Chiếu dời đô

Chúng tôi xin giới thiệu bài Lý thuyết Ngữ văn 8: Chiếu dời đô được VnDoc sưu tầm và giới thiệu nhằm giúp các bạn học sinh tham khảo để chuẩn bị cho bài học môn Ngữ văn lớp 8.

Lưu ý: Nếu bạn muốn Tải bài viết này về máy tính hoặc điện thoại, vui lòng kéo xuống cuối bài viết

1/ Tìm hiểu chung tác phẩm Chiếu dời đô

a/ Tác giả

- Tên: Lí Công Uẩn (974 1028) tức vua Lí Thái Tổ.

- Quê quán: quê Bắc Ninh.

- Cuộc đời:

+ Ông là người thông minh, nhân ái, có chí lớn, lập được nhiều chiến công.

+ Ông là người đã sáng lập vương triều nhà Lí, lấy niên hiệu là Thuận Thiên.

b/ Tác phẩm: Chiếu dời đô được ông viết năm Canh tuất, niên hiệu Thuận Thiên thứ nhất 1010.

c/ Bố cục

Bài văn được chia làm 3 phần

- Phần 1: Từ đầu đến "phong tục phồn thịnh": Dời đô là hợp với mệnh trời.

- Phần 2: Từ "Thế mà ... không thể không dời đổi": Phê phán hai nhà Đinh, Lê không theo mệnh trời.

- Phần 3: Còn lại: Thành Đại La có đủ ưu thế để trở thành kinh đô đất nước.

d/ Đặc điểm cơ bản của thể "chiếu"

- Chiếu là thể văn do vua dùng để ban bố mệnh lệnh xuống thần dân.

- Mục đích, chức năng của chiếu là công bố những chủ trương, đường lối, nhiệm vụ mà vua, triều đình nêu ra và yêu cầu thần dân thực hiện. Một số bài chiếu thể hiện tư tưởng chính trị lớn lao, có ảnh hưởng đến vận mệnh của cả triều đại, đất nước.

- Về hình thức, chiếu có thể được làm bằng văn vần, văn biền ngẫu hoặc văn xuôi, được công bố và đón nhận một cách trang trọng.

2/ Đọc - hiểu văn bản Chiếu dời đô

a/ Cơ sở của việc cần thiết phải dời đô

- Các triều đại nhiều lần dời đô nên việc nước lâu dài.

+ Nhà Thương, nhà Chu nhiều lần dời đô nên vận nước dài lâu.

- Các triều đại nhiều lần không chịu dời đô nên việc nước lâu dài.

+ Nhà Đinh, nhà Lê không chịu chuyển dời nên vận nước ngắn ngủi.

- Hai luận cứ rất thuyết phục vì dẫn chứng toàn diện, phong phú.

- Lập luận chặt chẽ, tập trung nêu bật được dụng ý cần nói: Nhất định phải thay đổi.

- Lý lẽ sắc sảo vì đã thể hiện được mối quan hệ giữa dời đô với sự thịnh suy của hoàng tộc và nhân dân.

- Thái độ: đồng tình với các triều đại viết mệnh trời, thuận lòng dân mà thay đổi và phê phán, lên án các triều đại kinh thường mệnh trời mà không chịu đổi.

→ Như vậy bản chất của việc dời đô là chính đáng, có lợi cho dân tộc, cho đất nước. Sử Trung Quốc đã ghi rõ điều đó lẽ nào ta không làm theo họ để cho "vận nước lâu dài, phong tục phồn thịnh".

b/ Lí do chọn Đại La là kinh đô mới

- Liệt kê hàng loạt những điểm tốt của Đại La.

- Là kinh đô cũ của Cao Vương.

- Vị trí địa lý thuận lợi: Ở vào trung tâm của trời đất, được cái thế rồng cuộn, hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây: là nơi tiện hướng nhìn sông dựa núi.

