Lý thuyết Khoa học tự nhiên 7 bài 8 KNTT

- Có thể xác định sự nhanh, chậm của chuyển động bằng hai cách:

+ Cách 1: So sánh quãng đường đi được trong cùng một khoảng thời gian. Chuyển động nào có quãng đường đi được dài hơn, chuyển động đó nhanh hơn.

+ Cách 2: So sánh thời gian để đi cùng một quãng đường. Chuyển động nào có thời gian đi ngắn hơn, chuyển động đó nhanh hơn.

- Thường người ta dùng cách 1, so sánh quãng đường đi được trong cùng một khoảng thời gian (cụ thể là trong cùng một đơn vị thời gian) để xác định sự "nhanh, chậm" của chuyển động. Nếu quãng đường đi được là s, thời gian đi là t thì quãng đường đi được trong một đơn vị thời gian là: v = s : t (8.1)

Tốc độ = Quãng đường đi được : Thời gian đi quãng đường đó

- Thương số s/t đặc trưng cho sự nhanh, chậm của chuyển động được gọi là tốc độ chuyển động, gọi tắt là tốc độ.

- Vì v = s/t nên đơn vị đo tốc độ phụ thuộc vào đơn vị đo độ dài và đơn vị đo thời gian.

Bảng 8.1. Các đơn vị đo tốc độ thường dùng

- Trong Hệ đo lường chính thức của nước ta, đơn vị đo tốc độ là m/s và km/h. 1 km/h

1km/h = 1000m : 3600s = 1/3,6 m/s = 0,28 m/s

Bài tập ví dụ

Một bạn nhà ở cách trường 5 km đi học bằng xe đạp, xuất phát từ nhà lúc 6h 45 min đến trường lúc 7h15 min. Tỉnh tốc độ của bạn đỏ ra km/h và m/s. Coi bạn đó đi xe với tốc độ không đổi.

Tóm tắt

S= 5 km

t=7h 15 min - 6 h 45 min = 0,5 h

v = ?

Giải

Tốc độ đi xe đạp của bạn đó là:

\(\begin{array}{l}
v = \frac{s}{t} = \frac{5}{{0,5}} = 10km/h\\
v = \frac{{10}}{{3,6}} = 2,8m/s
\end{array}\)

Bài 1: Ở lớp 5, các em đã biết dùng công thức để giải các bài tập về chuyển động đều trong môn Toán. Theo em, thương số đặc trưng cho tính chất nào của chuyển động? Tại sao?

Hướng dẫn giải

Thương số đặc trưng cho tính nhanh, chậm của chuyển động vì nó cho biết quãng đường vật đi được trong một đơn vị thời gian.

Bài 2: Vì sao ngoài đơn vị m/s, trong thực tế người ta còn dùng các đơn vị tốc độ khác? Nêu ví dụ minh họa.

Hướng dẫn giải

Ngoài đơn vị m/s, người ta còn sử dụng một số đơn vị khác như:

+ km/h: Đơn vị này thường được sử dụng để đo tốc độ của các phương tiện tham gia giao thông đường dài, ví dụ như xe máy đi từ Hà Nội lên Hải Phòng với tốc độ 60 km/h

+ Dặm/h: Đơn vị này thường xuất hiện trên tốc kế

Bài 3: Hai người cùng đo thời gian của một chuyển động bằng đồng hồ bấm giây nhưng lại cho kết quả lệch nhau. Em giải thích điều này như thế nào? Từ đó thảo luận về ưu điểm và hạn chế của phương pháp đo tốc độ dùng đồng hồ bấm giây.

Hướng dẫn giải

- Kết quả đo thời gian lệch nhau vì: thời điểm bắt đầu bấm để tính giờ lệch nhau hoặc thời điểm bấm kết thúc của chuyển động lệch nhau.

- Nhận xét về phương pháp đo tốc độ dùng đồng bồ bấm giây:

+ Ưu điểm: thiết bị là đồng hồ bấm giây gọn nhẹ, rẻ, dễ kiếm, dễ sử dụng.

+ Nhược điểm: độ chính xác khi đo thời gian chuyển động phụ thuộc vào người bấm đồng hồ có chuẩn hay không, nên dễ gây ra sai số.