Viết một sáng kiến kinh nghiệm nhằm thúc đẩy việc đọc sách cho người dân ở khu vực biên giới, hải đảo
Bài dự thi Đại sứ văn hóa đọc năm 2025 dành cho học sinh THPT và Sinh viên: Viết một sáng kiến kinh nghiệm nhằm thúc đẩy việc đọc sách cho người dân ở khu vực biên giới, hải đảo như sau:
Viết một sáng kiến kinh nghiệm nhằm thúc đẩy việc đọc sách cho người dân ở khu vực biên giới, hải đảo
Viết một sáng kiến kinh nghiệm - Mẫu số 1
Trong bối cảnh đất nước đang trên đà hội nhập và phát triển mạnh mẽ, văn hóa đọc đóng vai trò như một nền tảng vững chắc, không chỉ bồi dưỡng tri thức cá nhân mà còn góp phần kiến tạo một xã hội văn minh, tiến bộ. Đặc biệt, đối với người dân sinh sống tại các khu vực biên giới hải đảo, nơi điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn và phức tạp, việc khơi dậy và nuôi dưỡng tình yêu sách càng trở nên cấp thiết. Một sáng kiến kinh nghiệm hiệu quả nhằm thúc đẩy văn hóa đọc tại những vùng đất phên dậu của Tổ quốc không chỉ mang lại lợi ích thiết thực cho đời sống tinh thần của người dân mà còn củng cố sức mạnh nội tại, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền và an ninh quốc gia.
Khu vực biên giới hải đảo Việt Nam, với vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng, đóng vai trò là tuyến đầu trong công cuộc bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và an ninh quốc gia. Tuy nhiên, bên cạnh những tiềm năng to lớn, người dân nơi đây vẫn phải đối mặt với vô vàn khó khăn, từ điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, cơ sở hạ tầng hạn chế đến sự thiếu thốn về nguồn lực vật chất và tinh thần. Trong bối cảnh đó, việc tiếp cận với tri thức thông qua sách vở trở thành một thách thức không nhỏ.
Thực tế cho thấy, thói quen đọc sách trong cộng đồng dân cư biên giới hải đảo còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân sâu xa xuất phát từ nhiều yếu tố. Thứ nhất, sự thiếu thốn về cơ sở vật chất, đặc biệt là các thư viện, tủ sách cộng đồng, khiến người dân, nhất là trẻ em, không có nhiều cơ hội tiếp xúc với sách. Thứ hai, đời sống kinh tế còn nhiều khó khăn, mưu sinh hàng ngày chiếm phần lớn thời gian và tâm trí của người dân, khiến họ ít có điều kiện để quan tâm đến việc đọc sách. Thứ ba, nguồn sách và tài liệu hiện có thường tập trung vào các ấn phẩm phục vụ công tác và học tập, chưa thực sự đa dạng về thể loại, phong phú về nội dung, đáp ứng nhu cầu đọc đa dạng của các lứa tuổi và sở thích khác nhau. Cuối cùng, sự thiếu vắng các hoạt động khuyến đọc, các phong trào lan tỏa văn hóa đọc trong cộng đồng cũng là một rào cản lớn.
Hậu quả của tình trạng này là sự hạn chế trong việc tiếp thu kiến thức mới, cập nhật thông tin, phát triển tư duy phản biện và khả năng sáng tạo của người dân. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển cá nhân mà còn tác động tiêu cực đến sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, cũng như việc nâng cao nhận thức về chủ quyền lãnh thổ và trách nhiệm công dân.
Nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của việc phát triển văn hóa đọc đối với người dân khu vực biên giới hải đảo, tôi xin đề xuất một số sáng kiến kinh nghiệm mang tính toàn diện, đồng bộ và phù hợp với đặc thù của vùng đất này:
- Xây dựng và nhân rộng mô hình "Thư viện thân thiện trên sóng nước":
Với đặc thù địa lý sông nước, hải đảo, việc xây dựng các thư viện cố định truyền thống gặp nhiều khó khăn. Do đó, mô hình "Thư viện thân thiện trên sóng nước" là một giải pháp sáng tạo và hiệu quả. Đó có thể là những chiếc thuyền, ca nô được trang bị sách, báo, truyện tranh, máy tính kết nối internet, định kỳ di chuyển đến các cụm dân cư, trường học trên các đảo, ven biển. Thư viện di động này không chỉ mang sách đến gần người dân mà còn tổ chức các hoạt động đọc sách tập thể, kể chuyện, giao lưu văn hóa, tạo không gian đọc sách mở, gần gũi và hấp dẫn.
- Tổ chức các hoạt động khuyến đọc sáng tạo và hấp dẫn:
Để thu hút sự tham gia của người dân, đặc biệt là trẻ em và thanh niên, cần tổ chức các hoạt động khuyến đọc đa dạng, sáng tạo và phù hợp với đặc điểm văn hóa địa phương. Đó có thể là các cuộc thi kể chuyện theo sách, vẽ tranh minh họa sách, sân khấu hóa tác phẩm văn học, các buổi giao lưu với nhà văn, nhà khoa học, các câu lạc bộ đọc sách theo sở thích, các hoạt động đọc sách kết hợp với khám phá thiên nhiên, tìm hiểu lịch sử địa phương. Cần chú trọng đến việc lồng ghép các nội dung về biển đảo, chủ quyền lãnh thổ vào các hoạt động này một cách tự nhiên và hấp dẫn.