- Địa thế đẹp: rộng mà bằng, đất đai cao mà thoáng chứ không thấp như Hoa Lư.

- Cuộc sống dân cư được đảm bảo, mọi mặt kinh tế, chính trị đều phát triển.

- Lời cảm tạ chân thành trời đất.

→ Đánh giá cao vị trí, lợi thế và tiềm năng phát triển của Đại La bằng một cảm xúc trầm trồ, thiết tha. Vị vua anh minh như Lí Thái Tổ đã nhìn thấy trước cả một tương lai rực rỡ của đất nước Đại Việt.

* Tổng kết

Nội dung: Bài chiếu thể hiện khát vọng của nhân dân: định đô ở đồng bằng, non sông thu về một mối, đất nước vững mạnh. Triều Lí đủ sức lãnh đạo nhân dân xây dựng đất nước.

Nghệ thuật: Bài viết lập luận chặt chẽ, có tình có lí. Yếu tố biểu cảm thuyết phục dễ đi vào lòng người.

3/ Bài tập minh họa bài Chiếu dời đô

Đề bài 1: Phân Tích Tư Tưởng Yêu Nước Trong Bài Chiếu Dời Đô Của Lý Công Uẩn

1. Mở bài:

Giới thiệu tác giả, tác phẩm và nội dung cần phân tích.

2. Thân bài:

a. Tư tưởng yêu nước thể hiện trong mục đích của việc dời đô:

- "chỉ vì muốn đóng đô ở trung tâm, mưu toan nghiệp lớn, tính kế muôn đời cho con cháu, trên vâng mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu thấy thuận tiện thì thay đổi".

→ Đặt nền tảng cho sự phát triển phồn thịnh của đất nước trong tương lai, hướng tới việc quy tụ tinh hoa của đất nước về chốn thích hợp, xây dựng một đất nước ngày càng phát triển, để cho con cháu mai sau được hưởng thái bình, thịnh trị.

- Việc dời đô không phải là ý muốn của riêng cá nhân Lý Thái Tổ, mà đó là một quyết định tuân theo tư tưởng "mệnh trời", dưới lại thuận theo ý kiến của dân, đặt lợi ích của nhân dân lên hàng đầu.

- Để củng cố và bổ sung cho mục đích và ý nghĩa chính đáng của việc dời đô về Đại La:

+ Tác giả đã chỉ ra trong quá khứ, nhà Thương đã có đến 5 lần dời đô, nhà Chu cũng có đến 3 lần => Vận nước đều đi lên, phong tục được phồn thịnh.

+ Chê trách hai nhà Đinh, Lê khi "theo ý riêng mình, khinh thường mệnh trời", không chịu thay đổi, khiến cho "triều đại không được lâu bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ phải hao tốn".

=> Chứng minh được rằng việc dời đô là hoàn toàn hợp lý, cần thiết nhất trong giai đoạn này.

b. Tư tưởng yêu nước thể hiện ở việc Lý Công Uẩn đưa ra những lợi thế của thành Đại La so với kinh đô Hoa Lư cũ:

- Bộc lộ tâm huyết, tấm lòng yêu nước, thương dân sâu sắc, một lòng muốn cải thiện vận mệnh đất nước và dân tộc.

- Vị trí địa lý "thuộc vào nơi trung tâm trời đất", "địa thế rộng mà bằng, đất đai cao lại thoáng" có thể giúp nhân dân an cư lạc nghiệp tránh khỏi những nạn thiên tai lũ lụt.

- Lịch sử "vốn là kinh đô cũ của Cao Vương".

- Phong thủy: thế đất tuyệt đẹp "rồng cuộn hổ ngồi", "đúng ngôi nam bắc đông tây, lại tiện hướng nhìn sông tựa núi", mà với quan niệm của người xưa thì với thế đất ấy Đại La thật xứng đáng là nơi ở của bậc vương giả, là "kinh đô của đế vương muôn đời".

