con đi thì ông nghị ghét con, cả nhà con khổ". Ông nghị là "chỗ con nhờ vả quanh năm. Nếu không, vợ con con chết đói".

Với bác Phô gái, chồng đang ốm (cảnh 2): xem đá bóng có nghĩa là chồng sẽ ốm nặng hơn, thậm chí có thể chết ("- Thưa thầy (thầy lí - NĐM), giá nhà con khoe khoắn, thì nhà con chả dám kêu [...], sợ nhà con đi nắng thì cảm, rồi phải lại thì oan gia").

Với bà cụ phó Bính, có con bận việc không đi được (cảnh 3): xem đá bóng có nghĩa là phải mất tiền thuê người đi thay và phải hối lộ ông lí ("- Thì lòng thành, ông lí cứ nhận đi cho cháu [...] Cháu đã thuê thằng Sang đi thay cho cháu cũng thế. Ông ngơ đi là được").

Tờ mờ sáng ngày phải đi xem đá bóng (cảnh 4): không khí làng Ngũ Vọng hết sức căng thảng, dữ dội, đầy tinh thần khủng bố. Tiếng kêu khóc, van lạy, tiếng quát tháo của ông lí và tuần phu, tiếng chó sủa, tiếng chím người rầm rập, đuốc chạy khắp làng. Đúng là một cuộc lùng sục, "vây ráp" người đi xem đá bóng ráo riết quá chuyện đốc thuế hay bất lính bắt phu thời xưa,... Người ta lùng bắt được "thằng Cò nằm ẹp với con ở cạnh đống rơm, phủ lên mình đầy rơm". Trong khi bố lạy van thì thằng con "nhắm nghiền mắt, ôm chặt lấy bố. Nó sợ quá, không khóc được nữa",...

Ông lí đích thân áp giải dân làng đi xem đá bóng (cảnh 5): Mâu thuẫn trào phúng được đẩy căng lên một mức nữa khi nhà văn mô tả cảnh dân què bị giải lên huyện đi xem đá bóng hột như giải một đoàn tù trọng tội đi thụ án chung thân hay tử hình. Ông lí ra lệnh: "Chín mươi tư thằng ở đây, xếp hàng năm lại, đi cho đều bước. Tuần chúng bay phải kèm chung quanh giúp tao. Đứa nào trốn về thì ông bảo [...] Mẹ bố chúng nó, cho đi xem đá bóng chứ ai giết chết mà phải trốn như trốn giặc !".

Quá trình trần thuật của thiên truyện là quá trình phóng đại mâu thuẫn trào phúng. Mọi người đều biết như thế. Nhưng đọc truyện vẫn thấy mọi chi tiết diễn ra rất tự nhiên. Phân tích các chi tiết của truyện, thấy chúng nói chung phải thực hiên hai chức năng: một là tô đậm thêm mâu thuẫn trào phúng để gây cười, hai là tạo cảm giác chân thật.

Chẳng hạn, lời van xin của bác Phô gái thì đúng là lời van xin của người dân đen trước kẻ có quyền thế: "Lạy thầy, quyền phép trong tay thầy, thầy tha cho...". Và đúng là ý nghĩ của người đàn bà nhà quê làm người đọc phải bật cười: "... hay con nghỉ buổi chợ để đi thay nhà con có được không ạ ?". Còn lời lẽ của ông lí thì đúng là lời lẽ một kẻ tuy đứng đầu một làng, nhưng đối với cấp trên thì cũng là thân phận "đầu chày đít thớt": "Chết đói hay chết no, tao đây không biết, nhưng giấy quan đã sắc, tao cứ phép tao làm. Đứa nào không tuân, để quan gắt, tao trình thì rũ tù"; "Mặc kệ chúng bay, tao thương chúng bay, nhưng ai thương tao...".

