Ngữ cảnh là gì? Nghĩa của từ ngữ trong ngữ cảnh là gì?

Trong giao tiếp, việc hiểu rõ Ngữ cảnh là yếu tố quyết định để giải mã chính xác thông điệp, bởi lẽ Nghĩa của từ ngữ không bao giờ đứng độc lập mà luôn phụ thuộc vào môi trường xung quanh nó. Nắm vững Ngữ cảnh giúp học sinh tránh hiểu lầm, chọn từ ngữ phù hợp với người nghe, hoàn cảnh, và chủ đề. Bài viết này sẽ làm rõ Ngữ cảnh là gì và vai trò của nó trong việc xác định ý nghĩa thực tế của từ ngữ khi được sử dụng, nhằm giúp học sinh nâng cao kỹ năng đọc hiểu, giao tiếp và phân tích ngôn ngữ một cách nhạy bén.

1. Ngữ cảnh là gì?

Ngữ cảnh của một từ là những yếu tố ngôn ngữ hoặc phi ngôn ngữ xung quanh nó. Như vậy, ngữ cảnh có thể là một tình huống, một đoạn văn, một câu, một cụm từ và cũng có thể là một từ.

Ngữ cảnh có vai trò quan trọng trong việc lựa chọn từ ngữ khi viết hoặc nói và hiểu nghĩa của từ khi đọc hoặc nghe.

2. Nghĩa của từ ngữ trong ngữ cảnh là gì?

- Trong mỗi ngữ cảnh, từ thể hiện khả năng kết hợp với các yếu tố khác, qua đó bộc lộ một nghĩa xác định nào đó. Khi gặp một từ không biết nghĩa, có thể dựa vào ngữ cảnh để xác định nghĩa của từ.

Ví dụ 1: Con đường này có nhiều đoạn gấp khúc ngắn, nối nhau liên tiếp rất nguy hiểm nhưng không có biển báo đường khúc khuỷu.

Cần dựa vào ngữ cảnh là các cụm từ “nhiều đoạn gấp khúc ngắn”, "nối nhau liên tiếp” để xác định nghĩa của từ “khúc khuỷu".

Ví dụ 2: Nhờ vào những phát minh vĩ đại như máy hơi nước, điện, tivi, máy vi tính, ... mà chúng ta có được cuộc sống tiện nghi, thoải mái.

Để xác định nghĩa của từ “phát minh”, cần căn cứ vào một số ví dụ cụ thể như “máy hơi nước”, "điện", "ti vi", "máy tính".

- Khi xác định nghĩa của từ, cần phải lưu ý xem trong ngữ cảnh này, từ có được dùng với nghĩa thông thường (nghĩa có trong từ điển) hay được dùng với nghĩa khác. Chẳng hạn, trong câu sau, từ “lửa” không được dùng với nghĩa thông thường ghi trong từ điển mà dùng để chỉ màu đỏ như lửa của hoa lựu.

Dưới trăng quyên đã gọi hè
Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông.
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)