Soạn văn 8 bài Ôn tập văn nghị luận VNEN

VD: Văn bản nghị luận em cho là xuất sắc nhất chương trình Ngữ văn lớp 8 là văn bản "Nước Đại Việt ta" của Nguyễn Trãi.

Sở dĩ em cho rằng đây là văn bản nghị luận xuất sắc nhất bởi "Nước Đại Việt ta" không chỉ xuất sắc về nội dung mà còn đặc sắc về cả nghệ thuật.

+ Về nội dung, tác giả Nguyễn Trãi đã nêu cao được tư tưởng nhân nghĩa - một tư tưởng tiến bộ mang tính thời đại. Đặc biệt là đoạn trích này có ý nghĩa như một bản tuyên ngôn độc lập thứ 2 của dân tộc ta. Nguyễn Trãi đã khẳng định đầy mạnh mẽ và tự tin chủ quyền của dân tộc ta trên tất cả các phương diện: nền văn hiến lâu đời, cương vực lãnh thổ, phong tục tập quán, chủ quyền và truyền thống lịch sử. Văn bản "Nước Đại Việt ta" đã hoàn thiện quan niệm về quốc gia, dân tộc, đây là một bước tiến không hề nhỏ so với bản tuyên ngôn độc lập trước đó.

+ Về nghệ thuật, đoạn trích rất thành công và đặc sắc về kết cấu, nghệ thuật cùng sự kết hợp giữa lí lẽ và thực tiễn.

Với những điểm đặc sắc trên, văn bản "Nước Đại Việt ta" thực sự là một áng thiên cổ hùng văn bất hủ của muôn đời.

Các văn bản Chiếu dời đô, Hịch tướng sĩ, Nước Đại Việt ta gắn liền với những sự kiện lịch sử:

Chiếu dời đô: Năm Canh Tuất, niên hiệu Thuận Thiên thứ nhất (1010), Lí Công Uẩn tức vua Lí Thái Tổ viết bài chiếu này bày tỏ ý định dời đô từ Hoa Lư (nay thuộc Ninh Bình) về Đại La (tức Hà Nội ngày nay).

Hịch tướng sĩ: Được viết trước cuộc kháng chiến chống Mông - Nguyên lần 2 (1285)

Nước Đại Việt ta: Được công bố vào ngày 17 tháng chạp năm Đinh Mùi (tức đầu năm 1428) sau khi quân ta đại thắng đánh tan 15 vạn viện binh của quân Minh xâm lược, buộc Vương Thông phải giảng hòa chấp nhận rút quân về nước.

Phần mở đầu của văn bản nghị luận trung đại thường nêu gương sử sách hoặc việc dẫn tư tưởng trong kinh sách.

Các tấm gương sử sách hay tư tưởng trong kinh sách đều là những dẫn chứng, những chân lí được công nhận và được nhiều người biết đến.

Việc viện dẫn những dẫn chứng như vậy trong phần mở đầu sẽ tạo nên tiền đề, chỗ dựa vững chắc cho lí lẽ của tác giả. Nhờ đó, tác phẩm sẽ có sức thuyết phục, độ tin cậy cao hơn.

Luận điểm (2)

Qua tác phẩm Chiếu dời đô, vua Lí Công Uẩn thể hiện khát vọng về một đất nước thống nhất, độc lập, thu về một mối, khát vọng cùng nhân dân xây dựng và phát triển một đất nước Đại Việt lớn mạnh, khí phách và hùng cường.

Trong tác phẩm Hịch tướng sĩ, tác giả Trần Quốc Tuấn cũng thể hiện khát vọng mãnh liệt về một dân tộc thống nhất và khí phách. Khát vọng ấy được biểu lộ qua tinh thần quyết chiến, quyết thắng kẻ thù. Cả bài hịch sục sôi một tinh thần sẵn sàng xả thân vì nước: " Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng."

Ở đoạn trích Nước Đại Việt ta, tác giả Nguyễn Trãi cũng nêu cao khát vọng về một đất nước độc lập, thống nhất, hùng cường, nêu cao khí phách của dân tộc Đại Việt đang và đã trên đà lớn mạn qua việc khẳng định chân lí về sự tồn tại độc lập có chủ quyền của dân tộc Đại Việt và khẳng định vì thế của Đại Việt ngang hàng với các cường quốc lớn ở phương Bắc.

-> Chính khát vọng độc lập và khí phách Đại Việt đã làm nên vẻ đẹp tinh thần hiếm có của ba áng văn chương kiệt tác này.

Nhân tố (1) và (2)

(1) Trình tự sắp xếp của các từ in đậm có tác dụng thể hiện thứ tự trước sau theo thời gian.

(2)

(1) Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy

Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu.

Viết lại:

Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy

Thấy những mấy ngàn dâu xanh xanh.

Việc đảo vị ngữ xanh xanh lên trước những mấy ngàn dâu có tác dụng nhấn mạnh màu xanh ngút ngàn, mênh mông của không gian.