Hoặc cảnh hối lộ thì đúng là cảnh hối lộ: Bà cụ phó Bính phải nói khéo để ông lí nhận cho: "Thì lòng thành, ông lí cứ nhận đi cho cháu...", "Thì cũng như ông làm phúc ấy mà lị". Còn ổng lí thì làm ra vẻ phải nhận liền một cách bất đắc đĩ: "Tôi nhận lễ của con bà mà tồi lo lắm. Việc quan nào phải việc chơi", "Làm việc mà cứ gặp phải những người như con bà, thì tôi đến chết mất", v.v.

Có những chi tiết, nếu để ý thấy chúng còn phải nhận thêm chức năng thứ ba nữa: chửi xỏ chính sách vô lí của thực dân bằng lối diễn đạt bâng quơ mà bóng gió, có thể hiểu thành hai nghĩa. Đây là chỗ tinh quái của nhà trào phúng. Chẳng hạn như lời chửi đổng của ông lí: "Ốm gần chết cũng phải đi. Lệnh quan như thế. Ai cũng lấy cớ ốm yếu mà không đi, thì người ta đá bóng cho chó xem à?", "Hễ đứa nào láo, cứ đánh sặc tiết chúng nó ra, tội vạ ông chịu. Mẹ bố chúng nó! Việc quan thế này có chết cha người ta không !", v.v.

Về ngôn ngữ và giọng điệu trần thuật thì tác giả chủ yếu dùng lối giễu nhại. Nghĩa là dùng giọng bắt chước để châm biếm.Mở đầu là giễu nhại giọng văn hành chính trong tờ trát của quan huyện "sức" cho hương lí xã Ngũ Vọng "tuân cứ": "phải thân dẫn đủ một trăm người, đúng 12 giờ trưa đến xem, không được khiếm diện", "Việc này tuy là việc thể dục, nhưng các thầy không được coi thường, nếu không tuân lệnh sẽ bị cữu". Tiếp đó là giễu nhại giọng sách nhiễu và nạt nộ của lí trưởng đối với những người dân vô phúc có trong danh sách phải đi xem đá bóng; và giọng lạy lục, van xin hoặc nài nỉ, nịnh bợ của những anh Mịch, bác Phô gái hay bà cụ phó Bính với ông lí đã dẫn ở trên,...

3. Cảm nhận về tác phẩm Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan mẫu 2

Nguyễn Công Hoan là "bậc thầy truyện ngắn trong văn học Việt Nam hiện đại", "là ngọn cờ đầu của văn học hiện thực phê phán Việt Nam... Nguyễn Công Hoan đến với chủ nghĩa hiện thực bằng văn học trào phúng". Ông viết văn với ngòi bút lạc quan, dùng tiếng cười làm thứ vũ khí của kẻ mạnh để đánh vào cái chế độ thực dân - nửa phong kiến đầy thối nát, xấu xa, với đa số những đề tài được ông khai thác từ trong cuộc đời nghèo khổ, lầm lũi của tầng lớp nhân dân dưới đáy xã hội. Thông qua tiếng cười có vẻ lạc quan trào phúng đó, người ta mới nhận ra những sự thực, những đớn đau thật thương tâm về những kiếp người khốn khổ bị đày ải dưới chế độ nửa nạc nửa mỡ, đầy lố lăng, độc ác. Tinh thần thể dục là một trong những truyện ngắn nổi bật của Nguyễn Công Hoan trong sự nghiệp văn chương trào phúng, bằng giọng văn hóm hỉnh, sâu cay ông đã vạch rõ cái bản chất lố bịch, bịp bợm của "phong trào thể dục thể thao" nhằm đánh lạc hướng, che lấp đi phong trào cách mạng của tầng lớp thanh niên đương thời.

