Lý thuyết Khoa học tự nhiên 7 bài 1 CTST

- Phương pháp tìm hiểu tự nhiên là cách thức tìm hiểu các sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và đời sống, được thực hiện qua các bước:

+ Bước 1: Quan sát và đặt câu hỏi nghiên cứu

Nhận ra tình huống có vấn đề và đặt các câu hỏi tìm hiểu về vấn đề đó.

+ Bước 2: Hình thành giả thuyết

Đưa ra dự đoán về câu trả lời cho câu hỏi đặt ra ở bước 1. Câu trả lời giả định ngày được gọi là giả thuyết.

+ Bước 3: Lập kế hoạch kiểm tra giả thuyết

Lựa chọn mẫu vật, dụng cụ thí nghiệm, phương pháp, kĩ thuật thích hợp (thực nghiệm, điều tra,...) và lập phương án kiểm tra giả thuyết.

+ Bước 4: Thực hiện kế hoạch

Thực hiện các nội dung trong kế hoạch đã đề ra như làm thí nghiệm, thu thập và xử lý số liệu, phân tích kết quả,...

+ Bước 5: Kết luận

Khẳng định giả thuyết được chấp nhận hay bị bác bỏ. Nếu giả thuyết bị bác bỏ sẽ quay lại bước 2.

- Sơ đồ các bước phương pháp tìm hiểu tự nhiên:

a. Kĩ năng quan sát

- Quan sát khoa học là quan sát sự vật, hiện tượng hay quá trình diễn ra trong tự nhiên để đặt ra câu hỏi cần tìm hiểu hay khám phá, từ đó có được câu trả lời.

- Câu trả lời hợp lí chính là những kiến thức mới cho bản thân hay cho khoa học.

b. Kĩ năng phân loại

- Sau khi đã thu thập mẫu vật và dữ liệu để nghiên cứu, lựa chọn các mẫu vật, dữ liệu có cùng đặc điểm chung giống nhau để sắp xếp thành các nhóm.

c. Kĩ năng liên kết

- Liên kết các tri thức khoa học, liên kết các dữ liệu đã thu được.

- Sử dụng các kiến thức khoa học liên quan, các công cụ toán học, các phần mềm máy tính,... để thu thập và xử lí dữ liệu nhằm tìm mối liên hệ giữa các sự vật, hiện tượng trong tự nhiên.

d. Kĩ năng đo

- Kĩ năng đo gồm: Ước lượng giá trị cần đo, lựa chọn dụng cụ đo thích hợp, tiến hành đo, đọc đúng kết quả đo, ghi lại kết quả đo.

e. Kĩ năng dự báo

- Dự báo là một nhận định về những gì được đánh giá là có thể xảy ra trong tương lai dựa trên những căn cứ được biết trước đó, đặc biệt là liên quan đến một tình huống cụ thể.

Ví dụ: Dự báo thời gian cây trưởng thành để lập kế hoạch thu hoạch đúng thời điểm. Dự báo thời tiết dựa vào các quy luật về khí tượng.

f. Kĩ năng viết báo cáo

- Quá trình nghiên cứu, tìm hiểu tự nhiên được trình bày thành báo cáo khoa học.

- Cấu trúc một bài báo cáo thường có các đề mục: tên đề tài nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu, giả thuyết khoa học, kế hoạch thực hiện, triển khai kế hoạch, rút ra kết luận nghiên cứu.

Bài 1: Em hãy sử dụng phương pháp tìm hiểu tự nhiên để nghiên cứu hiện tượng tự nhiên sau nhiên sau:

Những ngày đông giá lạnh, thường xuất hiện hiện tượng sương mù vào sáng sớm hoặc chiều tối. Sáng sớm khi Mặt Trời chưa xuất hiện thì sương mù thường dày đặc, bao phủ các ngôi nhà, con đường nhưng khi xuất hiện Mặt Trời, sương mù tan dần và mọi vật hiện ra rõ ràng.

Hướng dẫn giải

Bước 1: Quan sát và đặt câu hỏi nghiên cứu

Khi quan sát hiện tượng trên, ta đặt ra câu hỏi: Vì sao sương mù lại tan biến khi Mặt Trời xuất hiện?

Bước 2: Hình thành giả thuyết

Dựa trên những quan sát và phân tích, đưa ra dự đoán nếu nhiệt độ thay đổi (tăng lên) thì hơi nước trong sương mù bay hơi nhanh chóng.

Bước 3: Lập kế hoạch kiểm tra giả thuyết

- Lựa chọn được mẫu vật, dụng cụ thí nghiệm, phương pháp, kĩ thuật thích hợp (thực nghiệm, điều tra, ...) và lập phương án kiểm tra giả thuyết.

+ Mẫu vật: nước đá

+ Dụng cụ thí nghiệm: chén sứ, đèn cồn, kẹp sắt, giá sắt

+ Phương pháp: thực nghiệm

- Muốn biết sự bay hơi của nước có bị ảnh hưởng bởi nhiệt hay không, ta tiến hành thí nghiệm đun nóng nước đá, ghi nhận nhiệt độ thay đổi khi đun đến khi có hiện tượng nước bay hơi hết.

Bước 4: Thực hiện kế hoạch

- Thí nghiệm này cho ta kết quả: khi nhiệt độ càng cao thì khả năng bay hơi của nước càng lớn.

- Tiến hành thí nghiệm với các loại nước lỏng, rượu,... cũng cho ta kết quả tương tự.

Bước 5: Kết luận

- Sự bay hơi phụ thuộc vào nhiệt độ của môi trường.

- Vậy giả thuyết trong ví dụ này được chấp nhận.

Bài 2: Kĩ năng liên kết và kĩ năng đo thường được sử dụng bước nào trong phương pháp tìm hiểu tự nhiên?

Hướng dẫn giải

Kĩ năng liên kết và kĩ năng đo thường được sử dụng ở:

- Bước 3: Lập kế hoạch kiểm tra giả thuyết.

- Bước 4: Thực hiện kế hoạch.

Bài 3: Em hãy lựa chọn các dụng cụ đo phù hợp để đo thời gian cho mỗi hoạt động sau và giải thích sự lựa chọn đó.

a) Một người đi xe đạp từ điểm A đến điểm B.

b) Một viên bi sắt chuyển động trên máng nghiêng.

Hướng dẫn giải

a) Dụng cụ đo phù hợp là đồng hồ bấm giây.

b) Dụng cụ đo phù hợp là đồng hồ đo thời gian hiện số và cổng quang điện.