Giáo án Ngữ văn 11 bài: Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân

Hoạt động 1:

Hướng dẫn: đọc và trả lời câu hỏi:

- Tại sao ngôn ngữ là "tài sản chung của xã hội"?

- Những biểu hiện "tính chung"

Hoạt động 2

+ Hướng dẫn: Đọc phần (ii) và trả lời:

- Lời nói cá nhân là gì?

- Biểu hiện ở phương diện nào?

Học sinh tìm vd chứng minh?

Đọc và nắm chắc ghi nhớ
(SGK tr13)

Hoạt động 3: Luyện tập

Chia lớp thành 4 nhóm:

1,2 BT1

3,4 BT2

-> Mỗi nhóm trình bày 5 phút.

I. Tìm hiểu chung

1. Ngôn ngữ - tài sản chung của xã hội

- Vì nó là phương tiện giao tiếp để hiểu biết nhau

- Có các yếu tố, quy tắc chung do mọi người thống nhất.

- Biểu hiện tính chung:

• Các âm và các thanh.
• Các tiếng (tạo bởi âm và thanh).
• Các từ có nghĩa.
• Các ngữ cố định (thành ngữ, quán ngữ).
• Phương pháp chuyển nghĩa từ (phương pháp ẩn dụ).
• Quy tắc các kiểu câu.

2. Lời nói – sản phẩm riêng của cá nhân

- Khái niệm: Là sản phẩm kết hợp tính chung của ngôn ngữ với tính riêng của cá nhân, đáp ứng yêu cầu giao tiếp.

"Lời nói cá nhân là sản phẩm của một người nào đó vừa có yếu tố quy tắc chung của ngôn ngữ vừa mang sắc thái riêng và phần đóng góp của cá nhân.

- Biểu hiện:

• Giọng nói cá nhân (trong, trầm, the thé...): nhận ra người quen ngay cả khi không thấy mặt.
• Vốn từ cá nhân: (Thói quen dùng những từ ngữ nhất định)
• Sự chuyển đổi, sáng tạo khi sử dụng từ ngữ chung quen thuộc.
• Tạo ra các từ mới: Cá nhân dùng -> cộng đồng chấp nhận (tài sản chung): Ví dụ: Cớm , Cá -> chỉ công an.

+ Cụ thể và rõ nhất: Phong cách ngôn ngữ cá nhân của nhà văn:

- Tố Hữu : Trữ tình chính trị.

- Hồ Chí Minh: Cổ điển, hiện đại

- Nguyễn Tuân: Tài hoa, uyên bác...

- Tú Xương: thẳng thừng, cay độc.

- Nguyễn Khuyến: thâm thuý, nhẹ nhàng

* Ghi nhớ

III: Luyện tập

1: Bài tập 1:

• Thôi nghĩa gốc: hết, kết thúc, dừng lại.
• "Thôi": chuyển nghĩa = mất, chết, kết thúc cuộc đời.
• Tác dụng: Giảm sự đau lòng, tiếc thương của Nguyễn Khuyến trước sự ra đi đột ngột của Dương Khuê.

2: Bài tập 2:

+ Đảo cấu trúc câu VN trước CN

Sắp xếp danh từ (rêu, đá ) trước số từ (từng đám, mấy hòn)

+ Hiệu quả: Nhấn mạnh sự phẫn nộ, đớn đau của người phụ nữ trong xã hội phong kiến....

Tạo âm hưởng mạnh mẽ cho câu thơ.

IV. Hướng dẫn học bài:

- Hiểu rõ ngôn ngữ chung, lời nói các nhân và mối quan hệ của chúng

- Tìm thêm ví dụ và phát triển phong cách ngôn ngữ riêng của Nam Cao qua "Lão Hạc"

Chuẩn bị bài kiểm tra đầu năm.