Truyện ngắn Tinh thần thể dục bắt đầu và xuyên suốt với những mẩu chuyện tưởng rời rạc chẳng liên quan gì tới nhau. Đầu tiên là một bức trát lạ lùng, trông cứ như tờ quảng cáo với nào là "sân vận động huyện có một cuộc đá bóng thi, nhiều chiến tướng đá rất hay, mọi nhẽ", thế nhưng khúc dưới thì lại quy định đủ điều, cứ như sợ cuộc đá bóng này sẽ không ai đi xem nên mới phải quy định làng dẫn đủ một trăm người, không được phép thiếu, rồi đủ năm lá cờ, rồi phải "vỗ tay luôn luôn" một cách giả tạo vì có nhiều quan khách. Thiết nghĩ rằng một cuộc thi, cuộc chơi vui vẻ thì chẳng cần phải quy định cái sự hào hứng hài hước ấy, rồi cũng chẳng phải bắt dân đi coi như đi phu, đi lính vậy. Ôi thế rốt cuộc là đi xem bóng hay là đi phu nhỉ, sự mâu thuẫn nực cười trong bức trát đưa về đã khởi đầu một loạt những tiếng cười về sự mâu thuẫn của một tinh thần thể dục bị ép buộc ở đằng sau. Người ta thậm chí lo sợ, tìm mọi cách để trốn tránh cái việc đi xem đá bóng này, như việc trốn đi lao dịch, đi phu, đi lính vậy, đủ các tình huống trớ trêu và hài hước diễn ra đủ cả, nào lạy lục van xin, nào đút lót, nào thuê người đi thay, rồi áp giải người xem bóng như áp giải tù binh,... Đôi lúc thật muốn đặt tên cho sự kiện bóng đá này thành "chuyến phu bóng đá" thì có lẽ sẽ hợp lý với những gì đang xảy ra hơn cả.

Sau bức trát ấy, là cảnh anh Mịch quỳ lạy lục van xin ông lý một cách khẩn thiết và tội nghiệp: "Lạy ông làm ơn làm phúc tha cho con...", mới đọc vào người ta cứ ngỡ chắc anh Mịch này phạm tội gì to tát lắm nên mới phải van xin hết lời như thế, còn ông lý kia thì hung dữ, kiên quyết, thậm chí là dọa nạt không thương tiếc "chết đói hay chết no tao đây không biết", "tao trình thì rũ tù", rồi thì "tao sai tuần đến gô cổ lại đừng kêu",... Độc giả cứ chắc mẩm hẳn là chuyện đại sự thế mới có cái việc bắt bớ, gô cổ, bỏ tù, rồi ông lý ra bề gắt gỏng thế kia chứ. Phải nói cái sự kiện bóng đá này đã trở thành nỗi ám ảnh của dân làng, của những con người khốn khổ như anh Mịch, hết đi phu, hết còng lưng nộp sưu thuế, giờ lại phải bớt ra một ngày để đi "vỗ tay" cho đủ số, khiến người ta phải hết hơi hết sức, không có đủ thời gian và sức lực để đối phó nữa. Như vậy trận banh cầu, với tinh thần vui vẻ, trẻ khỏe, dựa trên tinh thần tự nguyện đã trở thành gánh nặng của dân làng, chứ còn đâu cái tinh thần tự nguyện, vì ham thích thể thao nữa, đó là mâu thuẫn khiến người ta phải cười ra nước mắt.

Lại đến bác Phô gái khép nép, dịu dàng đến đút lót ông lý, xin xỏ để cho ông chồng ốm bệnh của mình không phải đi...xem bóng đá! Ồ, hóa ra là đi xem bóng đá, thế nhưng chẳng phải xem bóng là cái thú vui của những người yêu thể thao, là dựa theo tinh thần tự nguyện ư, cớ sao người ta lại phải đút lót, lạy lục để chẳng phải đi. Thậm chí kỳ lạ đến mức ông lý tuyệt tình "ốm gần chết cũng phải đi", rồi thì độc giả cũng phải phì cười vì câu nói đậm chất tấu hài về một trận đá bóng có vẻ không mấy hay ho này "Ai cũng lấy cớ ốm yếu mà không đi thì người ta đá bóng cho chó xem à?". Vốn bác Phó gái cũng định đi thay chồng thế nhưng mà ông lý lại vẫn không chịu, rằng đàn bà thì là "nữ nhân ngoại tộc, ai kể". Người ta lại lần nữa nhìn ra cái thối nát, lạc hậu của chế độ phong kiến suy tàn, mục rỗng, đến xem bóng đá nhưng cũng trọng nam khinh nữ, đàn bà không được phép xem! Ôi, đây lại là cái tinh thần thể dục lạ lùng gì vậy?

