Giải SBT Ngữ văn 7 Chân trời sáng tạo bài 5

a. Truyện ngụ ngôn là truyện kể có thể kể bằng văn xuôi hoặc văn vần, có tính chất đối nhân xử thế, dùng cách ẩn dụ hoặc nhân hóa loài vật, con vật hay kể cả con người để thuyết minh cho một chủ đề luân lý, triết lý một quan niệm nhân sinh hay một nhận xét về thực tế xã hội hay những thói hư tật xấu của con người.

b.

- Trước các ý kiến tranh luận em cần định hướng ý kiến của minh theo ba khả năng

+ Khẳng định đồng tình với ý kiến của bên thứ nhất, nếu ý kiến này đúng

+ Khẳng định, đồng tình với ý kiến của bên thứ hai, nếu ý kiến này đang

+ Khẳng định, đồng tình phần đúng và bác bỏ phần chia đúng trong ý kiến của mỗi bên.

- Theo đó, để đem ra được ý kiến riêng của mình trong trường hợp này, em cần lần lượt xét xem

+ Về thực chất, ý kiến của hai bên có khác biệt theo kiểu trái ngược nhau không?

- Từ việc xem xét đó nhận ra mỗi ý kiến có thể có ý đúng nhưng chưa thuyết phục do có sự lầm lẫn hoặc thiếu chặt chẽ do cách diễn đạt hoặc thiếu lí lẽ, bằng chồng.

Chẳng hạn

+ Việc đồng nhất nhân vật thỏ, rùa trong truyện ngụ ngôn (thường được phóng đại,...) với hình ảnh thỏ, rùa ngoài đời thực là sai lầm (ý kiến thứ nhất).

+ Việc cho rằng rùa thắng thỏ là “xung đảng và rất thuyết phục" nhưng lại không nói rõ “trong truyện ngụ ngôn Thỏ và rùa" hay trong đời thực là không chặt chẽ, không đưa ra lí lẽ, bằng chứng nên chưa thuyết phục (ý kiến thứ hai).

- Kết luận của em có thể đưa ra theo hướng: Đồng tình với ý kiến thứ hai nhưng đưa thêm lí lẽ, bằng chứng và diễn đạt sao cho chặt chẽ hơn

Em có thể dựa vào các mục tử trong Tri thức Ngữ văn liên quan đến hai thể loại truyện ngụ ngôn và truyện cổ tích (đã học ở lớp 6) để thực hiện yêu cầu của câu hỏi.

- Về cách thức, tùy theo đối tượng em có thể trả lời ngắn gọn theo cách thông thường, hoặc thực hiện theo hai bước:

Bước 1: Sử dụng bảng so sánh đối chiếu các đặc điểm, yếu tố chính của hai thể loại giúp bạn phân biệt rõ hai thể loại

Bước 2: Đối chiếu đặc điểm truyện ngụ ngôn với Chuyện bó đũa để giúp bạn nhận ra đây là truyện ngụ ngôn, không phải truyện cổ tích (cũng cần lưu ý phân biệt truyện cổ tích với truyện cổ).

d. Em cần đọc lại hai truyện, chủ ý phần kết thúc.

+ Cuối truyện Hai người bạn đồng hành và con gấu có cuộc đối thoại giữa hai người bạn và kết thúc truyện là câu trả lời bất ngờ của người bạn suýt bị gấu và chết trong gang tấc.

“... người trên cây trào xuống gặp bạn, cười và nói rằng: "Ông Gầu thì thầm với cậu điều gì đó"

"Ông ấy bảo tớ rằng", người kia nói, "không nên tin vào những kẻ bỏ mặc bạn bè trong con hoạn nạn

+ Cuối truyện Chuyện bỏ đùa là lời khuyên dạy của người cha đối với những người con

“Các con yêu dầu Bao giờ các con còn đoàn kết như bỏ đĩa này thì không kẻ thù nào làm hại được các con. Nhưng nếu các con cử chia rẽ và cất vã, thì các con sẽ sớm bị tiêu diệt."

- Kết luận mà em cần nêu lên là

+ Hai truyền giống nhau ở chỗ bài học của truyền được nêu lên bằng một câu nói của nhân vật ở cuối truyện

+ Điều này cho thấy: một trong những bài học ở truyện ngụ ngôn là sử dụng một lời thoại của nhân vật ở phần kết thúc truyện. Vậy khi đọc một số truyện ngụ ngôn có cấu trúc tương tự, người đọc có thể dựa vào lời thoại của nhân vật để rút ra bài học mà tác giả gửi gắm.

– Em cần đọc kĩ vì chia (cột bên trái) về cách tóm tắt tình huống, tác dụng bài học trong truyền Thỏ và rùa để thực hiện yêu cầu của đề bài đối với truyện Chuyện bó đũa.

