Khi con tu hú

Lý thuyết Ngữ văn 8: Khi con tu hú được VnDoc sưu tầm và giới thiệu nhằm giúp các bạn học sinh khảo, nắm vững kiến thức cơ bản về bài thơ Khi con tu hú, từ đó để chuẩn bị tốt cho bài học sắp tới đây của môn Ngữ văn lớp 8.

Lưu ý: Nếu bạn muốn Tải bài viết này về máy tính hoặc điện thoại, vui lòng kéo xuống cuối bài viết

1. Tìm hiểu chung bài thơ Khi con tu hú

a. Tác giả Tố Hữu

Tố Hữu (1920 - 2002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, sinh tại thị xã Hội An (tỉnh Quảng Nam), quê ở làng Phù Lai (nay thuộc xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế).

Thơ Tố Hữu gắn bó chặt chẽ với cuộc đấu tranh cách mạng nên các chặng đường thơ cũng song hành với các giai đoạn của cuộc đấu tranh ấy đồng thời thể hiện sự vận động trong tư tưởng và nghệ thuật của nhà thơ.

Thơ Tố Hữu những năm chống Mĩ cứu nước mang đậm tính chính luận và cảm hứng sử thi, nhiều chỗ vươn tới âm hưởng hùng ca, tập trung thể hiện hình tượng cao đẹp về Tổ quốc và con người Việt Nam.

Tố Hữu là nhà thơ của lí tưởng cộng sản, thơ Tố Hữu tiêu biểu cho khuynh hướng thơ trữ tình chính trị: Tố Hữu là một chiến sĩ - thi sĩ. Với ông, làm thơ trước hết là để phục vụ cho sự nghiệp cách mạng, cho lí tưởng của Đảng. Mọi sự kiện, vấn đề lớn của đời sống cách mạng, lí tưởng chính trị, những tình cảm chính trị thông qua trái tim nhạy cảm của nhà thơ đều có thể trở thành đề tài và cảm hứng nghệ thuật thực sự.

Nội dung trữ tình chính trị trong thơ Tố Hữu thường tìm đến và gắn liền với khuynh hướng sử thi, cảm hứng lãng mạn. Cảm hứng chủ đạo trong thơ Tố Hữu là cảm hứng lãng mạn. Thơ Tố Hữu hướng vào tương lai, khơi dậy niềm vui, lòng tin tưởng và niềm say mê với con đường cách mạng, ngợi ca nghĩa tình cách mạng và con người cách mạng.

Một nét đặc sắc của thơ Tố Hữu là có giọng điệu tâm tình, ngọt ngào tha thiết, kết tục truyền thống tốt đẹp của thơ ca Việt Nam qua nhiều thời đại; gắn bó với vận mệnh của đất nước, phục vụ cho cuộc đấu tranh giành độc lập và tự do của dân tộc.

b/ Tác phẩm: Bài thơ Khi con tu hú được sáng tác tháng 7/1939 tại nhà lao Thừa Phủ, Huế, khi tác giả bị bắt giam vào đây và được in trong tập thơ Từ ấy.​

c/ Bố cục

Bài văn được chia làm 2 phần

- Phần 1 (6 câu đầu): bức tranh mùa hè.

- Phần 2 (4 câu cuối): tâm trạng người tù, người chiến sĩ cách mạng.

2. Đọc - hiểu văn bản Khi con tu hú

a/ Bức tranh mùa hè sôi động

- Tu hú là loại chim lông màu đen, lớn hơn chim sáo thường kêu vào mùa hè.

- Hình ảnh:

+ Lúa chiêm đang chín,

+ Trái cây vườn râm,

+ Tiếng ve, bắp rây,

+ Mảnh sân,

+ Nắng đào,

+ Bầu trời,

+ Tiếng diều sáo.

→ Tín hiệu mùa hè rộn rã, sống động.

- Không gian: "Trời xanh càng rộng càng cao, Đôi con diều sáo lộn nhào từng không:

→ Không gian cao rộng, khoáng đạt. Phạm vi miêu tả rộng lớn, màu sắc rực rỡ, âm thanh rộn rã, hương thơm ngào ngạt.

⇒ Cảnh ngày hè đầy màu sắc, âm thanh, hương vị. Mọi vật sống động, đang phát triển hết sức tự nhiên, mạnh mẽ. Thể hiện lòng yêu cuộc sống sâu sắc của tác giả.

b/ Tâm trạng của người tù

- Tác giả đang ở trong tù không nhìn thấy trực tiếp cảnh vào hè mà miêu tả theo trí tưởng tượng.

Ta nghe hè dậy bên lòng

- Hành động: đạp tan phòng → khao khát tự do.

- Cảm giác: ngột làm sao, chết uất thôi → tù túng, ngột ngạt đến cao độ.

- Tâm trạng của người tù là tâm trạng ngột ngạt uất hận, Mọi sự vật cả những vật vô tri như cánh diều cũng tự do, trong khi người cách mạng thì bị tù đày, không được tự do, bị tách rời khỏi đồng đội, đồng chí.