Vẫn một màn đút lót khác, nhưng lần này là đút lót để "được" thuê người đi thay của bà cụ phó Bính, đúng là muôn kiểu trên đời! Dĩ nhiên chuyện này đối với ông lý thì dễ giải quyết hơn, bởi chỉ cần đủ mặt nam đinh là được, ông ta nhận đút lót ấy, nhưng cũng ra vẻ khó xử cho "dễ coi" một chút "Tôi nhận lễ của con bà mà tôi lo lắm. Việc quan nào phải việc chơi". Lần nữa độc giả lại nhìn thấy cái bộ mặt tham lam, bẩn thỉu và đê tiện của tầng lớp phong kiến, suy cho cùng chúng vẫn chỉ thích cái việc vẫn vừa lòng quan trên mà lại được đầy túi mình, khôn ngoan hết mực! Chính cái mâu thuẫn giữa lời nói và hành động nhận 3 hào của bà phó Bính khiến độc giả phải phì cười vì sự đê tiện của ông lý.

Mạch truyện càng gây cười mạnh mẽ khi nghe đến khúc ông lý sắp xếp thời gian dẫn người đi cổ vũ bóng đá, theo một cái lý thông thường thì giờ nào có trận đấu người đi xem sẽ thong thả tới với một tinh thần thoải mái vui vẻ. Thế nhưng không, trong "Tinh thần thể dục" chuyện đi xem bóng này chẳng khác nào một chuyến đi phu, hành quân xa đầy vất vả và nghiêm cẩn. Nó kỳ quặc đến mức trận bóng diễn ra vào 3, 4 giờ chiều thế nhưng người đi xem lại buộc phải tập trung từ lúc gà gáy, cơm nước thậm chí phải chuẩn bị từ chiều hôm trước. Thú thực mà nói, chuyến đi coi bóng như thế này chẳng trách người ta chỉ ước được ở nhà, cố mà đút lót sao cho qua ải, bởi nó còn lằng nhằng và mệt mỏi hơn cả đi làm, chứ lấy đâu ra cái tinh thần thể dục, tinh thần giải trí trẻ khỏe.

