Tiểu thuyết là gì? Một số yếu tố của tiểu thuyết

Bài viết này sẽ giới thiệu khái niệm tiểu thuyết là gì, một số yếu tố của tiểu thuyết. Nắm vững những yếu tố này sẽ giúp bạn đọc hiểu các tác phẩm tiểu thuyết sâu sắc hơn mà còn là nền tảng vững chắc để viết văn kể chuyện sáng tạo và hấp dẫn. Mời bạn cùng khám phá chi tiết!

1. Tiểu thuyết là gì?

Tiểu thuyết là tác phẩm tự sự quy mô lớn, phản ánh hiện thực rộng lớn với nội dung đa dạng, chú trọng đến đời tư và số phận cá nhân.

Từ thời cổ đại, tiểu thuyết đã xuất hiện và phát triển theo nhiều hướng tuỳ thuộc vào bối cảnh lịch sử, xã hội, văn hoá, thẩm mĩ. Đến cận đại, hiện đại, tiểu thuyết trở thành thể loại chính của văn học, ảnh hưởng mạnh đến sự phát triển của các thể loại khác.

2. Nội dung của tiểu thuyết

Thường là chủ đề hư cấu hoặc bán hư cấu; bức tranh cuộc sống trong những cuốn tiểu thuyết văn học được phác hoạ rõ ràng, phức tạp và gần gũi hơn rất nhiều do câu từ phong phú và không bị giới hạn.

3. Đặc điểm của tiểu thuyết

Tính văn xuôi	Phương thức tự sự tiêu biểu trong văn học, giúp mô tả khối lượng nội dung lớn, tái hiện hiện thực xã hội và đời sống một cách toàn vẹn, phơi bày sự phức tạp của chúng trong một thể thống nhất.
Tính đa dạng sắc độ thẩm mĩ	Tiểu thuyết không chọn lựa màu sắc đặc thù trong việc tiếp nhận hiện thực, mà mô tả sự pha trộn hài hoà giữa các yếu tố như đẹp, xấu, thiện, ác, bi, hài…
Nghệ thuật kể chuyện	Riêng biệt, thường sử dụng góc độ người kể chuyện để miêu tả sự việc và tâm lí nhân vật. Các điểm nhìn trần thuật khác nhau tạo nên giá trị và nội dung đa dạng cho tác phẩm
Tính hư cấu	Cho phép tái hiện thời gian, không gian, nhân vật và câu chuyện một cách tự do, không bị giới hạn bởi khuôn mẫu lịch sử, từ đó bộc lộ khả năng sáng tạo và ngôn từ của tác giả.
Tính phản ánh toàn vẹn đời sống	Khả năng phản ánh hiện thực khách quan đầy đủ và sinh động, với không gian và thời gian rộng lớn, giúp nhà văn mở rộng tầm vóc hiện thực trong tác phẩm.
Tính tổng hợp	Cho phép kết hợp phong cách nghệ thuật của các thể loại khác mà không bị giới hạn. Các thủ pháp nghệ thuật như rung động, xung đột xã hội, màu sắc, hiện thực đời sống, thanh âm, sự cân xứng thường được sử dụng, kết hợp với các bộ môn khoa học phức tạp.
Nhân vật	Yếu tố quan trọng của tiểu thuyết, với nhiều vai trò như chính, phụ, chính diện, phản diện. Tuỳ góc độ nhân vật, tác giả chọn ngôi kể phù hợp.
Cốt truyện	Đây là phần nội dung bao gồm các nhân vật đã được thiết kế và xác định trước. Với mục tiêu trình bày mạch truyện và các điểm cảm xúc của nhân vật, cốt truyện giúp dẫn dắt người đọc thấu hiểu nội dung cuốn tiểu thuyết.

4. Kết cấu của tiểu thuyết

– Kết cấu: Không có bất cứ nguyên tắc rõ ràng nào về vấn đề kết cấu thể loại xác định của tiểu thuyết. Một vài kết cấu cơ bản thường thấy của tiểu thuyết hiện nay bao gồm: kết cấu chương hồi, kết cấu luận đề, kết cấu đa tuyến, kết cấu đơn tuyến, kết cấu tâm lí,...

– Chương: Phần truyện được chia theo sự kiện, thời gian, không gian hoặc nhân vật, với độ dài và nội dung linh hoạt tuỳ thuộc vào tác giả.

5. Nhân vật trong tiểu thuyết

Tính cảnh nhân vật trong tiểu thuyết thường được thể hiện qua hình dáng, cử chỉ, hành động, ngôn ngữ, suy nghĩ của chính nhân vật; qua nhận xét của người kể chuyện và các nhân vật khác…

Ví dụ:

Nhân vật Võ Tòng trong văn bản Người đàn ông cô độc giữa rừng (trích tiểu thuyết Đất rừng phương Nam – Đoàn Giỏi) không chỉ được mô tả, thể hiện qua ngoại hình, ngôn ngữ, hành động, suy nghĩ của nhân vật này mà còn được hiện qua lời của người kể chuyện xưng “tôi” và lời của các nhân vật khác trong truyện.

6. Một số tác phẩm tiêu biểu

- Nguyên Hồng: Bỉ vỏ, Cửa biển,…

- Nam Cao: Sống mòn,…

- Nguyễn Công Hoan: Lá ngọc cành vàng, Đống rác cũ,…

- Macxim Gorki: Thời thơ ấu, Kiếm sống, Các trường đại học của tôi,…

- …