Trong khi đó nếu đổi lại thành cụm CV mấy ngàn dâu xanh xanh thì sẽ không đem lại tác dụng nhấn mạnh này. Ngoài ra sự thay đổi này còn khiến câu thơ mất đi sự hài hòa về ngữ âm, mất đi tính nhạc.

(2) Hoảng quá, anh Dậu vội để bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, không nói được câu gì.

Viết lại:

Anh Dậu hoảng quá, vội để bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, không nói được câu gì.

-> Ở câu nguyên bản, từ Hoảng quá được đặt ở vị trí đầu câu (là vị ngữ đảo), đứng trước CN và VN có tác dụng nhấn mạnh trạng thái tâm lsi của anh Dậu.

Nếu viết lại như câu sau, từ hoảng quá đóng vai trò là vị ngữ, biểu thị trạng thái xảy ra đồng thời với các hành động để bát cháo xuống phản, lăn đùng ra đó, không nói được câu gì. (tức là không được nhấn mạnh)

(3) Cậy sức, cây đu nhiều chị nhún

Tham tiền, cột mỡ lắm anh leo.

Viết lại:

Nhiều chị cậy sức nhún cây đu

Lắm anh tham tiền leo cột mỡ.

-> Việc đảo trật tự cú pháp như trong nguyên bản có tác dụng thể hiện thái độ châm biếm, đả kích mạnh mẽ sự suy tàn về đạo đức trong xã hội.

a) Văn bản bàn về thượng sách để giữ nước

b) Những luận điểm của văn bản:

- Đánh giặc phải tuỳ tình thế mà đưa nước chống cho thích hợp.

- Phải xây dựng được tinh thần đoàn kết trong chiến đấu

- Khoan sức cho dân

c) Trong văn bản này, tác giả có cách lập luận rất đặc sắc đó là đưa ra hàng loạt những dẫn chứng, bài học trong lịch sử rồi đi đến tổng hợp lại bằng các luận điểm, luận cứ. Cách lập luận này giúp cho người đọc dễ dàng nắm bắt được những tư tưởng mà tác giả muốn truyền đạt ở trong bài viết

Cách lựa chọn trật tự từ trong câu:

Mùa xuân của tôi / mùa xuân Bắc Việt/ mùa xuân của Hà Nội: từ mùa xuân được điệp lại ở đầu 3 vế tạo âm hưởng nhịp nhàng cho câu văn.

là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng…: các từ có, gió hợp âm với nhau trong cùng một câu tạo nên sự hài hòa về ngữ âm, nhịp điệu cho câu văn.

Trật tự từ trên tạo nên tính nhạc, âm điệu hài hòa, nhịp nhàng cho câu văn.

GIỐNG:

- Văn bản nghị luận trung đại và hiện đại đều được viết có lí, có tình, có chứng cứ và sức thuyết phục cao:

+ Có lí: có hệ thống luận điểm chặt chẽ

+ Có tình: thể hiện cảm xúc mà tác giả gửi gắm trong tác phẩm của mình

+ Có chứng cứ: có dẫn chứng thực tế để chứng minh cho luận điểm trở nên thuyết phục

Ba yếu tố trên kết hợp chặt chẽ với nhau tạo nên tác phẩm văn nghị luận trung đại cũng như văn nghị luận hiện đại một cách hoàn chỉnh.

Ví dụ:

- Với tác phẩm văn nghị luận trung đại “Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn và tác phẩm văn nghị luận hiện đại “Bài toán dân số” của Thái An, chúng ta có thể thấy được 2 tác phẩm này đều có chung những đặc điểm trên.

KHÁC:

- Hình thức của văn nghị luận trung đại thường được cố định ở một số thể loại riêng biệt như: chiếu, hịch, cáo, tấu…

- Còn trong nghị luận hiện đại thì hình thức co duỗi tự nhiên, câu văn sinh động, phong phú, có nhiều yếu tố khác cùng tham gia vào quá trình lập luận (chẳng hạn như biểu cảm, tự sự, miêu tả, …)

- Nghị luận trung đại: có nhiều từ ngữ cổ, cách diễn đạt cổ: nhiều hình ảnh và hình ảnh thường có tính chất ước lệ, câu văn biền ngẫu sóng đôi nhịp nhàng (Hịch tướng sĩ, Nước Đại Việt ta), dùng nhiều điển tích, điển cố,...Văn phong ấy khá gần với văn phong sáng tác, nên người ta đã nói ở thời trung đại “văn sử triết bất phân”.

- Văn nghị luận hiện đại viết giản dị, câu văn gần lời nói thường, gần đời sống hơn.

Văn nghị luận trung đại còn mang đậm dấu ấn của thế giới quan con người trung đại: tư tưởng thiên mệnh, đạo thần chủ, tâm lí sùng cổ dẫn đến việc sử dụng điển cổ, điển tích một cách phổ biến, ...

- Về nội dung:

+ Văn nghị luận trung đại thường bàn tới những vấn đề to lớn, quan hệ tới quốc kế, dân an.

+ Văn nghị luận hiện đại có đề tài rộng hơn, phong phú hơn. Những vấn đề đời thường cũng được đưa ra đề nghị luận. Chẳng hạn “Ôn dịch thuốc lá",...