Chiều tối

Để học tốt Ngữ văn lớp 11

Chiều tối - Hồ Chí Minh

I. Đôi nét về tác giả Hồ Chí Minh
II. Đôi nét về tác phẩm Chiều tối (Hồ Chí Minh)
III. Dàn ý bài Chiều tối (Hồ Chí Minh)
- Dàn ý phân tích bài thơ Chiều tối
- Dàn ý Cảm nhận bài Chiều tối của Hồ Chí Minh

VnDoc.com mời các bạn học sinh và thầy cô tham khảo nội dung bài thơ: Chiều tối, bài thơ thuộc chương trình lớp 11 đã được VnDoc.com tổng hợp đầy đủ và chi tiết các tài liệu liên quan: phân tích bài thơ, soạn bài lớp 11 sẽ giúp các bạn học sinh học tập Ngữ văn lớp 11 dễ dàng hơn. Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết và tải về bài viết dưới đây nhé.

Phiên âm:

Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không.
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.

Dịch nghĩa:

Chim mỏi về rừng tìm cây ngủ;
Chòm mây lẻ loi trôi lững lờ trên tầng không.
Thiếu nữ xóm núi xay ngô,
Ngô vừa xong, lò than đã đỏ.

Dịch thơ:

Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không.
“Cô em xóm núi xay ngô tối,
Xay hết, lò than đã rực hồng.

I. Đôi nét về tác giả Hồ Chí Minh

- Hồ Chí Minh (1890 - 1969) xuất thân trong gia đình nhà nho yêu nước.

- Thuở bé học chữ Hán sau đó học chữ quốc ngữ và tiếng Pháp, rất am hiểu văn hóa, văn học phương Đông (Trung Quốc) và văn hóa, văn học phương Tây (Pháp) ⇒ hai dòng phương Đông và Phương Tây quyện chảy trong huyết mạch văn chương.

- Quá trình hoạt động cách mạng:

1911: ra đi tìm đường cứu nước.

1918 - 1922: hoạt động Cách mạng trên đất Pháp, tích cực viết báo, viết sách tuyên truyền chống chủ nghĩa thực dân và đoàn kết các dân tộc thuộc địa.

1923 - 1941: chủ yếu hoạt động ở Liên Xô, Trung Quốc, Thái Lan.

1942 - 1943: bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt và giam giữ ở các nhà ngục Quảng Tây, Trung Quốc.

2/9/1945: đọc bản Tuyên ngôn độc lập…

⇒ Vị lãnh tụ vĩ đại đồng thời là nhà văn, nhà thơ lớn với di sản văn học quý giá.

- Các tác phẩm chính:

văn chính luận: Bản án chế độ thực dân Pháp, Tuyên ngôn độc lập, Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến (1946), Không có gì quý hơn độc lập tự do (1966)…

truyện và kí: Lời than vãn của bà Trưng Trắc (1922), Vi hành (1923), Những trong lố hay là Varen và Phan Bội Châu (1925)…

thơ ca: tập thơ Nhật kí trong tù và nhiều bài thơ sáng tác tại Việt Bắc.

- Phong cách nghệ thuật.

Hồ Chí Minh xem văn nghệ là hoạt động tinh thần phong phú và phục vụ có hiệu quả cho sự nghiệp Cách mạng.

Hồ Chí Minh đặc biệt chú ý đến đối tượng thưởng thức.

Hồ Chí Minh luôn quan niệm tác phẩm văn chương phải có tính chân thật.

Hồ Chí Minh đòi hỏi nhà văn phải chú ý đến hình thức biểu hiện, tránh lối viết cầu kì, xa lạ, nặng nề.

II. Đôi nét về tác phẩm Chiều tối (Hồ Chí Minh)

1. Hoàn cảnh sáng tác Chiều tối

Bài thơ rút ra từ tập thơ Nhật kí trong tù, tập thơ sáng tác khi tác giả bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam trong suốt 13 tháng.