- Âm thanh: Tu hú ngoài trời cứ kêu → cuộc sống tương phản với tự do giam cầm.

⇒ Tâm trạng uất ức, đau khổ và niềm khát vọng tự do của người tù cách mạng.

- Tiếng chim mở đầu bài thơ là tiếng chim hiền lành gọi mùa hè đến đầy ắp sức sống, đầy ắp tự do.

- Tiếng chim khổ cuối thành tiếng kêu như giục giã, khơi thêm những cảm giác tù túng, tiếng chim như tiếng đời, tiếng gọi tự do thôi thúc đấu tranh.

* Tổng kết

Nội dung

Bài thơ thể hiện lòng yêu đời, yêu lí tưởng của người chiến sĩ cộng sản trẻ tuổi trong hoàn cảnh ngục tù.

Nghệ thuật

- Lời thơ giàu nhạc điệu, mượt mà, uyển chuyển.

- Lời thơ đầy ấn tượng.

- Sử dụng các biện pháp tu từ điệp ngữ, liệt kê.

3. Cảm nhận về bài thơ Khi con tu hú

1. Mở bài

Giới thiệu tác giả Tố Hữu, bài thơ Khi con tu hú và tâm trạng của người chiến sĩ cách mạng trong bài.

Lưu ý: Học sinh tự lựa chọn cách viết mở bài trực tiếp hoặc gián tiếp tùy thuộc vào năng lực của bản thân mình.

2. Thân bài

a. Khổ thơ đầu

- Bức tranh làng quê mùa hè:

Con chim tu hú bắt dầu cất tiếng kêu náo nhiệt báo hiệu mùa hè đã tới.

Lúa đã bắt đầu vào mùa chín vàng khắp cánh đồng gần xa.

Những cây trái trong vườn bắt đầu ngọt và chín dần cho một mùa bội thu.

Những nương ngô, nương bắp được thu hoạch và phơi vàng đầy sân hòa cùng ánh nắng nồng vô cùng rực rỡ.

Bầu trời như trở nên trong xanh, rộng và cao hơn bao giờ hết, tưởng như trải dài đến tận chân trời.

Những đứa trẻ con trong xóm làng mang diều đi thả mỗi buổi trời chiều, đôi sáo diều bay lượn trên không trung vô cùng thanh bình.

→ Bức tranh mùa hè dưới ngòi bút của tác giả trở nên vô cùng nhiều màu sắc và sức sống. Đó là bức tranh mùa hè với gam màu vàng chủ đạo tươi tắn, ấm áp hòa vào đó là tiếng tu hú ngân vang làm cho bức tranh không chỉ tĩnh mà còn động, hương quả chín làm cho bức tranh thêm thơm làm xao xuyến lòng người.

b. Khổ thơ thứ hai

Tâm trang của người chiến sĩ khi nghe những dấu hiệu của mùa hè đã đến bên tai:

Chân muốn đạp tan phòng: lúc này, người chiến sĩ đang bị quân giặc giam giữ trong nhà lao để tra khảo dã man, không khí mùa hè khiến trong lòng người chiến sĩ nôn nao và muốn vượt khỏi nhà giam chật chội, hôi hám, bẩn thỉu để ra ngoài với tự do, tận hưởng mùa hè xinh đẹp và tiếp tục kháng chiến vì nước nhà.

Cái nóng của mùa hè với cái chật của nhà giam đã làm cho người chiến sĩ cảm thấy vô cùng ngột ngạt, khó chịu tưởng như chết uất.

Con chim tu hú ngoài trời cất tiếng kêu khi người chiến sĩ ở trong nhà tù càng thêm bứt rứt, khó chịu và muốn ra ngoài. Hình ảnh đối lập: không gian nhộn nhịp ở ngoài với cảnh bức bối trong tù đã làm nổi bật hình ảnh người chiến sĩ với khao khát có được cuộc sống mùa hè ngoài kia.

3. Kết bài

Khái quát lại nội dung, nghệ thuật của bài thơ đồng thời nêu cảm nghĩ về giá trị của tác phẩm.

4. Phân tích bài Khi con tu hú

1/ Mở bài

- Giới thiệu về tác giả Tố Hữu

- Bài thơ Khi con tu hú được sáng tác vào tháng 7 năm 1939 tại nhà lao Thừa Phủ (Huế), khi tác giả bị bắt giam vào đây chưa lâu.

- Bài thơ thể hiện sâu sắc lòng yêu cuộc sống và niềm khao khát tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh tù đày.

2/ Thân bài

a) Cảnh đất trời vào hè trong tâm tưởng người tù cách mạng

- Tiếng chim tu hú đã làm thức dậy trong tâm hồn người chiến sĩ trẻ một khung cảnh mùa hè rộn ràng, tràn trề nhựa sống:

+ Tiếng ve râm ran trong vườn.

+ Lúa chiêm chín vàng trên cánh đồng.

+ Bầu trời cao rộng với cánh diều chao lượn.

+ Trái cây đượm ngọt..