- Lý Thái Tổ cũng bộc lộ sự anh minh, sáng suốt và tấm lòng yêu nước thương dân sâu sắc khi đặt ra một câu hỏi mang tính chất tham khảo, hỏi ý thần dân rằng "Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào?".

=> Sự kết hợp chặt chẽ giữa lí và tình làm cho bản chiếu dễ đi vào lòng người, đem đến hiệu quả thuyết phục mạnh mẽ và sự đồng thuận của dân chúng.

3. Kết bài:

Nêu cảm nhận.

Đề bài 2: Phân tích bài Chiếu dời đô của Lí Công Uẩn

1/ Mở bài

- Lịch sử đất nước gắn liền với tên tuổi những người anh hùng dân tộc vĩ đại.

- Áng văn "Chiếu dời đô" sáng ngời nhân cách, hành động vì nước và vai trò lãnh đạo anh minh đối với vận mệnh đất nước.

2/ Thân bài

- Chiếu dời đô" sự bày tỏ ý định dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) ra thành Đại La (Hà Nội ngày nay) khi Lý Công Uẩn mới được tôn lên làm hoàng đế → Một triều đại hưng thịnh ghi dấu ấn những chiến công và những thành tựu quan trọng về văn hóa phật giáo cho dân tộc.

- Kinh đô là trung tâm về văn hóa, chính trị của một đất nước . Nhìn vào kinh đô là nhìn vào sự thịnh suy của một dân tộc. Kinh đô có ý nghĩa rất lớn. Việc lập đô là một vấn đề trọng đại quyết định phần nào đến tương lai đất nước.

- Nói tới việc dời đô → Lý Công Uẩn có một quyết tâm lớn, có tầm nhìn xa đến tương lai.

- Chiếu dời đô không phải là hành động, ý chí của một người. Nó còn thể hiện xu thế tất yếu của lịch sử. Lý Công Uẩn hiểu thấu khát vọng của nhân dân, khát vọng của lịch sử.

- Để bảo vệ độc lập dân tộc, xây dựng Đại Việt thành một quốc gia vững mạnh → Tất cả thần dân phải có ý chí tự cường → Tìm nơi "Trung tâm trời đất", nơi có địa thế thuận lợi để lập đô.

- Lý Công Uẩn đã nhìn thấy những thuận lợi ấy của Đại La. Thể hiện được tầm nhìn chiến lược của Lý Công Uẩn, một cái nhìn toàn diện, sâu sắc, chính xác về các mặt: vị trí địa lý, địa thế, nhân văn của thành Đại La.

- Ông quan tâm tới nhân dân, tìm chốn lập đô cũng vì dân, mong cho dân hạnh phúc, đất nước vững bền.

- Dời đô về Thăng Long là một bước ngoặt lớn, đánh dấu sự trưởng thành của dân tộc Đại Việt.

- Một ngàn năm sau, Thăng Long trở thành Hà Nội, thủ đô hòa bình, trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, quốc vọng của nhân dân ta

3/ Kết bài

- Nhờ có người lãnh đạo anh minh như Lý Công Uẩn mà vận mệnh đất nước ta mới được tươi sáng, phát triển và con cháu về sau mới được thừa hưởng những kết quả tốt đẹp mà tổ tiên để lại.

- Suy nghĩ về vai trò của người lãnh đạo

-----------------------------------------------

Với nội dung bài Chiếu dời đô các bạn học sinh cần nắm vững kiến thức về hoàn cảnh sáng tác, giá trị nội dung, nghệ thuật của tác phẩm Chiếu dời đô do Lí Công Uẩn viết...

Trên đây VnDoc đã giới thiệu nội dung bài Lý thuyết Ngữ văn 8: Chiếu dời đô. Ngoài ra các bạn có thể tham khảo thêm một số chuyên mục Lý thuyết môn Ngữ Văn 8, Soạn bài lớp 8, Văn mẫu lớp 8, Giải Vở bài tập Ngữ Văn 8, Soạn văn 8 siêu ngắn.