Cảm hứng được gợi lên bởi cuộc chuyển lao của Hồ Chí Minh từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo.

2. Bố cục bài Chiều tối

Phần 1 (hai câu đầu): bức tranh thiên nhiên.

Phần 2 (hai câu cuối): bức tranh đời sống con người.

3. Giá trị nội dung bài Chiều tối

Bài thơ cho thấy tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, ý chí vượt lên trên hoàn cảnh khắc nghiệt của nhà thơ chiến sĩ Hồ Chí Minh.

4. Giá trị nghệ thuật bài Chiều tối

Bài thơ đậm sắc thái nghệ thuật cổ điển mà hiện đại

III. Dàn ý bài Chiều tối (Hồ Chí Minh)

Dàn ý phân tích bài thơ Chiều tối

1. Bức tranh thiên nhiên

- Hình ảnh cánh chim

ý nghĩa tả thực: cánh chim chiều nên dáng bay mệt mỏi nhưng hướng bay có mục đích: về rừng tìm chốn ngủ. Chiều tối với vạn vật là sự trở về nghỉ ngơi. Hoạt động của chim có động lực thúc đẩy.

ý nghĩa liên tưởng:

• giữa chủ thể trữ tình và hình ảnh cánh chim có nét tương đồng là đều mệt mỏi, chim bay liên tục, người tù cũng đi liên tục.

• nét khác biệt: chim cố gắng bay về tổ ấm còn người tù tiếp tục đi cũng chỉ đến một nhà lao khác; nếu chim có động lực thúc đẩy thì người tù chẳng có động lực nào cả.

• ẩn sấu trong đó còn là nỗi nhớ nhà, nhớ nước của người con bị tù đày ở nơi xa xứ.

- Hình ảnh chòm mây:

ý nghĩa tả thực: chòm mây lẻ loi trôi lững lờ giữa tầng không.

ý nghĩa liên tưởng: đám mây lẻ loi giữa bầu trời cũng như sự lẻ loi cô đơn của người tù giữa núi rừng bao la.

- Thiên nhiên được miêu tả bằng bút pháp cổ điển.

bút pháp ước lệ (hình ảnh chim bay về núi chỉ thời gian chiều tối).

hình ảnh chọn lọc nói lên cái đẹp của cảnh nhưng tĩnh lặng, u buồn.

tả cảnh ngụ tình.

2. Bức tranh đời sống con người

- Hình ảnh thiếu nữ xay ngô là trung tâm của bức tranh. Đó là vẻ đẹp khỏe khoắn của người lao động. Sự xuất hiện của thiếu nữ xay ngô khiến bài thơ có tiến triển mới:

thiên nhiên đi vào nghỉ ngơi nhưng nhịp sống con người vẫn dẻo dai.

cảnh trong hai câu đầu rất tĩnh còn ở hai câu cuối này nhờ hoạt động con người mà trở nên sinh động hơn.

hình ảnh lò than rực hồng trong đêm tối như đang nhem nhóm lên niềm vui, niềm lạc quan, xua tan đi cảm giác lạnh lẽo, cô đơn trong lòng người xa xứ.

- Hai câu thơ cuối tả người bằng tinh thần hiện đại:

hình tượng thơ có sự vận động tích cực.

bài thơ kết thúc ở màu hồng.

đằng sau cặp mắt quan sát tinh tế là tâm hồn người cộng sản luôn hướng tới niềm vui, lạc quan tin tưởng bước về phía trước.

3. Nghệ thuật

Đậm màu sắc cổ điển và tinh thần hiện đại.

Ngôn từ tả ít, gợi nhiều, ý tồn tại ngoài lời.

Dàn ý Cảm nhận bài Chiều tối của Hồ Chí Minh

1. Mở bài

Giới thiệu tác giả Hồ Chí Minh và bài thơ Chiều tối.

Lưu ý: Học sinh tự lựa chọn cách viết mở bài trực tiếp hoặc gián tiếp tùy thuộc vào năng lực của bản thân mình.

