Lý thuyết Khoa học tự nhiên 7 bài 22 KNTT

Hình 22.1. Quang hợp ở thực vật

Quang hợp là một trong những quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng quan trọng ở thực vật. Quá trình này diễn ra chủ yếu ở lá cây, trong bào quan quang hợp là lục lạp.

a. Khái niệm quang hợp

Quang hợp là quá trình lá cây sử dụng nước và khí carbon dioxide nhờ năng lượng ánh sáng đã được diệp lục hấp thu để tổng hợp chất hữu cơ và giải phóng khí oxygen.

b. Phương trình tổng quát

Các phân tử glucose tạo thành trong quang hợp liên kết với nhau hình thành nên tinh bột là chất dự trữ đặc trưng ở thực vật.

c. Mối quan hệ trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng trong quang hợp

Mối quan hệ giữa trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng trong quang hợp

- Trong quá trình quang hợp, trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng diễn ra đồng thời.

- Nước và carbon dioxide được lấy từ môi trường ngoài để tổng hợp chất hữu cơ (như glucose, tinh bột) và giải phóng oxygen. Cũng trong quá trình này, quang năng chuyển thành hóa năng dự trữ trong các hợp chất hữu cơ.

- Lá là cơ quan chủ yếu thực hiện quá trình quang hợp.

Hình 22.3. Sơ đồ mô tả vai trò của lá với chức năng quang hợp

- Phiến lá có dạng bản mỏng, diện tích bề mặt lớn.

- Trên phiến lá có nhiều gân giúp vận chuyển nguyên liệu và sản phẩm của quang hợp.

- Lớp biểu bì lá có nhiều khí khổng (là nơi carbon dioxide đi từ ngoài vào bên trong lá và khí oxygen đi từ trong lá ra ngoài môi trường).

- Lá chứa nhiều lục lạp có các hạt diệp lục. Diệp lục có khả năng hấp thu và chuyển hóa năng lượng ánh sáng. Chất hữu cơ được tổng hợp tại lục lạp.

- Mật độ khí khổng của lá rất lớn, cứ 1cm² diện tích mặt lá có khoảng 30 000 khí khổng. Số lượng khí khổng ở mặt trên và mặt dưới của lá khác nhau tùy theo loài thực vật. Đa số các loài thực vật có số lượng khí khổng ở mặt trên của lá ít hơn mặt dưới. Nhiều loài thực vật thủy sinh (sen, súng,...), mặt trên của lá lại có số lượng khí khổng nhiều hơn mặt dưới. Một số loài thực vật khác (ngô, lúa mì,...) có số lượng khí khổng tương đối đồng đều giữa mặt trên và mặt dưới.

Khí khổng ở lá

B. Bài tập minh họa

Bài tập 1: Vì sao nhiều loại cây trồng trong nhà vẫn sống bình thường dù không có ánh sáng mặt trời?

Hướng dẫn giải:

- Nhiều loại cây trồng trong nhà vẫn có thể sống bình thường dù không có ánh nắng mặt trời vì chúng thích nghi với việc quang hợp trong điều kiện ánh sáng mặt trời yếu thậm chí không có ánh sáng mặt trời. Những cây như vậy được gọi là những cây ưa ánh sáng yếu (cây ưa bóng).

- Ý nghĩa của việc trồng cây xanh trong phòng khách:

+ Cây xanh có khả năng hấp thụ một số khí độc và hấp thụ các bức xạ phát ra từ những thiết bị điện tử,… Đồng thời, nhờ quang hợp, cây xanh tạo ra oxygen. Do đó, trồng cây xanh trong nhà giúp tạo ra không khí trong lành, bảo vệ sức khỏe hô hấp cho mọi người.

+ Trồng cây xanh trong nhà còn giúp con người giảm bớt căng thẳng.

Bài tập 2: Tại sao lá cây có màu xanh? Màu xanh đó có vai trò như thế nào đối với quá trình quang hợp?

Hướng dẫn giải:

Trong lá cây có nhiều lục lạp và trong lục lạp chứa các hạt diệp lục hấp thụ ánh sáng nhưng không hấp thụ ánh sáng xanh lục, khi ánh sáng chiếu vào lá thì tia sáng màu xanh lục bị phản xạ trở lại nên ta nhìn thấy màu xanh.

Như vậy, màu xanh ta nhìn thấy không có vai trò gì trong quang hợp.

Bài tập 3: Quang hợp diễn ra chủ yếu ở cơ quan nào của cây, tại sao?

Hướng dẫn giải:

Quang hợp diễn ra chủ yếu ở lá cây. Lá cây có hình thái, cấu tạo giải phẫu thích nghi với chức năng quang hợp

- Đặc điểm giải phẫu, hình thái bên ngoài:

+ Lá có dạng bản, diện tích bề mặt lá lớn → Diện tích bề mặt lớn giúp hấp thụ được nhiều tia sáng.

+ Trong lớp biểu bì lá có khí khổng giúp CO₂ khuếch tán vào bên trong lá.

- Đặc điểm giải phẫu, hình thái bên trong:

+ Lớp mô giậu dày chứa nhiều lục lạp nằm sát ngay mặt trên lá dưới lớp biểu bì trên.

+ Lớp mô xốp có các khoảng trống gian bào lớn (nơi chứa CO₂ cung cấp cho quang hợp).

+ Lá có mạng lưới mạch dẫn dày đặc giúp dẫn nước và muối khoáng đến từng tế bào để thực hiện quang hợp và vận chuyển các sản phẩm quang hợp ra khỏi lá.

C. Trắc nghiệm KHTN 7 bài 22