Cao trào nhất là phải đến cảnh dẫn người đi xem bóng, một cảnh tượng xưa nay chưa từng có khiến người ta phải cười ra nước mắt, không phải là vui mà cười, mà bởi vì tiếng cười Nguyễn Công Hoan sâu cay quá, hiện thực quá, nó chân thực một cách tàn nhẫn và khốn khổ. Ai đời, có thể nghĩ ra cảnh đi kiểm người đi xem bóng lại biến tướng thành một cuộc vây bắt, truy lùng như thể có tù nhân vượt ngục vậy, người bị truy bắt thì sợ sệt, khúm núm trốn như trốn nợ. Bộ mặt tàn ác của chế độ phong kiến lại một lần nữa bị Nguyễn Công Hoan công khai vạch ra, bằng câu chửi, câu gắt của ông lý "Hễ đứa nào láo cứ đánh sắc tiết chúng nó ra...Chúng bay gô cả giải được ra đây cho ông!". Phải chăng ông lý cứ nhỏ nhẹ khuyến khích, động viên, bỏ cái sự độc ác, uy quyền ấy đi có khi cũng chẳng thiếu tận tám đứa! Những người trốn không đi kẻ thì muốn trốn ở nhà đi làm kiếm tiền cứu đói cho gia đình, kẻ thì chẳng mượn được bộ đồ nghiêm chỉnh để đi "vỗ tay". Cái đói cái khổ nó làm con người ta mệt mỏi cả về tinh thần lẫn thể xác, lại thêm cái tinh thần thể dục bịp bợm hành hạ thật không kể đâu cho hết nỗi khổ của người nông dân Việt Nam, thật đau xót, đến đây đã chẳng thể nào cười nổi với những cái mâu thuẫn điên rồ của tinh thần thể dục ấy nữa. Thế đấy, kẻ thoát được cũng phải dựa vào chiêu trò ngủ lang, ngủ nhờ, coi như "lánh nạn", như tránh tà, còn ông lý thì coi xét người đi xem chẳng khác nào "tù binh", chỉ sợ coi sóc không kỹ lại xổng mất không chừng. Thật sự, cuộc thi bóng kia lúc này càng trở nên lố bịch, nó trở thành công cụ cho bọn quan sai được dịp tỏ ra nhiệt tình, trách nhiệm với công việc, lại được vơ đầy túi, trở thành gánh nặng, thành nỗi ám ảnh của người nông dân khốn khổ, cùng cực. Và cái trào phúng, cái mâu thuẫn của câu chuyện cũng thể hiện ở chính những lời chửi rủa của ông lý "Chúng nó ngu như lợn. Người ta cho xem đá bóng chứ ai làm gì mà cũng phải bắt....", "Mẹ bố chúng nó, cho đi xem đá bóng chứ ai giết thế mà phải trốn như trốn giặc".

Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan đã châm biếm, trào phúng một cách sâu sắc với cốt truyện rời rạc, chứa đựng đầy những mâu thuẫn lạ lùng khiến người ta cười ra nước mắt. Qua đó tác giả vạch trần cái bộ mặt "văn minh" bịp bợm của bè lũ thực dân, cùng với sự phối hợp lố bịch, tàn ác của bọn tay sai phong kiến đã đẩy nhân dân vào cảnh khốn cùng, tách biệt người dân Việt Nam khỏi các phong trào cách mạng, chống lại bè lũ xâm lược bàng những trò có vẻ là đưa văn minh vào đất nước ta như cầu lông, bóng đá, bóng bàn, bơi lội,... Truyện ngắn thành công bởi ngôn ngữ truyện tự nhiên, sinh động, cốt truyện nhìn tưởng rời rạc nhưng gắn kết với nhau bằng những mâu thuẫn gây cười, từ đó tập trung thể hiện tư tưởng và nội dung chính của truyện là phê phán, châm biếm sâu cay những trò lố lăng của chính quyền xã hội đương thời.

4. Cảm nhận về tác phẩm Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan mẫu 3

Cái duyên văn tự của Nguyên Công Hoan là ở những nụ cười trào phúng qua hàng loạt truyện ngắn đặc sắc, nhất là những tác phẩm được ông viết trong thời kì Mặt trận dân chủ Đông Dương (1936-1939). Tiếng cười trong tác phẩm của Nguyên Công Hoan mang tính chất chiến đấu và ý nghĩa phê phán sâu sắc.

Truyện ngắn “Tinh thần thể dục” là một truyện ngắn đặc sắc, khác nào một truyện cười dân gian, một màn hài kịch có sáu lớp, lớp nào cũng đầy mâu thuẫn, đầy nghịch lí 1 đến tức cười, buồn cười!

Lí trưởng lo sốt vó khi nhận được trát của quan huyện Lê Thăng. Lo “bị cữu” nếu không bắt đủ 100 người đưa lên sân vận động huyện đúng 12 giờ xem cuộc đá bóng 1 thi. Làng Ngũ Vọng lại phải có năm lá cờ (cờ phướn, cờ thần?) sẵn sàng từ 10 giờ 1 sáng. Trát quan chứ phải lời nói vu vơ đâu? Dưới chính sách khai hoá của ông Tây, 1 đám dân ngu khu đen của làng Ngũ Vọng lại phải ăn mặc tử tế, đi đứng nghiêm chỉnh, và phải vổ tay luôn luôn, nghe trát quan mà thầy lí không bứt tai vò đầu sao được? Cái hạn ngày 19 mars này đã đến rồi!