- Tình huống, tác dụng bài học trong Chuyện bỏ đũa có thể tóm tắt trong sự đối chiếu với các yếu tố này trong truyện Thỏ và rùa qua bảng sau:

e. Có thể tóm tắt tình huống truyện, chuỗi sự kiện được kể (cốt truyện). Bài học ứng xử trong truyện Thỏ và rùa, chuyện bó đũa theo mẫu bằng sau:

- Em cần rút ra một số bài học chính từ truyện Thỏ và rùa. Chẳng hạn chăm chỉ sẽ giúp đến đích sớm hơn, hơn thua nhau ở việc làm, hành động thực tế, không ở lời nói suông, kẻ kiêu ngạo, chủ quan sẽ chuốc lấy thất bại, ..

Xem xét, so sánh hai tình huống của truyện chỉ ra điểm giống nhau, điểm khác nhau cơ bản giữa hai tình huống

A. Hai nhân vật đều là thỏ hoặc hai nhân vật đều là rùa, chạy thi với nhau và vì một lí do nào đó, con vật tưởng là yếu hơn, chậm hơn đã giành chiến thắng

B. Thỏ và rùa thách nhau chạy thi, thỏ cậy mình chạy nhanh, xem thường đối phương nên thua cuộc, rùa chăm chỉ chạy hết sức mình nên đã chiến thắng - Suy nghĩ tìm câu trả lời theo hai hướng

+ Thay đổi tình huống, nhân vật, nội dung, ý nghĩa của bài học sẽ thay đổi sẽ có một bài học khác hẳn

+ Thay đổi tình huống, nhân vật, nội dung, ý nghĩa của bài học có thể không thay đổi nhưng mức độ thêm thừa của bài học có thể sẽ giảm đi (hoặc tăng lên)

Kết luận: Với tình huống A, việc thua cuộc trở nên kém bất ngờ, nhục nhã, các bài học nêu lên từ đó (chăm chỉ sẽ giúp đến đích sớm hơn, hơn thua nhau ở việc làm, hành động thực tế, không ở lời nói suông; kẻ kiêu ngạo, chủ quan sẽ chuốc lấy thất bại,...) sẽ không được tô đậm như tình huống B, trở nên kém sâu sắc, thẩm thía

2. Đọc văn bản Con cáo và quả nho và trả lời các câu hỏi phía dưới:

CON CÁO VÀ QUẢ NHO

Một hôm, có con cáo kia vừa đói bụng vừa khát nước. Nó lên vào vườn nho để ăn trộm .Vườn nho đầy những trái bóng mọng, lủng lẳng trên giàn, nhưng lại quá cao. Cáo nhảy lên rớt xuống cả chục lần mà vẫn không bắt được một trái thấp nhất. Cuối cùng, nó bước đi và lẩm bẩm

- Ai mà thêm những trái nho xanh lẽ đó. Chua lắm! Không chúng lại có cả sâu trong đó nữa.

(Truyện Ngụ ngôn Aesop, Phan Như Huyền)

a. Tóm tắt tình huống truyện, chuỗi sự kiện (cốt truyện) truyện Con của và quả nho và hoàn thành theo mẫu bằng dưới đây. Dựa vào các bài tập mà em đã thực hiện, cho biết việc tóm tắt tình huống truyện với tóm tắt chuỗi sự kiện (cốt truyện) khác nhau như thế nào?

b. Trong khi chứng minh về tính ngắn gọn hàm súc của truyện ngụ ngôn, nhiều ý kiến thống nhất rằng các truyện Hai người bạn đồng hành và con gấu, Con cáo và quả nho là những truyện tiêu biểu. Nhưng khi cần xác định trong hai truyện này, truyện nào ngắn gọn hơn, ý kiến chưa ngã ngũ. Theo em, cần thực hiện việc so sánh như thế nào để kết luận đưa ra thuyết phục được mọi người"

Giả sử nhưng quả nho trong truyện Con cáo và quả nho biết nói, theo em chúng sẽ nói gì với con cáo hoặc với chính mình trong trường hợp này?

c. Dựa vào bảng sau, xác định tình huống truyện, bài học, tác dụng của tình huống trong việc thể hiện bài học trong các truyện Hai người bạn đồng hành và con gấu, Chó sói và chó con

d. Thể hiện cách đọc sáng tạo về một truyện ngụ ngôn đã học, đã đọc bằng cách làm một bài thơ (lục bát, bốn chữ, năm chữ, song thất lục bát, ...) hoặc vẽ một bức tranh

e. Vận dụng cách nói thú vị, hài hước để kể lại truyện ngụ ngôn Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng

Lời giải