2. Thân bài

Bối cảnh sáng tác: Trên đường chuyển lao từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo suốt một ngày dài với xiềng xích đi bộ đường rừng đến tận chiều tối mà chưa được nghỉ chân.

a. Hai câu thơ đầu

Thời gian: Chiều tối sự chuyển giao giữa ngày với đêm và cảm xúc của Bác - một con người xa quê.

Không gian: Khung cảnh chiều tối nơi núi rừng. Phía xa là cánh chim bay mải miết về tổ, trên cao là chòm mây trắng lẻ loi trôi lơ lửng.

→ Thiên nhiên được miêu tả với vài nét chấm phá nhưng đã gợi ra khung cảnh bát ngát, trong sáng êm đềm của hoàng hôn trong trẻo, thơ mộng nhưng quạnh quẽ đượm buồn.

b. Hai câu thơ sau

Hình ảnh cô gái mải miết xay ngô và xay xong bên lò lửa rực hồng gợi bức tranh đời sống có vẻ đẹp bình dị, ấm cúng, yên vui.

Lò lửa hồng là hình ảnh nổi bật trung tâm của bức tranh thơ, làm nổi rõ hình ảnh của cô gái. Nó sưởi ấm bức tranh thiên nhiên hiu hắt. lạnh lẽo và sưởi ấm tâm hồn nhà thơ.

→ Hai câu thơ là sự quan sát của người đi đường nhưng là cái nhìn của người đang khao khát tìm về cuộc sống bình yên giản dị. Khi bắt gặp hình ảnh cuộc sống con người giữa miền sơn cước, tình yêu và niềm vui đã tràn ngập cõi lòng.

→ Bài thơ Chiều tối có sự hài hòa giữa phong cách cổ điển với hiện đại, giữa thiên nhiên với tâm hồn. Bài thơ đã cho người đọc thưởng thức vẻ đẹp của tâm hồn lớn - một tâm hồn phong phú, giàu cảm xúc, một tình cảm hồn hậu, thiết tha với thiên nhiên, cuộc sống con người; luôn hướng về sự sống và ánh sáng, một tinh thần lạc quan trong gian khổ.

3. Kết bài

Khái quát lại giá trị nội dung, nghệ thuật của bài thơ đồng thời rút ra bài học, liên hệ thực tiễn.

Dàn ý Cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn Bác trong bài thơ Chiều tối

a) Mở bài:

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm:

+ Hồ Chí Minh là nhà yêu nước và nhà cách mạng vĩ đại, nhà hoạt động lỗi lạc của phong trào quốc tế, ngoài ra còn là một nhà văn, nhà thơ lớn của dân tộc.

+ Bài thơ Chiều tối là tác phẩm vô cùng tuyệt mỹ, cho thấy tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, ý chí vượt lên trên hoàn cảnh khắc nghiệt của nhà thơ chiến sĩ Hồ Chí Minh.

- Dẫn dắt vấn đề: Vẻ đẹp tâm hồn Bác trong bài Chiều tối.

Ví dụ: Ai cũng mong muốn mình có một mái ấm gia đình, đó không có gì là xa lạ, khó hiểu nhưng với Bác Hồ khiến tôi khá bất ngờ, suốt đời vì nước, vì dân, không một chút riêng tư, bài thơ "Chiều tối" có lẽ đã hé mở cho chúng ta nhìn thấy một thoáng ước mơ thầm kín về một mái ấm gia đình, một chỗ dừng chân trên con đường dài xa vạn dặm.

b) Thân bài

* Luận điểm 1: Tâm hồn yêu đời, yêu thiên nhiên say đắm

"Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ

Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không"

- Không gian rộng lớn cao xa, thoáng đãng nhưng gợn buồn ở sự trống vắng, lẻ loi.

