Soạn bài Khóc Dương Khuê lớp 9 Cánh Diều

Bản quyền tài liệu thuộc về VnDoc
Nghiêm cấm các hành vi sao chép với mục đích thương mại.

A. Đọc hiểu Khóc Dương Khuê lớp 9

Câu 1 trang 16 Ngữ Văn 9 Tập 1 Cánh Diều: Chú ý cách sử dụng từ ngữ thể hiện tình cảm của Nguyễn Khuyến.

Trả lời:

Cách sử dụng từ ngữ thể hiện tình cảm của Nguyễn Khuyến:

- Sử dụng cụm từ "thôi đã thôi rồi" để thể hiện sự tiếc nuối, đau buồn trước sự ra đi của bạn → Cách sử dụng này giúp nói giảm, nói tránh, không nhắc trực tiếp đến cái chết của bạn, nhằm giảm bớt sự đau thương

- Sử dụng từ "nước mây" để khắc họa nỗi buồn to lớn, mênh mông, cô đọng thành hình, thành khối như mây trời

- Sử dụng đại từ xưng hô "tôi" - "bác" nhằm thể hiện sự kính trọng và mối quan hệ gần gũi, gắn bó như người thân của Nguyễn Khuyến và bạn

Câu 2 trang 16 Ngữ Văn 9 Tập 1 Cánh Diều: Nhà thơ nhắc lại những kỉ niệm gì với bạn, theo trình tự nào?

Trả lời:

- Nhà thơ nhắc lại những kỉ niệm cùng với bạn như sau:

• Khi vừa thi đỗ, vào triều làm quan sớm tối cùng nhau
• Khi cùng nhau dạo chơi nơi dặm khách, cùng nhau ngân nga hát ả đào, cùng nhau uống rượu ngon và bàn luận văn chương
• Khi cùng nhau đương đầu, trải qua thời buổi khó khăn lúc làm quan
• Sau khi từ quan về hưu, do tuổi già nên ít gặp gỡ, lần gặp cuối cùng là vào 3 năm trước

- Các kỉ niệm đó được nhắc lại theo trình tự thời gian (từ lúc còn trẻ cho đến khi về già, rồi người bạn qua đời)

Câu 3 trang 17 Ngữ Văn 9 Tập 1 Cánh Diều: Nỗi đau mất bạn của tác giả được thể hiện như thế nào?

Trả lời:

Nỗi đau mắt bạn của tác giả được thể hiện qua:

- Phản ứng khi biết tin bạn qua đời (chân tay rụng rời)

- Sự thiếu thốn, trống vắng trong cuộc sống sau khi bạn không còn nữa:

• rượu ngon không có bạn hiền - nên không mua nữa
• câu thơ nghĩ đắn đo không viết - vì viết xong chẳng biết đưa ai
• giường treo (chuyên dùng để tiếp bạn) - nay hững hờ vì bạn dã đi mất
• đàn kia cũng ngẩn ngơ - vì chẳng còn ai thưởng thức và thấu hiểu

Câu 4 trang 17 Ngữ Văn 9 Tập 1 Cánh Diều: Chú ý vai trò của các điển cố, điển tích được sử dụng.

Trả lời:

Vai trò của các điển cố, điển tích được sử dụng: nhằm góp phần khẳng định mối quan hệ tri âm tri kỉ giữa Nguyễn Khuyến và bạn của mình. Vì 2 điển tích điển cố kia đều chứa dựng câu chuyện về những người bạn là tri âm, tri kỉ của nhau trong lịch sử.

Câu 5 trang 18 Ngữ Văn 9 Tập 1 Cánh Diều: Nhà thơ đã tự an ủi mình thế nào sau khi bạn mất?

Trả lời:

Nhà thơ tự an ủi mình bằng cách: Tự nhủ rằng bản thân đã già rồi, không còn sức lực để khóc lớn, khóc thành hai hàng lệ tuôn rơi nữa, chỉ có thể khóc âm thầm ở trong lòng mà thôi

B. Trả lời câu hỏi Khóc Dương Khuê lớp 9

Câu 1 trang 18 Ngữ Văn 9 Tập 1 Cánh Diều: Chỉ ra đặc điểm của thể thơ song thất lục bát qua bài Khóc Dương Khuê.

