Giáo án bài Nội dung và hình thức của văn bản văn học

Hoạt động 1

Cho HS đọc nội dung vấn đề 1- SGK

Hãy xác định đề tài của tác phẩm "Tắt đèn" từ đó rút ra kết luận đề tài là gì?

Cho HS tìm chủ đề của tác phẩm Lão Hạc, Cảm xúc mùa thu, Lặng lẽ Sapa ..vv

Vậy chủ đề là gì?

HS dựa vàop SGK phát biểu tư tưởng của tác phẩm: Tắt đèn, và một số VD giáoviên đưa ra, từ đó rút ra khái niệm tư tưởng của tác phẩm văn học.

I. Các khái niêm của nội dung và hình thức trong văn bản văn học:

1. Các khái niệm về nội dung

a. Đề tài:

• Mỗi tác phẩm mang một đề tài – lĩnh vực cuộc sống mà nhà văn lựa chọn, thể hiện trong tác phẩm văn học.
• Việc lựa chọn đề tài là bước đầu biểu hiện khuynh hướng và ý đồ sáng tác của nhà văn.

VD: Nguyễn Khuyến trong chùm thơ thu, nhà văn chọn đề tài mùa thu để miêu tả cảnh thu ở bắc bộ, qua đó người đọc thấy được sự gắn bó của tác giả với làng cảnh nông thôn.

* Các nhà văn thường chọn đề tài mình hiểu biết sâu sắc và có cảm hứng

b. Chủ đề:

• Chủ đề là vấn đề chủ yếu: bức xúc nhất nổi lên từ đề tài buộc tác giả phải thể hiện, phải bày tỏ thái độ, có ý kiến đánh giá
• Có tác phẩm nhỏ, ngắn nhưng chủ đề lớn (Nam Quốc sơn hà)
• Có tác phẩm đồ sộ thì chủ đề lại nhỏ (Tam quốc diễn nghĩa)

Trong các tác phẩm có giá trị lớn có khi có nhiều chủ đề có chủ đề chính, có chủ đề đan xen (Sử thi Đăm săn)

c. Tư tưởng của văn bản:

Khái niệm: Là ý kiến tác giả trước chủ đề, nghĩa là sự lý giải, nhận thức, tâm sự trao đổi, nhắn gửi của tác giả với người đọc về chủ đề trong tác phẩm, nó là linh hồn của tác phẩm.

VD: Tư tưởng của "Tức cảnh Pác Bó" là vui, sang, với cuộc sống đạm bạc ở Việt bắc của Bác Hồ thời kháng chiến chống Pháp.