- Đây là những chi tiết quen thuộc trong thơ ca tạo ra cho bài thơ mang một màu sắc cổ điển

- Bức tranh cảnh vật mang nét đặc trưng của thơ cổ ước lệ, tượng trưng nhưng vẫn rất gần gũi hoà hợp với nhân vật trữ tình:

+ Cánh chim mỏi mệt sau một ngày kiếm ăn hay chính là sự mỏi mệt của người tù sau một ngày đầy ải

+ Chòm mây lẻ loi hay chính là nỗi cô đơn của người tù nơi đất khách quê người

=> Cảnh vật được bao phủ bởi tâm trạng của nhân vật trữ tình, người tù như tìm thấy sự đồng cảm, sẻ chia từ thiên nhiên.

* Luận điểm 2: Tình yêu thương con người sâu sắc

"Cô em xóm núi xay ngô tối

Xay hết, lò than đã rực hồng"

- Hình tượng thơ đã có sự chuyển động của thiên nhiên chuyển sang cuộc sống con người, tâm trạng nhà thơ đang buồn cũng trở nên vui tươi, dường như nhà thơ đã quên hẳn nỗi buồn của riêng mình để hoà nhập vào niềm vui của mọi người.

- Hình ảnh cô gái không phải thoáng qua để trang điểm cho bức tranh mà là trọng tâm của bức tranh, cũng không phải cô gái khuê các, lãng mạn mà là người lao động, cái đẹp trong cuộc sống đã đi vào trong thơ một cách tự nhiên tạo nên một vẻ đẹp khoẻ khoắn, sinh động.

- Bếp lửa rực hồng gợi nên một gia đình ấm áp, sum họp, nó là vẻ đẹp của cuộc sống, đồng thời cũng là niềm khao khát mái ấm gia đình.

- Chuyển động thời gian bằng bút pháp liên tưởng rất đặc trưng của thơ Đường: dùng cái sáng để tả cái tối. Chỉ khi bóng tối đã bao trùm thì bếp lửa mới rực hồng.

- Bản dịch thêm vào chữ "tối" không sai nhưng làm mất đi cái ý vị của thơ Đường.

* Luận điểm 3: Tinh thần sống lạc quan, ý chí kiên cường, sắt đá

- Tâm trạng có sự vận động từ buồn đến vui, từ cô đơn, lẻ loi đến ấm áp.

+ Hình ảnh cánh chim bay về tổ, gợi chút gì đó ấm áp của sự đoàn tụ.

+ Chòm mây cô đơn nhưng lại “mạn mạn độ thiên không” -> gợi một tâm hồn khoáng đạt, phong thái ung dung, tự tại, làm chủ mình trong mọi hoàn cảnh.

+ Hình ảnh chiếc cối xay ngô của cô gái vùng sơn cước cũng vận động

-> Thời gian trôi dần theo cánh chim và chòm mây theo những vòng xoay của cối xay ngô, quay mãi, và đến khi “bao túc ma hoàn” thì “lô dĩ hồng”.

+ Bình luận về chữ “hồng” - nhãn tự của bài thơ, nó nằm ở cuối bài nhưng lại gánh được 24 chữ kia, và mang lại thần sắc cho bài thơ.

=> Tâm hồn của người chiến sĩ cộng sản luôn lạc quan tin tưởng và hướng về ánh sáng, về những điều tốt đẹp.

* Đặc sắc nghệ thuật

- Hình ảnh thơ đậm chất cổ điển

- Ngôn ngữ hàm súc, chân thực, giàu sức gợi

- Bút pháp chấm phá cổ điển, hiện đại kết hợp hài hòa.

c) Kết bài:

- Nêu cảm nhận về tâm hồn của Bác

----------------------

Trên đây VnDoc.com vừa gửi tới bạn đọc bài viết Chiều tối. Bài viết đã gửi tới bạn đọc những thông tin về bài Chiều tối. Hi vọng qua bài viết bạn đọc có thể học tập tốt hơn môn Ngữ văn lớp 11 nhé

Tài liệu liên quan đến bài thơ Chiều tối