Trả lời:

Đặc điểm của thể thơ song thất lục bát qua bài Khóc Dương Khuê:

- Khổ thơ: mỗi khổ thơ gồm bốn dòng thơ với một cặp thất ngôn và một cặp lục bát

- Gieo vần:

• Mỗi khổ thơ có một vần trắc và ba vần bằng
• Câu 6 chữ chỉ gieo vần chân, 3 câu thơ còn lại vừa gieo vần chân vừa gieo vần lưng

- Ngắt nhịp:

• 2 câu 7 chữ (song thất) ngắt nhịp 3/4 hoặc 3/2/2
• 2 câu lục bát ngắt nhịp theo thể thơ lục bát

Câu 2 trang 18 Ngữ Văn 9 Tập 1 Cánh Diều: Sự kiện tạo ra nguồn cảm xúc để Nguyễn Khuyến viết bài thơ là gì? Sự kiện ấy chi phối bố cục của bài thơ như thế nào? Cho biết ý chính của mỗi phần theo bố cục đó.

Trả lời:

- Sự kiện tạo ra nguồn cảm xúc để Nguyễn Khuyến viết bài thơ là: sự ra đi của người bạn thân Dương Khuê

- Sự kiện ấy chi phối bố cục của bài thơ như sau:

Câu 3 trang 18 Ngữ Văn 9 Tập 1 Cánh Diều: Tình cảm của Nguyễn Khuyến được thể hiện như thế nào trong hai dòng thơ đầu khi nghe tin bạn mất?

Trả lời:

Tình cảm của Nguyễn Khuyến trong hai câu thơ đầu khi nghe tin bạn mất là:

- Gọi người bạn đã mất bằng từ "bác" →  thể hiện sự gắn bó, gần gũi, thân thiết giữa hai người - từ đó khẳng định sự tiếc nuối, thảng thốt, đau xót, tiếc thương một cách ngỡ ngàng khi nhận được tin dữ (thể hiện qua điệp từ thôi)

- Muốn giảm bớt sự đau lòng, tránh nói đến từ ngữ nặng nề (như mất, chết, qua đời...) bằng cụm từ "thôi dã thôi rồi"

Câu 4 trang 18 Ngữ Văn 9 Tập 1 Cánh Diều: Những kỉ niệm về tình bạn đã được tác giả hồi tưởng như thế nào và theo trình tự nào trong đoạn thơ từ dòng 3 đến dòng 22?

Trả lời:

- Những kỉ niệm về tình bạn đã được tác giả hồi tưởng lại qua những hoạt động mà ông thực hiện cùng bạn thân:

• Hoạt động thi cử: thi đỗ, vào triều làm quan sớm tối cùng nhau
• Khi còn làm quan trong triều: cùng nhau dạo chơi nơi dặm khách, cùng nhau ngân nga hát ả đào, cùng nhau uống rượu ngon và bàn luận văn chương, cùng nhau đương đầu, trải qua thời buổi khó khăn lúc làm quan
• Khi đã về già: do tuổi già nên ít gặp gỡ, lần gặp cuối cùng là vào 3 năm trước

- Các kỉ niệm đó được kể lại theo trình tự thời gian (từ lần đầu gặp nhau lúc còn trẻ, đến những năm tháng làm quan, khi đã về già)

Câu 5 trang 18 Ngữ Văn 9 Tập 1 Cánh Diều: Hãy phân tích tâm trạng của nhà thơ được diễn tả trong đoạn thơ từ dòng 23 đến hết.