Lí trưởng và bọn người tuần như lũ đầu trâu mặt ngựa – chạy như cờ lông công! Đám dân đen sẽ mở mày mỏ mặt, sẽ hạnh phúc phúc biết bao vì được xem cuộc đá bóng thi “nhiều chiến tướng đá rất hay mọi nhẽ

Với anh Mịch, đi xem đá bóng sẽ mất một ngày công, “phải đi làm trừ nợ cho ông Nghị”, nếu không sẽ bị ông Nghị “đánh chết”, ông ấy “ghét”, vợ con sẽ “chết đói”. Cái mặt “nhăn nhó” đến thảm hại, tiếng van xin nghe thật ai oán: “Lạy ông, ông làm phúc tha cho con…”, “cấn cỏ con lạy ông trăm nghìn mớ lạy…”, Lí trưởng “giơ roi song to bằng ngón chân cái lên trời” dậm doạ: “chết đói hay chết no tao đây không biết… Hôm ấy, mà mày không đi, tao sai tuần đến gô cổ lại, đừng kêu”. Người dân khốn nạn như anh Mịch thì bị bắt đi xem đá bóng khác nào bị bắt đi phu. Cái tinh thần thể dục của anh ta là như thế đó!

Bác Phô trai cũng được thầy lí “ưu ái” cho đi xem đá bóng. Nhưng bác ta đang ốm, làm sao đi bộ được “những chín cây lô mếch”. Dù vợ con cố van xin, nhưng với thầy lí thì không thể hoãn được: “Ôm gần chết cũng phải đi. Lệnh quan như thế. Ai cũng lấy cớ ốm yếu mà không đi, thì người ta đá bóng cho chó xem à?ụ Thầy lí ác khẩu hay nhà văn ác khẩu? Ai nghe được câu nói ấy cũng phải bật cười về sự thô lỗ cửa thầy lí, bật cười về cái tinh thần thể dục của đám dân đen nô lệ! Đã có một thời vua cấm đàn bà mặc váy đi ra ngoài đường:

Chiếu từ trong nớ ban ra,

Cấm quần không đáy người ta hãi hùng.

Không đi thì chợ không đông,

Đi thì phải mượn quần chồng sao đang.

Có quần ra quán bán hàng,

Không quần ra đứng đầu làng trông vua.

Ca dao

Bác Phô gái thật “sáng kiến” xin nghỉ buổi chợ để đi xem đá bóng thay chồng, nhưng không thể được. Thầy lí cho biết: “Phải là đàn ông kia. Chứ nữ nhân ngoại tộc, ai kể”, Chi tiết này cũng rất hóm hỉnh phản ánh tinh thần thể dục của dân ta!

Kẻ có máu mạt như bà cụ phó Bính thì phải thuê thằng Sang đi thay con mình, nhưng đã phải biện một cái lễ “ba hào” dâng cho thầy lí. Ông ta “nhăn mặt, nhặt ba hào, bỏ túi” rồi nói một cách khó đễ: “Tôi nhận lễ của con bà mà tôi lo lắm. Việc quan nào phải việc chơi”. Đây cũng là một chi tiết trào phúng không chỉ có giá trị châm biếm cái tinh thần thể dục của dân An Nam mà cộn đả kích thói ăn bẩn của bọn quan lại, hào ĩí ngày xưa. Người đọc lại nhớ đến hình ảnh quan phụ mẫu vừa đòi tiền anh Pha vừa đưa tay vét cái đĩa không để trước mặt ba bốn lần, nhớ tới chuyện huyện Hình ăn bẩn đồng hào của con mẹ Nuôi. Những đòn đả kích của Nguyễn Công Hoan lúc nào cũng sắc nhọn, hóm hỉnh.

