Lý thuyết Khoa học tự nhiên 7 bài 28 CTST

a. Cấu trúc và tính chất của nước:

- Cấu trúc của nước:

+ Một phân tử nước gồm một nguyên tử oxygen và hai nguyên tử hydrogen liên kết với nhau bằng liên kết cộng hóa trị.

+ Nguyên tử oxygen có khả năng hút electron mạnh hơn nên các electron dùng chung trong liên kết cộng hóa trị có xu hướng bị lệch về phía oxygen, dẫn đến đầu oxygen của phân tử nước tích điện âm một phần, còn đầu hydrogen tích điện dương một phần (tạo nên tính chất phân cực của phân tử nước).

Hình 28.1. Cấu trúc của phân tử nước

- Tính chất của nước:

+ Là một chất lỏng không có hình dạng nhất định, không màu, không mùi, không vị; có nhiệt độ sôi ở 100°C và đông đặc ở 0°C.

+ Là một dung môi phân cực có khả năng hòa tan nhiều chất (do nước có tính phân cực) như: muối, đường, oxygen, carbon dioxide, ...; không hoà tan được dầu, mỡ, ...

+ Có tính dẫn điện và dẫn nhiệt tốt, có khả năng kết hợp với các chất hoá học để tạo thành nhiều hợp chất khác nhau.

b. Vai trò của nước

- Nước là thành phần không thể thiếu đối với các loài sinh vật.

- Nước là thành phần chủ yếu cấu tạo nên tế bào cơ thể sinh vật: Nước chiếm hơn 70% khối lượng cơ thể sinh vật, một số loài sinh vật sống ở môi trường nước có hàm lượng nước trong cơ thể lên đến hơn 90% (các loài sứa biển).

- Nước tạo môi trường liên kết các thành phần và tham gia nhiều hoạt động sống khác nhau trong cơ thể sinh vật như: điều hòa thân nhiệt, là dung môi hòa tan và vận chuyển các chất, làm nguyên liệu và môi trường cho các phản ứng chuyển hoá các chất trong cơ thể (tiêu hoá ở động vật, quang hợp ở thực vật, ...).

- Nước còn là môi trường sống của nhiều loài sinh vật.

- Chất dinh dưỡng là các chất hóa học được cơ thể sinh vật hấp thụ từ môi trường bên ngoài (thức ăn, phân bón ...), có vai trò cung cấp nguyên liệu cấu tạo nên tế bào, tham gia các phản ứng hóa học trong tế bào và cung cấp năng lượng cho các hoạt động sống, sinh trưởng và phát triển của cơ thể sinh vật.

+ Ở động vật, chất dinh dưỡng gồm bốn nhóm chính: carbohydrate (chất bột đường), lipid (chất béo), protein (chất đạm), vitamin và chất khoáng.

• Carbohydrate, lipid và protein là các chất cung cấp năng lượng.
• Vitamin và chất khoáng là các chất không cung cấp năng lượng cho cơ thể.

Bảng 28.1. Vai trò của các nhóm chất đối với cơ thể sinh vật

+ Ở thực vật, chất dinh dưỡng là các muối khoáng được rễ hấp thụ từ đất. Dựa vào tỉ lệ có trong tế bào mà muối khoáng được chia thành:

• Nhóm chiếm tỉ lệ lớn gồm có C, H, O, N, P ... tham gia cấu tạo nên cơ thể thực vật (N có vai trò quan trọng trong quá trình sinh trưởng và phát triển ở thực vật vì N là thành phần cấu tạo protein và chất diệp lục).
• Nhóm có tỉ lệ nhỏ gồm Fe, Zn, Cu, Mo, ... tham gia vào điều hoà quá trình trao đổi chất. Ví dụ: Fe là thành phần của nhiều enzyme, ....

- Các chất dinh dưỡng sau khi được sinh vật hấp thụ vào cơ thể sẽ được sử dụng làm nguyên liệu cấu tạo nên các hợp chất đặc trưng cho tế bào và cơ thể. Các hợp chất đặc trưng này sẽ tham gia cấu tạo nên tế bào và cơ thể sinh vật.