- Tiếng chim tu hú đã thức dậy, mở ra tất cả và bắt nhịp cho tất cả: mùa hè rộn rã âm thanh, rực rỡ sắc màu, ngọt ngào hương vị, bầu trời khoáng đạt tự do. Tất cả khung cảnh ấy được hiện lên trong tâm tưởng người tù. Phải là một tâm hồn trẻ trung, tinh tế, yêu đời mới cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên bên ngoài qua bôn bức tường lạnh lẽo, âm u của nhà tù.

b) Tâm trạng người tù cách mạng

- Bốn câu thơ cuối bài đã thể hiện tâm trạng của nhà thơ:

Ta nghe hè dậy bên lòng

Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!

Ngột làm sao, chết uất thôi

Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu!

- Với cách ngắt nhịp bất thường (6 / 2 và 3 / 3)

- Với cách dùng một loạt từ ngữ mạnh (đập tan phòng, chết uất)

- Những từ ngữ cảm thán (ôi, thôi, làm sao)

→ truyền đến độc giả cái cảm giác ngột ngạt cao độ, niềm khát khao cháy bỏng muốn thoát ra khỏi cảnh tù ngục, trở về với cuộc sống tự do ở bên ngoài.

- Ở câu thơ đầu khổ 1, tiếng tu hú kêu đã gợi ra cảnh tượng trời đất bao la, tưng bừng sự sống lúc vào hè.

- Đến câu kết, tiếng chim tu hú lại khiến cho người chiến sĩ đang bị giam cầm thấy hết sức đau khổ, bực bội.

→ Nhưng ở cả hai câu, tiếng chim tu hú đều giống như tiếng gọi tha thiết của tự do, của thế giới sự sống đầy quyến rũ đối với người từ cách mạng trẻ tuổi.

3/ Kết bài

- Bức tranh về cảnh trong bài thơ thật đẹp, có đủ màu sắc, âm thanh, hương vị. Cảnh thì đẹp với một loạt hình ảnh vừa quen thuộc vừa đầy ấn tượng. Tất cả đều dạt dào sức sống, đều rất có hồn.

- Tình cảm của nhà thơ thể hiện trong bài thơ rất sôi nổi, sâu sắc và da diết. Có được điều đó bởi tác giả đã sử dụng rất thành công thể thơ lục bát của dân tộc vốn mềm mại, uyển chuyển và linh hoạt. Bài thơ liền mạch, giọng điệu tự nhiên, cảm xúc nhất quán, khi tươi sáng khoáng đạt, khi dằn vặt, u uất…

- Bài thơ thể hiện sâu sắc lòng yêu cuộc sống và niềm khao khát tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh tù đày.

5. Mở bài và Kết bài Khi con tu hú

Mở bài 1

Khi con tu hú được Tố Hữu sáng tác trong những ngày bị giam tại nhà lao Thừa phủ. Cả bài thơ vang vọng tiếng chim tu hú, đây cũng chính là âm thanh khơi mạch nguồn cảm xúc của người tù cách mạng. Như vậy, ta có thể thấy tiếng chim tu hú có vai trò, ý nghĩa hết sức quan trọng trong tác phẩm.

Mở bài 2

Tố Hữu là lá cờ đầu của thi ca cách mạng Việt Nam. Con đường thơ của ông luôn bắt nhịp đồng hành cùng với con đường cách mạng. Với phong cách trữ tình – chính trị, kết hợp với giọng điệu ngọt ngào, thiết tha, đậm đà tính dân tộc, Tố Hữu đã để lại cho đời rất nhiều tiếng tiếng thơ hay.

Kết bài 1

Bài thơ khép lại nhưng là nghe tiếng tu hú “cứ kêu”, kêu hoài, kêu mãi... Bài thơ cho ta hiểu thêm nét đẹp trong tâm hồn người cộng sản trẻ tuổi. Người chiến sĩ gang thép đó có một thế giới nội tâm rất mực phong phú, rung động mãnh liệt với nhịp đập của cuộc sống, gắn bó thiết tha với quê hương ruộng đồng, và một niềm khát khao tự do cháy bỏng.

Kết bài 2

Bài thơ được tác giả dùng những hình ảnh thơ gần gũi giản dị mà giàu sức gợi cảm ở nghệ thuật sử dụng thơ lục bát uyển chuyển tự nhiên và cả những cảm xúc thiết tha sâu lắng thể hiện nguồn sống sục sôi của người cộng sản. Bài thơ là khúc ca tâm tình tiếng gọi đàn hướng về đồng quê và bầu trời tự do với niềm khát khao cháy bỏng. Bài thơ còn là vẻ đẹp chân thực của người cộng sản luôn muốn phục vụ cộng sản phục vụ cách mạng phục vụ nhân dân đồng bào.

-----------------------------------------------

Trên đây VnDoc đã giới thiệu nội dung bài Lý thuyết Ngữ văn 8: Khi con tu hú. Ngoài ra các bạn có thể tham khảo thêm một số chuyên mục Lý thuyết môn Ngữ Văn 8, Soạn bài lớp 8, Văn mẫu lớp 8, Giải Vở bài tập Ngữ Văn 8, Soạn văn 8 siêu ngắn.