So sánh là gì? Đặc điểm của so sánh

So sánh là một trong những biện pháp tu từ cơ bản và quyền năng nhất, được sử dụng rộng rãi để tăng cường tính gợi hình, gợi cảm và làm rõ ý nghĩa của đối tượng được nhắc đến. Việc hiểu rõ So sánh không chỉ giúp học sinh nhận diện được vẻ đẹp của ngôn ngữ mà còn rèn luyện tư duy liên tưởng, sáng tạo. Bài viết này sẽ làm rõ So sánh là gì và đi sâu vào đặc điểm cơ bản của nó, bao gồm cấu tạo, nhằm giúp học sinh vận dụng linh hoạt biện pháp này trong phân tích văn học và làm bài.

1. So sánh là gì?

So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng đê làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

Ví dụ 1:

“Trẻ em như búp trên cành

Biết ăn ngủ biết học hành là ngoan”.

=> Trẻ em được so sánh như búp trên cành vì có nét tương đồng đều non, trẻ.

Ví dụ 2:

“Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”.

=> Công cha được so sánh với núi Thái Sơn, nghĩa mẹ được so sánh với nước trong nguồn. Công cha, nghĩa mẹ và núi Thái Sơn, nước trong nguồn có nét tương đồng là: to lớn, nhiều.

2. So sánh có mấy loại?

Đối với biện pháp tu tù so sánh có hai kiểu so sánh là so sánh ngang bằng và so sánh không ngang bằng.

– So sánh ngang bằng là kiểu so sánh các sự vật, sự việc, hiện tượng có sự tương đồng với nhau. Mục đích ngoài tìm sự giống nhau còn là để thể hiện sự hình ảnh hoá các bộ phận hay đặc điểm nào đó của sự vật giúp người nghe, người đọc dễ hiểu. Thông thường trong so sánh ngang bằng có các từ so sánh ngang bằng: như, y như, tựa như, giống như, giống, là….

– So sánh không ngang bằng là loại so sánh đối chiếu sự vật, hiện tượng trong mối quan hệ hơn kém để làm nổi bật cái còn lại. Các từ so sánh hơn kém: hơn, kém, hơn là, kém hơn, kém gì…

3. Mô hình cấu tạo của biện pháp so sánh

Thông thường mô hình cấu tạo đầy đủ của một phép so sánh gồm có:

- Vế A (nêu tên sự vật sự việc được so sánh)

- Vế B (nêu tên sự vật sự việc dùng để so sánh với sự vật sự việc được so sánh ở vế A).

- Từ ngữ chỉ phương diện so sánh

- Từ ngữ chỉ ý so sánh (gọi tắt là từ so sánh).

4. Ví dụ minh hoạ về biện pháp so sánh

“Công cha như núi ngất trời
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông
Núi cao biển rộng mênh mông
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi”!
(Ca dao)

Trong đoạn ca dao trên thì vế A là công cha, nghĩa mẹ được so sánh với vế B là núi ngất trời, nước ở ngoài biển Đông bằng từ so sánh như. Công cha nghĩa mẹ đều có sự tương đồng với núi ngất trời và nước ở ngoài biển Đông mênh mông rộng lớn cho thấy ý nghĩa của cha mẹ là to lớn