- Xây dựng đội ngũ "Đại sứ văn hóa đọc" tại cộng đồng:
Việc lựa chọn và bồi dưỡng những người có uy tín, có tâm huyết và khả năng truyền cảm hứng trong cộng đồng để trở thành "Đại sứ văn hóa đọc" là một giải pháp bền vững. Các đại sứ này có thể là cán bộ văn hóa, giáo viên, người cao tuổi, trưởng thôn, bí thư chi bộ... Họ sẽ đóng vai trò là những hạt nhân tích cực, lan tỏa tình yêu sách, khuyến khích mọi người đọc sách, tổ chức các buổi đọc sách cộng đồng, chia sẻ những cuốn sách hay và ý nghĩa.
Việc triển khai thành công các sáng kiến thúc đẩy văn hóa đọc sẽ mang lại những lợi ích vô cùng to lớn và toàn diện cho người dân và cộng đồng khu vực biên giới hải đảo.
Về mặt cá nhân, đọc sách giúp nâng cao trình độ dân trí, mở rộng kiến thức, phát triển tư duy phản biện và khả năng sáng tạo, bồi dưỡng tâm hồn và nhân cách. Về mặt xã hội, văn hóa đọc góp phần xây dựng một cộng đồng học tập, đoàn kết, văn minh, nâng cao ý thức pháp luật, tinh thần yêu nước và trách nhiệm công dân. Đặc biệt, việc đọc sách về lịch sử, văn hóa, chủ quyền biển đảo sẽ củng cố niềm tự hào dân tộc, ý thức bảo vệ lãnh thổ thiêng liêng của Tổ quốc.
Viết một sáng kiến kinh nghiệm - Mẫu số 2
Sáng kiến: "Thư viện di động - Ánh sáng tri thức nơi xa"
- Mục tiêu
+ Đưa sách và tri thức đến gần hơn với người dân ở khu vực biên giới, hải đảo; vùng kinh tế - xã hội khó khăn; người dân tộc thiểu số, người cao tuổi, và người khuyết tật chữ in.
+ Khơi dậy niềm yêu thích đọc sách, tạo cơ hội tiếp cận tri thức, thúc đẩy tư duy sáng tạo và ý thức trách nhiệm với bản thân, gia đình, xã hội.
+ Góp phần giảm khoảng cách về tiếp cận văn hóa và tri thức giữa các khu vực địa lý và đối tượng khác nhau.
- Đối tượng hưởng lợi
+ Người dân tại khu vực biên giới, hải đảo và vùng sâu, vùng xa có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn.
+ Trẻ em, người cao tuổi, người dân tộc thiểu số, người khuyết tật chữ in (khiếm thị hoặc gặp khó khăn trong việc tiếp cận sách in thông thường).
- Nội dung công việc thực hiện
Bước 1: Xây dựng nguồn tài liệu đa dạng
+ Huy động sách từ cộng đồng: Kêu gọi quyên góp sách từ các cá nhân, trường học, doanh nghiệp, tổ chức xã hội. Sách sẽ gồm truyện, sách học tập, sách khoa học, và sách nói.
+ Tạo tài liệu đặc thù: Chuẩn bị tài liệu chữ nổi (Braille) cho người khuyết tật chữ in và thiết kế các sách với hình minh họa sinh động cho trẻ em dân tộc thiểu số.
Bước 2: Tổ chức "Thư viện di động"
+ Xe thư viện lưu động: Sử dụng xe ô tô hoặc xe máy cải tiến, được trang bị giá sách, loa phát thanh và thiết bị nghe nhìn để phục vụ việc đọc tại chỗ.
+ Hành trình thư viện: Lập kế hoạch di chuyển tới các điểm biên giới, hải đảo, hoặc vùng sâu, vùng xa, đảm bảo mỗi điểm đều được ghé thăm định kỳ (2-3 lần/tháng).
Bước 3: Hoạt động khuyến khích đọc sách
+ Câu chuyện từ sách: Tổ chức các buổi kể chuyện, đọc sách nhóm, hoặc hội thảo nhỏ để giới thiệu các quyển sách hay.
+ Thi đua sáng tạo: Khuyến khích trẻ em vẽ tranh, viết cảm nhận hoặc kể lại câu chuyện từ sách, từ đó tạo động lực tiếp cận sách nhiều hơn.
+ Sách nói cho người khiếm thị: Mang theo máy phát sách nói hoặc hướng dẫn họ truy cập các ứng dụng sách nói trực tuyến miễn phí.
Bước 4: Hợp tác với địa phương
+ Phối hợp với chính quyền địa phương, trường học, và các hội đoàn (như Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên) để duy trì hoạt động thư viện lâu dài.
+ Đào tạo đội ngũ tình nguyện viên tại địa phương để vận hành và phát triển thư viện.
- Dự kiến kết quả đạt được
+ Ngắn hạn: 100% các khu vực được tiếp cận sách định kỳ; hàng trăm trẻ em, người dân tộc thiểu số và người cao tuổi được đọc và nghe kể sách.
+ Dài hạn: Hình thành thói quen đọc sách trong cộng đồng, gia tăng nhận thức về vai trò của tri thức trong phát triển cá nhân và xã hội.
+ Góp phần xóa mù chữ, giảm bất bình đẳng trong tiếp cận văn hóa và giáo dục.
+ Tạo tiền đề phát triển tư duy sáng tạo, khát vọng vươn lên và tinh thần trách nhiệm với quê hương, đất nước.
Minh chứng thực tế
Sáng kiến tương tự đã được áp dụng tại địa bàn nhiều tỉnh với mô hình "Thư viện lưu động - ánh sáng tri thức", mang sách đến các xã miền núi và nhận được phản hồi tích cực. Hàng trăm trẻ em và người dân trong cộng đồng đã có cơ hội tiếp cận sách, nâng cao nhận thức và mở rộng kiến thức, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống và tư duy.
Trọn bộ đáp án Đại sứ văn hóa đọc, các em học sinh tham khảo chi tiết tại đây:
