Giáo án môn Ngữ văn lớp 12 bài 15

Hoạt động thầy và trò

Nội dung

-Nhớ về Quang Dũng, chúng ta ghi nhận những nét cơ bản nào?

-Hoàn cảnh và mục đích sáng tác bài thơ?

-Chủ đề của bài thơ?

Bài thơ miêu tả nổi nhớ da diết của tác giả về đồng đội trong những chặng đường hành quân chiến đấu gian khổ, đầy thử thách, hi sinh trên cái nền của thiên nhiên miền Tây Bắc Bắc Bộ vừa hùng vĩ, dữ dội. Đồng thời thể hiện những kỉ niệm đẹp về tình quân dân và khắc sâu lí tưởng chiến đấu của người lính Tây Tiến.

-Mạch cảm xúc của bài thơ bắt đầu từ nổi nhớ. Đó là nỗi nhớ đồng đội.

-Tìm bố cục của bài thơ?

-Cảm hứng chính của bài thơ là gì?

-Em hiểu gì về tinh thần bi tráng và cảm hứng lãng mạn trong bài thơ?

-Theo em trọng tâm cần xác định của bài thơ là gì?

-Mạch cảm xúc của bài thơ bắt đầu bằng chi tiết nào? Hãy phân tích mạch cảm xúc ấy?

Câu thơ 3.4 gợi cho em nhận thức gì?

+”Đoàn binh”chứ không phải là đoàn quân. Đoàn binh tạo ra âm vang mạnh mẽ hơn ba tiếng “không mọc tóc" gợi nét ngang tàng, độc đáo. Cả câu thơ tạo hình ảnh hiên ngang, dữ dội, lẫm liệt của người lính Tây Tiến.

- Giáo viên bình:

Nhà thơ nhớ về "Tây Tiến" là nhớ về tuổi trẻ của một thời say mê, hào hùng. Đến lúc này (1948), mặc dù đã xa đơn vị, xa những người đồng đội thân yêu, xa miền Tây Bắc của Tổ quốc, Quang Dũng đã bộc lộ nỗi nhớ bằng sự khẳng định không bao giờ quên.

-Em có nhận xét gì về bút pháp nghệ thuật của đoạn thơ này và tác dụng của nó. Hai câu thơ cuối đoạn gợi cho em suy nghĩ gì?

I. Tìm hiểu chung.

1. Tiểu dẫn.

a. Tác giả:

-Tên khai sinh: Bùi Đình Diệm.

-Bút danh: Quang Dũng.

-Sinh năm 1921 và mất năm 1988.

-Quê: Phượng Trì, Đan Phượng, Hà Tây.

-Xuất thân trong một gia đình nho học.

-Là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, viết văn, vẽ tranh soạn nhạc.

→Một hồn thơ phóng khoáng, lãng mạn và tài hoa. Đặc biệt là khi ông viết về lính.

b. Tác phẩm:

-Năm 1948: Quang Dũng chuyển sang đơn vị khác → nhớ đồng đội cũ→Tại Phù Lưu Chanh ông viết bài thơ này.

-Mục đích sáng tác: ghi lại những kỉ niệm một thời của những người lính Tây Tiến.

*Bố cục: chia làm ba đoạn:

-Cảm hứng chính của bài thơ là cảm hứng lãng mạn và tinh thần bi tráng gắn bó với nhau để làm nên linh hồn, sắc điệu của bài thơ.

II. Đọc hiểu văn bản.

1. Đọc.

2. Tìm hiểu văn bản:

a. Nỗi nhớ Tây Tiến:

"Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!

Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi"

-Hai câu thơ mở đầu đã cụ thể cho cảm xúc của toàn bài thơ Sông Mã đại diện cho vùng đất miền Tây. Hai hình tượng song song kết động nỗi nhớ. Đó là miền Tây Bắc Bắc Bộ và người lính Tây Tiến.

-"Nhớ chơi vơi"→ tái hiện những kí ức trong nhân vật trữ tình những kỉ niệm đẹp đẽ, hào hùng của tuổi trẻ. Nỗi nhớ đã tạo nên cảm xúc mãnh liệt.

b. Hình ảnh người lính Tây Tiến:

*Giữa khung cảnh hùng vĩ, dữ dội.

-Câu thơ 3. 4 gợi tên đất, tên làng. Đó là Sài Khao, Mường Lát:

"Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

Mường Lát hoa về trong đêm hơi"

=> Mang vẻ hấp dẫn của xứ lạ huyền ảo. Người lính Tây Tiến hiện lên giữa thiên nhiên hùng vĩ.

- Hành quân chiến đấu đầy gian khổ, thử thách và hi sinh:

"Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm

Heo hút cồn mây súng ngửi trời

…………… mũ bỏ quên đời!

Chiều chiều oai linh thác gầm thét

Đêm……… cọp trêu người

Nhớ ôi! Tây Tiến cơm lên khói

Mai Châu mùa em thơm nếp xôi"

-Cuộc hành quân đi qua núi cao, vực thẳm => giữa khó nhọc, gian khổ vẫn luôn thấy niềm vui tinh nghịch của người lính "Súng ngửi trời".

*Người lính Tây Tiến giữa khung cảnh núi rừng thơ mộng:

"Doanh trại… bừng …hội đuốc hoa

Kìa em xiêm áo tự bao giờ

Khèn lên man điệu nàng e ấp

Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ"

→Bút pháp lãng mạn tìm đến những liên tưởng giúp người đọc nhận ra niềm vui tràn ngập, tình tứ qua từ ngữ (đuốc hoa, em, nàng e ấp).

*Tâm hồn lãng mạn:

Đêm mơ Hà Nội dáng Kiều thơm.

* Sự hy sinh thầm lặng:

"Rải rác biên cương mồ viễn xứ

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh

…………anh về đất

Sông Mã gầm lên khúc độc hành"

*Hình ảnh:

+"Quân xanh màu lá dữ oai hùm" tô đậm thêm nét kiêu hùng của người lính. Cảm hứng lãng mạn đầy chất tráng ca → Khắc hoạ được bức chân dung người lính Tây Tiến bằng những nét vẽ phi thường, độc đáo vượt lên mọi khổ ải, thiếu thốn.

-Đó là nét vẻ hào hoa, lãng mạn đầy thơ mộng của những chàng trai Hà Nội.

3. Khẳng định lí tưởng chiến đấu và tinh thần đồng đội.

"Tây Tiến người đi không hẹn ước

Đường lên thăm thẳm một chia phôi

Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy

Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi"

→ Khẳng định tình cảm của tác giả với đồng đội

-Mặt khác, đoạn thơ kết bài thể hiện lí tưởng chiến đấu "một đi không về" của người lính. Họ ra đi chiến đấu không hẹn ngày về.

III. Tổng kết:

- Xem phần ghi nhớ Sgk.