Lý thuyết Khoa học tự nhiên 7 bài 16 CD

- Trái đất quay quanh trục xuyên tâm, trục này là đường thẳng nối giữa hai cực Nam và cực Bắc của nó. Các cực này có vị trí cố định trên bề mặt Trái đất.

- Do cấu tạo bên trong lõi và chuyển động quay nên Trái đất có từ trường, giống như một thanh nam châm.

- Từ trường của Trái đất và hai cực từ của nó được quy ước như Hình 16.1.

Hình 16.1. Mô hình Trái Đất và từ trường của Trái Đất

- Cực Bắc địa lí và cực từ bắc (của Trái đất) không trùng nhau.

Dựa vào những hiểu biết về nam châm và từ trường của Trái Đất, người ta đã chế tạo một dụng cụ, được gọi là la bàn giúp con người tìm hướng địa lí.

a. Cấu tạo la bàn

- Cấu tạo của la bàn:

Hình 16.2. La bàn

+ Kim nam châm quay tự do trên trục quay.

+ Mặt chia độ được chia thành 360° có ghi bốn hướng: bắc kí hiệu N (North), đông kí hiệu E (East), nam kí hiệu S (South), tây kí hiệu W (West). Mặt hình tròn được gắn cố định với vỏ kim loại của la bàn và quay độc lập với kim nam châm.

+ Vỏ kính loại kèm mặt kính nắp.

b. Sử dụng la bàn xác định hướng địa lí

Hình 16.3

- Xác định hướng từ tâm la bàn đến cái cây ở vị trí A:

+ Đặt la bàn trên mặt phẳng nằm ngang.

+ Khi kim nam châm nằm ổn định (hướng nam bắc), xoay la bàn sao cho vạch số 0 ở chữ N trùng với cực từ bắc của kim nam châm.

+ Đọc chỉ số của vạch trên mặt chia độ gần nhất với hướng từ tâm la bàn đến điểm A.

+ Hướng từ tâm la bàn đến điểm A trùng với vạch 90° (hướng chính đông)

=> Hướng cần xác định là hướng chính đông.

- Khi tìm hướng địa lý, không để các vật có tính chất từ gần la bàn.

Bài tập 1: Tại sao khi sử dụng la bàn để xác định hướng địa lí thì không để la bàn gần các vật có tính chất từ?

Hướng dẫn giải:

Khi sử dụng la bàn để xác định hướng địa lí thì không để la bàn gần các vật có tính chất từ vì khi để la bàn gần các vật có tính chất từ, kim nam châm ở la bàn và vật có tính chất từ sẽ tác dụng lực lên nhau. Lúc này, ngoài lực tác dụng của thanh nam châm Trái Đất còn có cả lực tác dụng của vật có tính chất từ lên kim nam châm của la bàn. Kết quả là kim nam châm không chỉ đúng hướng địa lí cần xác định.

Bài tập 2: Trái Đất là một thanh nam châm khổng lồ. Hình 16.1 là hình ảnh của một kim nam châm được đặt trong từ trường Trái Đất. Hãy:

a) Xác định cực từ bắc và cực từ nam của thanh nam châm trong hình 16.1. Giải thích cách xác định. Có nhận xét gì về tên cực của thanh nam châm Trái Đất và tên cực từ Trái Đất được quy định (ghi trong hình vẽ).

b) Vẽ chiều của đường sức từ đi qua điểm A và B.

c) Tại mỗi vị trí A và B đặt một kim nam châm. Hãy cho biết lực từ tác dụng lên kim nam châm nào mạnh hơn. Vì sao?

Hướng dẫn giải:

a) Dựa vào định hướng kim nam châm nằm trên đường sức đã cho, ta thấy, cực N của kim nam châm bị cực S của thanh nam châm hút. Từ đó ta xác định được cực của thanh nam châm như hình vẽ.

Nhận xét: Tên cực của thanh nam châm ngược với tên của cực từ Trái Đất được quy định.

b) Chiều của đường sức từ đi ra ở cực nam địa lí và đi vào ở cực bắc địa lí. Chiều đường sức từ đi qua điểm A và B được xác định như hình vẽ:

c) Lực tại điểm điểm A lớn hơn tại điểm B vì điểm A gần cực từ hơn (nên từ trường mạnh hơn).

C. Trắc nghiệm KHTN 7 bài 16