Phân biệt thành ngữ, tục ngữ và ca dao

Bài viết này sẽ làm rõ Thành ngữ là gì (định nghĩa, nguồn gốc), đi sâu vào đặc điểm cơ bản của nó (tính cố định về cấu trúc, tính hình tượng, tính biểu cảm), nhằm hỗ trợ giáo viên trong việc giảng dạy và giúp học sinh ứng dụng Thành ngữ một cách chính xác, tinh tế trong giao tiếp và viết lách.

1. Thành ngữ là gì?

Thành ngữ là một loại cụm từ cố định, có nghĩa bóng bẩy. Nghĩa của thành ngữ là nghĩa toát ra từ cả cụm từ, chứ không phải được suy ra từ nghĩa của từng thành tố.

Ví dụ: Mẹ tròn con vuông, Chân cứng đá mềm,…

2. Tục ngữ là gì?

Tục ngữ thuộc loại sáng tác ngôn từ dân gian, là những câu nói ngắn gọn, nhịp nhàng, cân đối, thường có vần điệu, đúc kết nhận thức về tự nhiên và xã hội, kinh nghiệm về đạo đức và ứng xử trong đời sống.

Ví dụ: Một số câu tục ngữ được nhân dân sử dụng phổ biến gồm có:

Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.

Uống nước nhớ nguồn.

Tấc đất tấc vàng.

Người sống đống vàng.

3. Phân biệt thành ngữ, tục ngữ và ca dao

- Điểm giống:

+ Đều đóng vai trò quan trọng trong sự hình thành và phát triển của ngôn ngữ tiếng Việt.

+ Đều có thành phần cấu tạo là từ, có thể là từ đơn, từ ghép hoặc là từ phức

+ Đều chưa dựng cũng như phản ánh các tri thức, kiến thức của nhân dân về những hiện tượng, sự vật tồn tại của thế giới khách quan

- Điểm khác:

	Thành ngữ	Tục ngữ	Ca dao
Khái niệm	Là tập hợp từ cố định đã quen dùng mà nghĩa của nó thường không thể giải thích được một cách đơn giản bằng nghĩa của các từ tạo nên nó	Là câu ngắn gọn, thường có vần điệu, đúc kết tri thức, kinh nghiệm sống và đạo đức thực tiễn của nhân dân	Là những câu thơ có thể hát thành những làn điệu dân ca, ru con... hoặc là lời dân ca đã lược bỏ đi những luyến ái khi hát
Hình thức	Là các cụm từ cố định	Là một câu ngắn gọn và có hoàn chỉnh về cấu tạo ngữ pháp	Là những câu thơ có vần điệu, trữ tình
Nội dung	- Chưa diễn đạt được một ý trọn vẹn mà chỉ đang đề cập đến như một khái niệm.	Diễn đạt được một ý, nội dung trọn vẹn hoàn chỉnh.	Thể hiện tình yêu nam nữ, ngoài ra còn có những nội dung khác như: quan hệ gia đình, các quan hệ phức tạp khác trong xã hội.
Sử dụng	Thuộc lĩnh vực ngôn ngữ học cho nên thường dùng làm thành phần để tạo câu hoặc chèn thêm vào trong các câu nói.	Thuộc lĩnh vực văn học và được dùng một cách độc lập.	Sử dụng trong cuộc sống sinh hoạt

4. Ví dụ minh hoạ

Thể loại

Ví dụ

Thành ngữ

“Mẹ tròn con vuông”

“Nhanh như chớp”

“Lên thác xuống ghềnh”

“Chân cứng đá mềm” …

Tục ngữ

“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.”

“Uống nước nhớ nguồn.”

“Tấc đất tấc vàng.”

“Người sống đống vàng” …

Ca dao

“Trong đầm gì đẹp bằng sen

Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng

Nhị vàng bông trắng lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”