Lý thuyết Khoa học tự nhiên 7 bài 29 KNTT

- Mỗi phân tử nước được tạo thành từ một nguyên tử oxygen liên kết với hai nguyên tử hydrogen bằng liên kết cộng hóa trị.

Hình 29.1. Mô hình cấu tạo phân tử nước

- Do cặp electron trong liên kết cộng hóa trị bị lệch về phía nguyên tử oxygen nên dấu mang nguyên tử oxygen của phân tử nước tích điện âm, còn đầu mang nguyên tử hydrogen tích điện dương, đặc điểm này tạo nên tính phân cực của phân tử nước. Do tính chất phân cực nên các phân tử nước hút lẫn nhau và hút các phân tử phân cực khác, nhờ đó nước trở thành dung môi hoà tan nhiều chất.

- Nước là thành phần chủ yếu tham gia cấu tạo nên tế bào và cơ thể sinh vật

+ Ở người, nước chiếm khoảng 70% khối lượng cơ thể.

Lượng nước tham gia cấu tạo nên các thành phần của cơ thể

+ Ở một số loài thực vật và động vật sống dưới nước thì nước có thể chiếm đến hơn 90% khối lượng cơ thể.

Sứa biển là loài động vật có tỉ lệ nước chiếm khoảng 95% khối lượng cơ thể

- Nước góp phần vận chuyển các chất dinh dưỡng trong cơ thể

- Nước là nguyên liệu và môi trường sống của nhiều quá trình trong cơ thể

Nước là nguyên liệu của quá trình quang hợp

- Nước góp phần điều hòa nhiệt độ của cơ thể

Nước cân bằng nhiệt độ của cơ thể người ở mức 37^oC

- Nếu cơ thể bị thiếu nước, các quá trình sống cơ bản sẽ bị rối loạn và có thể bị chết như hình 29.3

Chất dinh dưỡng có vai trò cung cấp nguyên liệu và năng lượng cho các quá trình sống của cơ thể. Nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể khác nhau ở từng loài và từng giai đoạn phát triển. Thiếu hay thừa chất dinh dưỡng đều làm cho cơ thể sinh vật sinh trưởng và phát triển không bình thường.

Hình 29.4. Thí nghiệm trồng cây trong dung dịch thủy canh

a. Vai trò của chất dinh dưỡng đối với thực vật

- Ở thực vật, chất dinh dưỡng là các chất khoáng, được hấp thụ chủ yếu từ đất như N, P, K, S, Bo, Mo,... Trong đó:

+ N góp phần quan trọng cho sinh trưởng và phát triển của cây trồng vì N là nguyên tố cần thiết để để thực vật tổng hợp protein và diệp lục.

+ Cu, Mo, Bo, ... cây trồng cần một lượng rất nhỏ nhưng không thể thiếu vì chúng tham gia điều tiết quá trình trao đổi chất.

- Tình trạng thiếu các chất khoáng ở thực vật thường biểu hiện qua việc sinh trưởng chậm và các dấu hiệu đặc trưng trên lá, quả, ...

Biểu hiện của cây trồng khi thiếu nguyên tố khoáng

- Để giúp cây trồng sinh trưởng nhanh, phát triển tốt, cho năng suất cao, người ta thường bổ sung các chất dinh dưỡng cho cây bằng cách bón phân như phân đạm, phân lân, phân kali, ...

- Ví dụ: Nitrogen là một trong những nguyên tố cần thiết cho sự phát triển của thực vật. Trong không khí chứa rất nhiều nitrogen nhưng cây không thể hấp thụ trực tiếp ở dạng này. Tại những nốt sần trong rễ cây họ Đậu chứa đầy các loài vi khuẩn thuộc chi Rhizobium có khả năng biến đổi khí nitrogen trong không khí thành dạng nitrogen mà cây có thể hấp thụ được, giúp bổ sung, làm giàu các chất dinh dưỡng cho cây.

Nốt sần ở rễ cây họ Đậu

b. Vai trò của chất dinh dưỡng đối với động vật

Thức ăn của động vật chứa các loại chất dinh dưỡng cần cho cơ thể, trong đó những chất dinh dưỡng động vật cần với lượng lớn như chất đạm (protein), chất bột đường (carbohydrate) và chất béo (lipid). Những chất cơ thể cần ít hơn nhưng không thể thiếu là vitamin và chất khoáng.

Hình 29.6. Một số loại thức ăn cung cấp chất dinh dưỡng cho con người

Bài tập 1: Hãy giải thích vì sao cây bị héo khi thiếu nước?

Hướng dẫn giải:

Tế bào thực vật chứa khoảng 70% là nước, ở thực vật thuỷ sinh, tỉ lệ này có thể lên đến 90%. Tế bào thực vật khi có đủ nước sẽ cứng và chắc. Ngược lại, khi thiếu nước, tế bào sẽ không duy trì được hình dạng, mất sức trường nước dẫn đến hiện tượng cây bị héo.

Bài tập 2: Ở người, iodine là thành phần cấu tạo của hormone tuyến giáp, nếu chế độ ăn thiếu iodine sẽ có nguy cơ bị thiếu bệnh bướu cổ (tuyến giáp bị phì đại). Nêu một số loại thức ăn nên có trong bữa ăn hằng ngày để phòng tránh bệnh bướu cổ.

Hướng dẫn giải:

- Để phòng tránh bệnh bướu cổ, nên bổ sung các loại thức ăn có chứa iodine trong bữa ăn hằng ngày như trứng gà, rau cần, tảo bẹ, cá biển, ...

- Ngoài ra, muối iodine hay muối biển cũng là nguồn cung cấp iodine.

C. Trắc nghiệm KHTN 7 bài 29