Thằng Cò cũng được ông lí bắt đi xem đá bóng. Hắn đi xem đá bóng thì sẽ mất một buổi làm, con hắn sẽ chịu đói. Vả lại, hắn “không mượn đâu được quần áo” để đi! Hắn phải trốn trong đống rơm khi nghe tiếng ông lí quát, ông lí nói oang oang, khi tiếng dạ râm ran của bọn tuần cất lên “giữa những tiếng chó rống dậy”. Hình ảnh cha con thằng Cò thật thảm hại: thằng bé con nhắm nghiền mắt, ôm chặt lấy bố, sợ quá không khóc được; còn thằng Cò bị bọn tuần “ỉôỉ xềnh xệch” điệu ra đinh. Với thằng Cò thì việc phải đi xem đá bóng là một tai hoạ. Không đi cũng không được, trốn tránh cũng không xong. Hắn sẽ bị ông lí “đánh sặc tiết”.

Đoạn thứ sáu, ông lí xuất hiện trên sân khấu hề. Ông đã “săn”, đã “tróc”, đã quát tháo om sòm mấy ngày liền thế mà cũng chỉ bắt được 94 người. Ồng bắt “94 thằng” phải xếp hàng năm đi lên huyện xem đá bóng. Bọn tuần phải đi kèm, còn ông thì “lo lắng, đi cuối cùng, mắt nhanh nhẹn để coi cẩn thận như coi tù binh”. Thiếu những sáu người, sao thầy lí chẳng lo, thầy đã “tuân cứ’ nhưng khổ vì nỗi cái tinh thần thể dục của đám dân ngu khu đen Ngũ Vọng chỉ có rứa! Không khéo thầy lí sẽ “bị cữu”, bị mất triện đồng! Ở cái lớp thứ sáu của màn kịch, ta được nghe hai lần ông lí “nghiến răng” nói, trợn mắt chửi:

Chúng nó ngu như lợn. Người ta cho xem đá bóng chứ ai làm gì mà cũng phải bắt. Rồi quan thấy không đủ số, lại chửi ông không tận tâm.

– Mẹ bố chúng nó, cho đi xem đá bóng chứ ai giết chết mà phải trốn như trốn giặc!

Miệng ông lí quả là sang “cố gang cố thép”. Ông đã nói lên sự thật đến đau lòng và buồn cười về cái tinh thần thể dục của dân An Nam dưới sự bảo hộ và khai hoá của thực dân Pháp.

Nguyên Công Hoan đã vạch trần những nghịch những mâu thuẫn để châm biếm và đả kích tính chất bịp bợm của “phong trào thể dục thể thao” mà thực dân Pháp cổ động rầm rộ nhằm đánh lạc hướng thanh niên ta hồi đó. Khi dân đói khổ, cơm không có mà ăn, áo không có mà mặc, ốm đau không có thuốc thì ai dở hơi mới đi xem đá bóng!

“Tinh thần thể dục là một truyện ngắn đặc sắc và độc đáo thể hiện bút pháp nghệ thuật trào phúng sắc nhọn của Nguyễn Công Hoan. Nó còn chứa đựng một ý vị triết lí sâu xa để mọi người cùng nghĩ về mọi cái phù phiếm trong xã hội.

Trên đây VnDoc hướng dẫn các bạn học tốt bài Văn mẫu lớp 11: Cảm nhận về tác phẩm Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan. Ngoài ra các bạn có thể tham khảo một số bài soạn bài Ngữ văn 11 được VnDoc sưu tầm, chọn lọc để học tốt môn Ngữ văn 11.

Các bài liên quan tác phẩm:

• Soạn văn 11 bài: Tinh thần thể dục
• Tinh thần thể dục
• Giải bài tập Ngữ văn lớp 11: Tinh thần thể dục