Trả lời:

Phân tích tâm trạng của nhà thơ trong đoạn thơ từ dòng 23 đến hết:

- Tâm trạng đau đớn khôn nguôi của nhà thơ khi hay tin bạn đã qua đời:

• Sau dòng hồi tưởng về những kỉ niệm trước đây cùng bạn, tác giả trở lại với hiện thực nghiệt ngã - người bạn thân đó đã qua đời
• Tác giả quá đau lòng, đến mức không thể chấp nhận sự thật trước mắt, tìm cách chối bổ hiện thực
• Tác giả tự đối thoại với người bạn đã mất trong tâm tưởng - thế giới riêng của bản thân: trách bạn vội vàng, rời đi trước, rồi lại tự an ủi bản thân và vỗ về bạn rằng dù sao cũng vì tuổi đã già

→ Tiểu kết: Tác giả đã khắc họa chân thực những phản ứng khi phải đối mặt bất ngờ với một cú sốc tinh thần to lớn, khiến ông khó đối mặt với hiện thực, đành phải tự thu mình vào thế giới riêng của mình

- Sự cô đơn, trống vắng không thể lấp đầy trong cuộc sống khi mất đi người bạn tri kỉ:

• Sau những giằng xé trong tâm can, tác giả đành chấp nhận hiện thực rằng bạn đã đi xa mãi
• Tác giả sống trong những nhớ thương, thương tiếc dành cho bạn - nỗi nhớ đó to lớn, đè nặng khiến ông không thể khóc ra thành tiếng mà cứ nghẹn ứ lại trong lồng ngực
• Từ thương bạn đã ra đi, tác giả còn thương chính bản thân mình khi từ nay chẳng còn ai chia sẻ nỗi niềm, chẳng còn một tri âm tri kỉ đã đồng hành cùng mình suốt mấy mươi năm

→ Tiểu kết: Tác giả đã khắc họa sự đau khổ đến không nói thành lời, nghẹn ứ trong lồng ngực khi bị ép trở lại với hiện thực, đối mặt với sự ra đi của bạn thân. Đồng thời tái hiện được sự mơ hồ, lo sợ, đau đớn khi nghĩ về tương lai cô đơn mà bản thân sắp phải trải qua

Câu 6 trang 18 Ngữ Văn 9 Tập 1 Cánh Diều: Phân tích tác dụng của một số biện pháp tu từ nổi bật trong bài Khóc Dương Khuê.

Trả lời:

- Trong bài thơ "Khóc Dương Khuê", tác giả đã sử dụng hàng loạt các biện pháp tu từ đặc sắc như:

• nói giảm nói tránh
• sử dụng nhiều từ láy, từ ghép bộc lộ cảm xúc
• chọn lọc các từ ngữ xưng hô
• sử dụng lời cảm thán
• sử dụng điển cố, điển tích

- HS tự chọn một số biện pháp tu từ để phân tích tác dụng.

Gợi ý: 

Tác giả sử dụng biện pháp tu từ nói giảm nói tránh khi nói về việc người bạn thân đã qua đời:

• "thôi đã thôi rồi"
• "vội về ngay"
• "mải lên tiên"
• "chẳng ở"

→ Từ đó giúp giảm bớt sự đau đớn, bàng hoàng trước tin bất ngờ về cái chết của người bạn thân. Đồng thời thể hiện tình yêu thương, sự kính trọng của tác giả dành cho người đã khuất.

Câu 7 trang 18 Ngữ Văn 9 Tập 1 Cánh Diều: Bài thơ Khóc Dương Khuê giúp em có thêm nhận thức gì về tình bạn, tình người trong cuộc sống.

Trả lời:

HS trình bày theo suy nghĩ của bản thân.

Gợi ý:

Bài thơ "Khóc Dương Khuê" giúp em cảm nhận được tình cảm sâu nặng, chân thành và bền chặt giữa những người bạn dành cho nhau. Từ đó, em hiểu được ý nghĩa và tầm quan trọng không thể thiếu được của tình bạn và tình người trong cuộc sống. Mỗi người trong chúng ta, trong suốt cả cuộc đời ngoài gia đình cũng cần có bạn bè để cùng nhau chia sẻ, cùng nhau san sẻ và tiến bước trong cuộc sống. Do đó, hãy đối xử chân thành với bạn bè để có những tình bạn đẹp và không phải hối tiếc điều gì khi về già.